امریکا به‌دنبال افزایش تنش با چین، تنها به ایجاد محدودیت‌هایی برای کمپانی بزرگ تولیدکننده تلفن همراه جهان، «هوآوی» و مقابله با پلتفرم «تیک تاک» بسنده نکرد و حالا با ارائه طرحی 5ماده‌ای، قصد دارد اینترنت پاک را در امریکا برقرار کند؛اینترنتی که در آن هیچ ردپایی از حضور کمپانی‌های چینی دیده نمی‌شود و عملاً امریکایی‌ها هیچ تأثیری از چین نمی‌گیرند.

یک طرح و هزار واکنش

بتازگی«مایک پمپئو» وزیر امور خارجه امریکا از برنامه گسترده‌ای برای سرکوب برنامه‌ها و خدمات چینی با نام «اینترنت پاک» یا «شبکه پاک»خبر داد و جزئیات این طرح را اعلام کرد. البته زمزمه اجرای این طرح در ۲۰ آوریل سال‌جاری (اول اردیبهشت امسال) به‌عنوان بخشی از فرمان اجرایی ترامپ به گوش رسید و هدف از آن، تضمین امنیت انتقال اطلاعات در شبکه‌های 5Gامریکا، محافظت از حریم خصوصی کاربران و کمپانی‌های امریکایی و نیز ممانعت از توسعه بدافزارها در اینترنت عنوان شد.

 اما وقتی وزیر امورخارجه امریکا می‌گوید به‌دنبال اینترنت پاک در امریکاست، منظور وی دقیقاً چیست؟ منظور پمپئو، کوتاه کردن دست چین و کمپانی‌های چینی بر اینترنت و فضای مجازی امریکاست که البته این موضوع انتقادهای زیادی هم به‌دنبال داشته است. منتقدان می‌گویند این طرح نگرانی‌ها درزمینه تجزیه اینترنت جهانی را بیشترخواهد کرد.این گروه از واژه «splinternet» استفاده کردند؛ واژه‌ای که پیش از این تنها برای چین و روسیه مورد استفاده قرار می‌گرفت. به اعتقاد این افراد، سال هاست که چین از دیوار آتشین برای محدود کردن سرویس‌های غربی استفاده می‌کند و حالا امریکا دقیقاً برنامه‌ای مشابه را در سر می‌پروراند و می‌خواهد اینترنت امریکا را از سرویس‌ها و اپلیکیشن‌های چینی پاک کند. امروزه با دیوار بلندی که چین در اطراف خود کشیده نمی‌توانید موتور جست و جوی گوگل یا فیس‌بوک را در این کشور پیدا کنید، آنچه مردم انتظار نداشتند این بود که امریکا هم روزی راه چین را در پیش بگیرد.

«الن وودوارد» یک متخصص سایبری نیز این خبر را شوکه‌کننده خواند و گفت: بالکانیزه شدن(تجزیه) اینترنت درست مقابل چشمان ما درحال وقوع است. امریکا همیشه انتقاد فراوانی به کنترل دسترسی کاربران به اینترنت در برخی کشورها داشته و حالا می‌بینیم که همان کار را می‌خواهد انجام دهد. اما در مقابل، برخی دیگر این نگاه را اغراق‌آمیز می‌دانند و معتقدند دلایل امریکا برای پاک کردن اینترنت امریکا، نسبت به دولت‌هایی که به‌دنبال کنترل فضای آنلاین هستند، بسیار متفاوت است.

