آماده‌باش تعمیرگاه‌های کارتخوان برای افزایش خرابی‌های ناشی از ضدعفونی نادرست
بانک‌ها و شبکه‌های پرداخت الکترونیکی در سراسر جهان طی روزهایی که از همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ می‌گذرد تجربه‌های متفاوتی را از سر گذرانده‌اند. این تجارب متفاوت در کشورهایی مانند ایران که زیرساخت بانکداری و پرداخت الکترونیکی در آن مانند بسیاری از زیرساخت‌ها و نهادهای دیگرش، کارکردها و شرایط منحصربه‌فردی دارد، از جنبه‌های مختلفی قابل‌تأمل است.
یکی از موضوعاتی که با شیوع ویروس معروف به کرونا، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت الکترونیکی با پیامدهای آن مواجه شدند، احتمال افزایش خرابی دستگاه‌های کارتخوان فروشگاهی در پی ضدعفونی نادرست توسط دارندگان این دستگاه‌ها است. این احتمال ازآن‌رو یکی از دغدغه‌های شرکت‌های پرداختی و بانک‌ها به شمار می‌آید که بررسی صورت‌های مالی این شرکت‌ها، نشان‌می‌دهد بخش قابل‌توجهی از هزینه‌های عملیاتی شرکت‌های پی‌اس‌پی، مربوط به دستگاه‌های کارتخوان است.
هزینه عملیاتی کارتخوانها چقدر است؟
یکی از شاخص‌هایی که با استناد به آن می‌توان تصویر دقیق‌تر و گویاتری از تأثیر افزایش خرابی کارتخوانها و هزینه‌های تعمیر و بازیابی آن‌ها بر شرکت‌های پرداخت الکترونیکی به دست آورد، سهمی است که هزینه استهلاک و پرستاری این دستگاه‌ها از مجموع هزینه‌های عملیاتی پی‌اس‌پی‌ها دارد.
بررسی صورت‌های مالی شرکت‌های پرداختی که بالاترین سهم از تراکنش‌ها و بیشترین تعداد کارتخوان را دارند، نشان‌می‌دهد طی دو سال ۹۷ و ۹۸ به‌طور متوسط بیش از ۵۰ درصد هزینه‌های عملیاتی شرکت‌های آسان‌پرداخت پرشین، سامان کیش، به‌پرداخت ملت، پرداخت الکترونیک پارسیان به هزینه استهلاک و پرستاری دستگاه‌های کارتخوان تحت مالکیت این شرکت‌ها اختصاص داشته است.
معنای این سهم حدوداً ۵۰ درصدی این است که با افزایش احتمالی خرابی یا آسیب‌دیدگی دستگاه‌های کارتخوان در پی ضدعفونی غیراصولی و غلط طی ماه‌های اخیر، باید منتظر افزایش معنادار هزینه‌های عملیاتی شرکت‌ها از ناحیه تسریع استهلاک کارتخوانها و هزینه‌های تعمیر و نگهداری آن‌ها باشیم.
در تعمیرگاه‌های POS چه خبر است؟
سؤال مهم اما این است که احتمال اثر مخرب مواد و روش‌های ضدعفونی نامناسب چقدر بالاست؟ گزارش‌های میدانی واحدهای پشتیبانی کارتخوانها چه مقدار افزایش اعلام خرابی را نشان می‌دهند؟
اظهارات بخش‌های پشتیبانی شرکت‌های پرداختی در پاسخ به این سؤالات، متفاوت است؛ به عنوان نمونه حدادی مدیر امور پذیرندگان شرکت ایران‌کیش در گفت و گو با پیوست، افزایش آمار خرابی دستگاه‌های کارتخوان این شرکت را در اثر روش‌های نادرست ضدعفونی کردن توسط پذیرندگان تائید کرد و گفت: «در یک ماهه اخیر آمار خرابی یا اختلال در دستگاه‌های کارتخوان شرکت ما افزایش چشمگیری داشته و موارد زیادی از سوی پذیرندگان با مشکل خرابی دستگاه به ما گزارش شده البته هنوز آمار دقیقی در این بخش جمع آوری و مستندسازی نشده است.»
او ادامه داد: «بررسی‌های ما نشان‌می‌دهد در اغلب موارد پاشیدن مستقیم یا اسپری مستقیم الکل روی دستگاه‌های کارتخوان، باعث نفوذ الکل از طریق صفات کلید یا نمایش به داخل دستگاه شده که منجر به اختلال یا از کارافتادگی کلی دستگاه شده‌است».
