رمز ارزهای کنونی پیشقراولان ارز واحد جهانی/ سرعت تکامل رمز ارزها از موبایل هم بیشتر است
رئیس‌کل اسبق بانک مرکزی با بیان اینکه در آینده ای نه چندان دور، شاید ۱۲ تا ۱۵ سال آینده، باید منتظر ارز واحد جهانی باشیم گفت: همگی از دولت، نظام بانکی تا عموم مردم با کسب آمادگی های لازم باید آماده مواجهه، تعامل و بهره برداری با ارز جهانی باشیم.
طهماسب مظاهری دارنده مدرک دکترای مالی در رشته مدیریت مالی از دانشکده مدیریت دانشگاه تهران معتقد است، مشخصات ارز واحد جهانی، با آنچه امروز به نام رمز ارزهای مختلف رواج دارد، یکسان نخواهد بود. شاید شباهت هایی داشته باشد، اما مجموعه ای در برخی ویژگی ها مشابه، و در برخی ویژگی ها کاملاً متفاوت و شاید بیگانه با رمز ارز های فعلی باشد.
وی که از شهریور 1386 تا 1387 رئیس کل بانک مرکزی ایران بوده و در سال 1384 تا 1385 به‌عنوان معاون‌کل وزارت امور اقتصادی و دارایی و بین سالهای 1380 تا 1383 وزیر امور اقتصادی و دارایی بوده براین باور است که جزئیات این ارز واحد جهانی هنوز طراحی و رونمایی نشده، ولی می توان حدس زد که در بخشی از مشخصات آن، در اتاق های فکری و و احدهای پژوهشی، دستاوردهایی وجود دارد، اما هنوز عملیاتی و اجرایی و رونمایی نشده است.
وی تصریح می کند: شاید یکی از دلایل اینکه برای برخی از رمزارزهای رایج، یک سقف در نظر گرفته شده و گفته شده که این مقدار از این رمزارز قابل استخراج است، و پس از استخراج ان مقدار از آن رمز ارز، پیمانه اش پر می شود، به همین دلیل است که بتوان بعد از آن، محصول جدیدی با ویژگی ها و امتیازات جدید معرفی کرد.
مظاهری که طی سالهای 1370 تا 1373 دبیر کل بانک مرکزی و در بین سالهای 60 تا 64 نیز قائم مقام سازمان برنامه و بودجه بوده و تجربه مدیریت عاملی او مربوط به اواسط دهه 80 در بانک توسعه صادرات است، تأکید می کند: سیر تحولات رمز ارزها آغاز شده و سرعت تکاملشان حتی از موبایل نیز بیشتر و سریعتر است.
او همچنین هشدار می دهد که نباید اجازه دهیم که همان اتفاقی که در خصوص تولید و عرضه گوشی تلفن همراه برایمان پیش آمد در خصوص رمز ارزها نیز اتفاق بیفتد. بنابراین نباید 10 سال دیگر چنین شود که ما مصرف کننده صرف باشیم. دانشمندان و متخصصان مسلط بر بحثهای بانکی به بحث رمز ارزها ورود کرده و به دانش مربوط به ان مجهز شوند و در این خصوص کار کنند.
او بر لزوم آشنا کردن مردم با پدیده رمز ارز و نیز هوشیار کردن آنها نسبت به خطرات این حوزه و نیز جلوگیری از کلاه برداریهای احتمالی تأکید می کند.
دیگر نظرات وی را در حوزه رمز ارزها و آینده آنها در گفت و گوی مشروح با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم بخوانید.
از رمز ارزها و پیش بینی شما از آینده آنها بگویید.
توجه به رمز ارزها از اهمیت شایانی برخوردار است و در آینده ای نزدیک توجه و بهره گیری از آن به یک ضرورت تبدیل می شود. نظر به درک این مهم، به عنوان مسئول شورای عالی کارشناسان رسمی دادگستری تلاش کردم تا با جلب کمک از تعدادی کارشناس رسمی دادگستری که در این موضوع مطلع و صاحب نظر بودند، دوره های آموزشی ویژه کارشناسان را طراحی نمایم و کارشناسان را با این مقوله آشنا کنیم.