دردسر تازه تولیدکنندگان چینی تلفن همراه

وزیر امور خارجه امریکا هنگام معرفی این طرح گفت: اپلیکیشن‌های جمهوری خلق چین حریم خصوصی شهروندان ما را تهدید می‌کنند، ویروس‌ها و بدافزارهای متعددی برای ما ارسال می‌شود و شاهد تبلیغات نامناسب و انتشار اطلاعات غلط و اخبار جعلی توسط دولت چین هستیم.«مایک پمپئو» به ۵ بند برنامه «اینترنت پاک» اشاره کرد و هدف از اجرای این طرح را جلوگیری از دسترسی رقبا به اطلاعات حساس کاربران و کسب و کارها دانست. با این فرمان 5ماده‌ای، عملاً تولیدکنندگان تلفن همراه چینی دیگر نمی‌توانند اپلیکیشن‌های امریکایی را روی گوشی‌های خود به‌صورت پیش فرض نصب کنند. به‌دلیل تحریم‌های قبلی امریکا، کمپانی بزرگ هوآوی که به تازگی از نظر میزان فروش تلفن هوشمند در صدر جدول جهان ایستاده و موفق به کنار زدن اپل و سامسونگ شده، از دسترسی به سرویس‌های گوگل همچون گوگل مپ، جی میل، یوتیوب و حتی سیستم عامل اندروید محروم شده است که این موضوع می‌تواند فروش محصولاتش در جهان را با مشکلاتی مواجه کند. هرچند پیش ازاین تصور می‌شد برخی دیگر از برندهای چینی تولیدکننده تلفن همراه همچون شیائومی، اپو(Oppo) و ویوو(Vivo) می‌توانند در چنین فضایی رشد کنند و حتی از هوآوی در بازارهای جهان پیشی بگیرند، اما حالا با این فرمان جدید عملاً همه کمپانی‌های تولیدکننده چینی از تحریم‌های مشابه هوآوی آسیب خواهند دید. با توجه به اینکه ظاهراً در این برنامه هیچ استثنایی دیده نمی‌شود پس این شرکت‌ها نیز تأثیر می‌گیرند مگر اینکه تا زمان اجرایی شدن آن، گفت‌و‌گوهای پشت پرده‌ای انجام و توافق‌هایی حاصل شود.

بیش از یک سوم فروش تلفن‌های هوشمند جهان در اختیار فروشندگان برتر چینی یعنی هوآوی، شیائومی و اپو(Oppo) قرار دارد البته این موفقیت علاوه بر شبکه توزیع و فروش مناسب، در نتیجه اکوسیستم باز گوشی‌ها بوده است. تاکنون کاربران با خرید گوشی‌های هوشمند چینی به اپلیکیشن‌هایی همچون اینستاگرام و واتس اپ و همچنین سرویس‌های گوگل دسترسی داشتند اما ظاهراً تحت تنش‌های امریکا و چین، این اکوسیستم مورد حمله امریکا قرار می‌گیرد. هم کمپانی‌های چینی و هم کمپانی‌های امریکایی که تاکنون از همکاری دوطرفه سود می‌برده‌اند می‌گویند هرچه این کابوس به واقعیت نزدیک‌تر می‌شود نگرانی آنها از زیان‌های آینده نیز افزایش می‌یابد.

مایک پمپئو همچنین گفت: ما می‌خواهیم اپلیکیشن‌های غیرقابل اعتماد را از فروشگاه‌ها و اپ استورهای امریکا حذف کنیم. اما آیا منظور پمپئو همه اپلیکیشن‌های چینی است؟ درباره این موضوع توضیح کاملی داده نشده اما ظاهراً قرار است هرگونه اپلیکیشن چینی از اپ استورهای امریکایی حذف شود. البته پیش از این امریکا جنگ با اپ‌های چینی را کلید زده و برای فعالیت «تیک تاک» که محبوبیت زیادی هم در امریکا داشت موانعی ایجاد کرده بود. به‌دنبال ممنوعیت، گمانه زنی‌هایی برای خرید این پلتفرم توسط مایکروسافت انجام شد. پس از مدتی در نشست بزرگان صنعت فناوری امریکا با ترامپ، عنوان شد که مشکل حل شده و قطعاً مایکروسافت به خرید تیک تاک خواهد پرداخت. اما چیزی نگذشت که ترامپ طی فرمانی جداگانه هرگونه خرید و فروش و تجارت با کمپانی‌های چینی را منع کرد و مایکروسافت را در یک دوراهی قرار داد. این موضوع همه کاربران را دچار سردرگمی کرده و کسی نمی‌داند آیا تیک تاک هم در این برنامه جای می‌گیرد یا نه. اما اگر فرض را بر این بگذاریم که مذاکرات پشت پرده مایکروسافت و دولتمردان، خرید تیک تاک را به سرانجام برساند، بجز این پلتفرم، سایر اپلیکیشن‌های چینی همچون وی چت و ویبو(Weibo) که اکنون حضوری نسبتاً قدرتمند در امریکا دارند با مشکلات جدی مواجه خواهند شد و بی‌شک موجی از نارضایتی کاربران امریکایی را شاهد خواهیم بود.

