رها کردن مردم با دردسرهای کارت هوشمند
کارت هوشمند ملی که قرار بود ابزاری برای امضای دیجیتال شهروندان و مقدمه‌‌ای برای دولت الکترونیک باشد، حالا نه‌تنها چنین کاربردهایی را ندارد بلکه برای بیش از ۱۰ میلیون نفر از ایرانیان، به تکه کاغذی در کیف تبدیل شده است.
طرح کارت هوشمند ملی با این هدف طراحی شد که شهروندان ایرانی مدرکی برای شناسایی، تصدیق هویت و امضای دیجیتال، در اختیار داشته باشند. قرار بود افراد بتوانند هویت خود را در اینترنت با بهره‌گیری از این کارت‌ها تایید کنند. همانگونه که در بسیاری کشورهای دیگر، حتی در همسایگی ایران مانند ترکیه، کارت ملی چنین کاربردی دارد.
حتی حدود شش سال پیش، حمید پارسایی معاون فناوری و اطلاعات سازمان ثبت احوال، اعلام کرده بود که ویژگی خاص این کارت در تراشه روی آن است که هویت فرد را در فضای مجازی تصدیق می‌کند. کارت هوشمند ملی، اولین وسیله‌ای است که در کشور این کار را انجام می‌دهد و حاوی امضای الکترونیک فرد است.
در یک کلام، کارت هوشمند ملی قرار بود گامی مهم در شکل‌گیری دولت الکترونیک در ایران باشد. اما به نظر می‌رسد اکنون تنها به عنوان نوعی مدرک شناسایی و برای تصدیق هویت از آن استفاده میشود؛ آن هم در شرایطی که در برخی موارد به تنهایی نیز کافی نیست. برای مثال شهروندان برای گشایش حساب در بانک‌ها باید شناسنامه خود را نیز به همراه داشته باشند.
برخی کارشناسان از اینکه سازمان‌ها افراد را وادار می‌کنند که برای دریافت خدمات، کپی کارت ملی خود را نیز به عنوان مدرک ضروری ارایه کنند، انتقاد دارند. آنها معتقدند چنین الزامات سنتی‌ای، مناسبتی با کارتی که قرار بوده است هوشمند باشد، ندارد.
انتظار دو ساله ۱۰ میلیون ایرانی
گذشته از ابهاماتی که در مورد کاربرد کارت هوشمند ملی وجود دارد، اکنون حدود دو سال است که بیش از ۱۰ میلیون متقاضی دریافت آن، در صف انتظار ایستاده‌اند. مشکل هم تحریم، کمبود اعتبار و چالش‌های مربوط به تولید بدنه این کارت‌ها، در داخل کشور است. کاربران شبکه‌های اجتماعی، با این تاخیر شوخی‌ها و اعتراضات زیادی کرده‌اند، برای مثال عده‌ای پرسیده‌اند که واکسن کرونا سریع‌تر تولید میشود یا کارت‌های ملی؟ آنها همچنین به موضوع الزام برای کپی گرفتن از کارت‌های هوشمند نیز معترضند.
اطلاعات محرمانه و امنیتی تولید کارت ملی
اکنون صفحات مربوط به کارت ملی در سایت سازمان ثبت احوال مسدود است. این سازمان از مرداد ماه سال ۱۳۹۷ وعده داد که بدنه این کارت‌ها در ایران تولید میشود؛ امری که ظاهرا در عمل، به صورت محدود اتفاق افتاده و به دلیل مشکلات تامین اعتبار به تولید انبوه نرسیده است. این در حالی است که سیف‌الله ابو ترابی، سخنگوی سازمان ثبت احوال کشور در بهمن ۱۳۹۸ اعلام کرده بود که مشکل نقدینگی این طرح با دستور رییس‌جمهور حل میشود.
جنس بدنه کارت‌های هوشمند ملی ، با کارت‌های بانکی و سوخت فرق می‌کند. واحدهای تولیدکننده چندانی در ایران یافت نمی‌شوند که تکنولوژی و توان تولید پلی کربنات به کار رفته در آن را داشته باشند.
بر اساس اعلام مسوولان ثبت احوال، مسوولیت تولید بدنه این کارت‌ها به «چاپخانه دولتی» سپرده شده است. در سایت این مجموعه، صفحه‌ای نیز با عنوان «کارت هوشمند ملی» وجود دارد که اطلاعاتی در آن درج نشده است. برخی از کارمندان چاپخانه دولتی، در تماس خبرنگار ما در مورد چالش‌های مربوط به تولید بدنه این کارت‌ها، اطلاعات مربوط به این پروژه را «محرمانه و امنیتی» دانستند!
رسیدهایی که به راحتی از بین می‌روند
تاخیر در صدور کارت‌های ملی هوشمند در صورتی است که کارت‌های قدیمی شهروندان نیز از فروردین سال ۹۸ دیگر اعتبار ندارد.
از آن زمان تاکنون، افرادی که موفق به دریافت این کارت‌ها نشده‌اند، رسیدی را در اختیار دارند که بانک‌ها و سازمان‌هان موظف به پذیرش آن هستند. اما برخی از شهروندان از اینکه این رسیدهای کاغذی به راحتی گم یا تخریب می‌شوند گلایه دارند و این پرسش را مطرح می‌کنند آیا امکان نداشت کارت‌های قدیمی تا زمان حل مشکل معتبر باشند؟