برخی از شرکت‌های پرداختی اما می‌گویند اگرچه موارد اعلام خرابی کارتخوانها طی دو ماه اخیر رشد معناداری نداشته؛ اما چنین افزایشی طی هفته‌های پیش‌رو اصلاً دور از ذهن نیست؛ چراکه به‌احتمال فراوان آثار ناآشنایی پذیرندگان با شیوه‌های صحیح ضدعفونی کردن دستگاه‌های کارتخوان و نفوذ تدریجی این مواد بر قطعات مختلف پوزها طی روزهای آینده و پس از سپری شدن حدود یک ماه از آغاز فعالیت مجدد بسیاری از کسب‌وکارها، آشکار خواهد شد.
کیوان شجاعی، مدیر امور نمایندگان شرکت راهبرد هوشمند شهر دراین‌باره به پیوست گفت: «بسیاری از کسب‌وکارها پس از حدود دو ماه تعطیلی یا فعالیت بسیار کم تازه شروع به کارکرده‌اند و طبیعی است در این مدت کارتخوانها در این واحدها استفاده‌نشده است بنابراین هنوز برای ارزیابی میزان افزایش خسارت‌ها کمی زود است.»
او اعلام می‌کند: «در دستگاه‌های کارتخوان غالباً لایه پلاستیکی محافظی زیر صفحه‌کلید قرار دارد که احتمالاً از نفوذ مواد مایع ضدعفونی به داخل دستگاه جلوگیری می‌کند اما اینکه این لایه پلاستیکی تا کی و در برابر چه مقدار مایع ضدعفونی‌کننده، تاب می‌آورد هنوز مشخص نیست».
علی رمضانی، مدیرعامل شرکت تضمین‌گستر هم که یکی از مجموعه‌های خدمات تعمیر و گارانتی دستگاه‌های کارتخوان است، دراین‌باره به پیوست گفت: «تعطیلی و افت شدید فعالیت بسیاری از صنوف طی دو ماه نیمه اسفند ۹۸ تا نیمه اول فروردین سال جاری باعث شده هنوز با تغییری در اعلام خرابی دستگاه‌های کارتخوان مواجه نباشیم اما پیش‌بینی ما این است که در آینده نزدیک یعنی از اوایل خردادماه ورودی شرکت‌های تعمیراتی افزایش پیدا کند.»
او تأکید کرد: «با مشکلاتی که اخیراً در تأمین قطعات مورد نیاز برای تعمیر دستگاه‌های کارتخوان در بازار داخلی به وجود آمده این نگرانی وجود دارد که در صورت افزایش ورودی و بالا رفتن تعداد دستگاه‌های نیازمند به تعمیر، صف دستگاه‌های منتظر صف انتظار طولانی شود.»
رمضانی از تعدد کارتخوانها در واحدهای صنفی نیز به عنوان یکی از علل عدم گزارش خرابی تا کنون نام برد و گفت: «در بسیاری از واحدهای صنفی دو یا چند کارتخوان وجود دارد و اینگونه نیست که پذیرندگان به محض خرابی یکی از دستگاه‌ها به واحد پشتیبانی شرکت مرتبط اطلاع دهند بلکه معمولا از سایر دستگاه‌ها استفاده می‌کنند. این عادت هم می‌تواند در اینکه تا کنون شاهد افزایش موارد خرابی نبوده‌ایم، تأثیرگذار باشد».
جای خالی اطلاع‌رسانی و آموزش
شرکت‌های پرداختی اما علاوه بر مشابهت در مورد خرابی دستگاه‌های کارتخوان در موضوع دیگری نیز با یکدیگر شبیه هستند؛ تا جایی که بررسی‌ها نشان می‌دهد هیچ‌یک از این شرکت‌ها به جز موارد استثنایی باوجود گذشت حدود دو ماه از همه‌گیری کووید ۱۹ و حساسیت مردم به ضدعفونی کردن دائم وسایل مورداستفاده‌شان، هیچ آموزش، اطلاع‌رسانی و حتی هشداری درباره شیوه صحیح ضدعفونی کردن دستگاه‌های کارتخوان به پذیرندگانشان انجام نداده‌اند. تنها اطلاعیه‌ای که در خصوص چگونگی ضدعفونی دستگاه‌های کارتخوان صادر شده است اطلاعیه‌ای است که از سمت شاپرک به عنوان اطلاعیه انجمن بین‌المللی PCI، متولی تدوین استانداردهای امنیت صنعت پرداخت الکترونیکی منتشر شد. در آن اطلاعیه این انجمن از دارندگان دستگاه‌های کارتخوان خواسته که هنگام ضدعفونی کردن دستگاه‌ها مراقب نفوذ آب و مواد ضدعفونی به داخل دستگاه باشند.