محدودیت‌های مخابراتی و ابری

یکی دیگر از مواردی که در طرح اینترنت پاک امریکا به آن اشاره شده ایجاد محدودیت‌هایی برای اپراتورهای مخابراتی است. پمپئو به اپراتور مخابراتی پاک اشاره کرده و هدف از این بند را قطع ارتباط اپراتورهای ناامن با شبکه‌های مخابراتی امریکا می‌داند. طبق این برنامه، اپراتورهایی همچون چایناموبایل اجازه ندارند به شبکه‌های مخابراتی امریکا متصل شوند و نباید سرویس‌های بین‌المللی برای امریکا فراهم کنند.به این ترتیب از زمان اجرای این برنامه، مسافران چینی نمی‌توانند از امکانات رومینگ شبکه‌های ارتباطی امریکا استفاده کنند. البته برخی معتقدند در این برنامه مشخص نشده آیا تنها اپراتورهای چینی از فعالیت در امریکا محروم می‌شوند یا هرگونه تماس بین مردم چین و امریکا محدود خواهد شد.

ممانعت از ذخیره اطلاعات کاربران و کمپانی‌های امریکایی در فضاهای ابری چین نیز از دیگر بندهای این طرح محسوب می‌شود و درقالب «ابر رایانشی پاک»، کمپانی‌های امریکایی نمی‌توانند اطلاعات را بر سرویس‌های ابری چینی همچون علی بابا، تنسنت(Tencent) و بایدو(Baidu) ذخیره کنند. پمپئو گفت: اطلاعات حساس شخصی یا تجاری ازجمله اطلاعات مربوط به تحقیقات درباره ساخت واکسن کووید 19 نباید در سرویس‌های رایانش ابری خارجی بویژه سرویس های چینی ذخیره شوند چراکه احتمال سرقت این اطلاعات می‌رود. شبکه کابل اینترنت پاک هم از دیگر بندهای این طرح به شمار می‌رود.طبق این طرح باید تضمین شود کابل‌های اینترنتی زیر دریایی امریکا که این کشور را به اینترنت جهانی متصل می‌کنند توسط رقبا و عاملان خطرناک دستکاری نشوند. در همین راستا امریکا با شرکای خارجی همکاری می‌کند تا کابل‌های اینترنت زیردریایی در سراسر جهان در معرض خطر قرار نگیرند. هنوز مشخص نشده که این برنامه از چه زمانی و چگونه اجرا می‌شود و چه اهرم‌هایی برای اجرای کامل آنها وجود دارد و از همه مهم‌تر اینکه چگونه از نظر تکنیکی، این موارد بدون نقض حقوق بشر، مخالفت با آزادی بیان و… اجرایی خواهد شد. ازسوی دیگر چین نسبت به محدودیت‌های آینده امریکا برای کمپانی‌های چینی اعتراض کرده و به نظر می‌رسد اگر این محدودیت‌ها به طور کامل اجرا شود احتمالاً چین نیز مقابله به مثل خواهد کرد.درحال حاضر با وجود تنش‌ها همچنان اپلیکیشن‌های امریکایی همچون اسنپ چت و اپلیکیشن خرید آمازون در گالری اپ‌های هوآوی وجود دارد و مردم از آن استفاده می‌کنند ولی احتمالاً این اپلیکیشن‌ها هم در اقدامی تلافی جویانه حذف خواهند شد.