تمام نقاط ضعف و قوت موتورهای جستجوگر داخلی/ چرا موتورهای جستجوگر بومی توان پاسخ به نیاز کاربران در هنگام قطع اینترنت را نداشتند؟
در نیمه اردیبهشت سال گذشته پژوهشکده IT مرکز تحقیقات مخابرات ایران اعلام کرد که موتورهای جستجوی بومی آماده بکارگیری توسط دستگاه‌های اجرایی است. در آن زمان اعلام شد که موتورهای جستجوگر بومی به سطح قابل قبولی از ارائه سرویس رسیده‌اند. اما با قطع اینترنت در روزهای اخیر و مراجع متعدد مردم به این سرویس‌ها نشان داد موتورهای جستجوگر بومی دچار مشکلات بسیاری است.
در نیمه اردیبهشت ماه سال گذشته فاز نخست پروژه جویشگر بومی که در قالب ۴۰ زیر پروژه و محصول تعریف شده بود به اتمام رسیده و هم اکنون این پروژه در زیرمجموعه شبکه ملی اطلاعات قرار گرفته است. پروژه جویشگر بومی در ۳ فاز تعریف شده که فاز نخست آن مربوط به تولید محصول و ایجاد دیتاسنتر است که موتورهای جستجوی بومی یکی از آنها بود. پژوهشکده IT مرکز تحقیقات مخابرات ایران مسئول نظارت بر راه‌اندازی موتورهای جستجوی بومی در قالب این طرح بود اعلام کرد که موتورهای جستجو آماده بکارگیری توسط دستگاه‌های اجرایی هستند.
در ابتدا قرار بر این بود که با استفاده از این محصولات در میان دستگاه‌های دولتی ترویج شود تا اعتماد لازم به آنها ایجاد شود، ضمن اینکه استفاده از این محصولات توسط دستگاه‌های دولتی می‌توانست نقاط ضعف آنها را پدیدار کند.
قدم بعدی این بود که برنامه مدنظر برای توسعه محصولات پایه ای این حوزه از جمله سرویس ایمیل و نقشه بومی پس از طرح در شورای راهبری شبکه ملی اطلاعات که ریاست آن با شخص وزیر ارتباطات است مطرح شود تا در صورت تصویب این طرح ها، تدوین دستورالعملی برای استفاده دستگاه‌ها از این محصولات در دستور کار قرار گیرد.
با قطع اینترنت در روزهای اخیر و مراجع متعدد مردم به موتورهای جستجوی بومی نشان داد این سرویس‌ها هنوز مشکلات بسیاری دارد. کارشناسان معتقدند موتورهای جستجوی بومی نیازمند جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی و تجاری سازی توسط شرکت‌های بزرگ فناوری اطلاعات هستند تا کاربردی‌تر و با اشکالات کمتر باشند. علاوه بر آن هنوز زیرساخت‌های لازم برای راه اندازی جستجوگرهای بومی کاربردی فراهم نیست. موضوع دیگر عدم اعتماد مردم به جستجوگرهای داخلی و نگرانی آنها از حفظ حریم خصوصی است که نیازمند اعتمادسازی است.
در حال حاضر سه موتور جستجو بومی شامل؛ پارسی جو، یوز و سلام در کشور فعال است.
رضاشیرازی، کارشناسان بهینه‌سازی موتور جستجو، در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، به بررسی نقاط قوت و ضعف این سه موتور جستجو بومی پرداخت.
وی درباره موتور جستجوگر "سلام" اظهار کرد: این موتور جستجو تنها توان آن را دارد که اطلاعات را از خارج کشور جمع‌آوری کرده و به کاربر نشان دهد. موتور جستجوگر "سلام" با قطع اینترنت عملا فعالیت خاصی ندارد و در حال حاضر نیز غیر فعال است.
شیرازی موتور جستجوگر "یوز" را موتور جستجو با اطلاعات کم توصیف کرد و گفت: این موتور جستجو توان نشان دادن اطلاعات جامع را ندارد و نتایجی که به کاربر نمایش می دهد با پرس و جوی انجام شده تفاوت دارد و بعضا اطلاعات نامرتبط را در نتایج نمایش می‌دهد.
وی درباره موتور جستجوگر "پارسی جو" گفت: این موتور جستجوگر هم کماکان با دسترسی محدود به اطلاعات روبه‌رو است و نتایج آن در اکثر موارد ویکی پدیا فارسی را نمایش می دهد. همچنین حتی زمانی که کاربر نام یک وب سایت یا برند یک شرکت را جستجو می کند، نمی‌تواند به طور مستقیم به سایت مورد نظر خود دسترسی پیدا کند.
به اعتقاد این کارشناس طراحی و پیاده سازی موتور جستجوی بومی، نیازمند همکاری یک تیم دانشگاهی و شرکت های متخصص است و هیچ‌کدام به تنهایی قادر به پیاده سازی موتورجستجوی مناسب نیستند. از سوی دیگر با توجه به اینکه حجم داده‌هایی که نیازمند ایندکس شدن در پایگاه داده هستند بسیار زیاد است، فرآیند ذخیره سازی و الگوریتم رتبه بندی از اهمیت بالایی برخور دارند و در بسیاری از پرس‌وجوهای کاربران استفاده از پردازش زبان طبیعی، یادگیری ماشین و همچنین روش¬های مختلف هوش مصنوعی از اهمیت بالایی برخوردار است.
راه اندازی موتورجستجوی بومی، علاوه بر کار تحقیقاتی و الزامات پیشرفته نرم افزاری و استفاده از هوش مصنوعی، نیازمند تجهیزات سخت افزاری پیشرفته نیز می‌باشد و سرمایه گذاری اولیه برای راه اندازی موتورجستجوی بومی، فراتر از منابعی است که شرکت‌های خصوصی در ایران در اختیار دارند.
موتورهای جستجو بر اساس کلمات کلیدی که کاربران جستجو می کنند می‌توانند اطلاعات زیادی از رفتار مردم در جامعه بدست بیاورند و از دیدگاه ملی استفاده کاربران از موتورهای جستجوی بومی، می تواند نگرانی استفاده سرویس های خارجی از اطلاعات تجمیعی کاربران را کاهش دهد.
از سوی دیگر یکی از دغدغه‌های اصلی کاربران در ایران، حفظ حریم شخصی است و به همین دلیل ترجیح می‌دهند از موتورهای جستجوی خارج از ایران استفاده کنند و باید این موضوع را در نظر داشت و دغدغه کاربران را در این زمینه برطرف کرد.
ایجاد اختلال در عملکرد موتورهای جستجو با توجه به اینکه بیش از 80% کاربران نیازها و سوالات خود را از طریق جستجو بدست می آورند عملا باعث خواهد شد که کاربران نتوانند استفاده مناسبی از اینترنت داشته باشند و به بسیاری از کسب و کارهای اینترنتی به طور مستقیم لطمه شدیدی وارد می شود و حتی این موضوع می‌تواند به تعطیل شدن آنها منجر شود.
همچنین در حال حاضر از نظر کیفیت نتایج، فاصله بسیار زیادی میان موتورهای جستجوی بومی و گوگل وجود دارد و برای برطرف نمودن آن نیاز است که از منظر جدیدی به توسعه و گسترش موتورهای جستجوی بومی نگاه شود و سرمایه گذاری اصولی با کمک دانشگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی در این زمینه صورت پذیرد.