برای اینکه وارد بحث رمز ارزها و آینده آن شویم خوب است ابتدا نگاهی کوتاه و اجمالی به سابقه پیدایش و سیر تحول پول به عنوان ابزار مبادله کالا داشته باشیم. در گذشته های دور بشر برای تأمین مایحتاج خود به از طریق تبادل کالا و خدمات اقدام می کرد و معاملات پایاپای شکل گرفت و تبادل اجناس و خدمات به این شکل توافق می شد.
روشن بود که این نوع مبادله نارسایی هایی داشت. با پیچیده‌تر و گسترده‌تر شدن فعالیت‌های اقتصادی، بشر ابزار مبادله کالا را ابداع کرد. به این منظور کالاهای با ارزش، بادوام، قابل حمل و قابل ذخیره، از جمله نمک، صدف، عاج فیل انتخاب شد و بعدها طلا و نقره، جایگزین این نوع کالاها شدند.
طلا و نقره از ارزش ذاتی در حجم اندک، ماندگاری و استحکام بالا و سهولت بیشتر در حمل و نقل برخوردار بود و معیار سنجش و وسیله مبادله شد. علی رغم ترویج طلا و نقره به عنوان ابزار مبادله کالا، خریدار و فروشنده باید در هر معامله، عیار و خلوص و وزن طلا و نقره مورد استفاده را بسنجند. روش های مورد استفاده برای این سنجش، بسیار متنوع و البته پرزحمت بود. برخی مواقع اعتماد مبنای کار قرار می گرفت و برخی مواقع اندازه گیری و محک زدن، خود تبدیل به یک موضوع بغرنج می شد. دخالت حکومت راه حلی برای تسهیل اندازه گیری عیار و وزن طلا و نقره بود و ضرب سکه به نام حکومت، تضمین ارزش ابزارهای مبادله کالا شد.
انتشار پول اعتباری و اسکناس به پشتوانه طلا، مرحله تکامل یافته این اختراع بشری بود. مزایای اسکناس در مقایسه با پول ذاتی، از جمله حمل و نقل نسبتاً آسان، توسعه بعد جغرافیایی مبادلات، آن را ابزار جهان روا نمود. در مراحل ابتدایی، اسکناس منتشره، نمایندگی از مقدار معینی طلا یا نقره را برعهده داشت.
در ماده 1 قانون پولی و بانکی ایران، واحد پول ایران ریال تعریف شده و معادل حدود یک صدم گرم طلا (0108055/0 گرم) است. در همین ماده نیز قید شده که تغییر برابری ریال نسبت به طلا به پیشنهاد بانک مرکزی ایران و موافقت وزیر دارایی وتأیید هیات وزیران وتصویب کمیسیونهای دارایی مجلسین میسر خواهد بود. دلار امریکا نیز از مقدار معینی طلا نمایندگی می کرد. به تدریج رابطه پول رایج و طلا، قطع شد و به قدرت اقتصاد کشور و نحوه مدیریت دولت و حکومت هر کشور مرتبط شد. این نظام هنوز برقرار است. این نظام در عین همه محاسنی که دارد، عیب بزرگش، وابسته بودن ارزش پول هر کشور به رفتار دولت آن کشور و اختیار دولت ها به چاپ و انتشار نامحدود پول اعتباری برای تامین نیازهای خود است. در عین حال، تعدادی از کشورها، با بهره گیری از توان اقتصادی خود و قدرت انتشار و توزیع ارز خود در بازار سایر کشورها، سعی در اعمال نظرات خود روی حاکمیت کشور های دیگر می کنند.
ایده ارز واحد جهانی (Single Global Currency) براین مبنا شکل گرفت که فعالان اقتصادی دنبال راهی برای ابداع ابزار مبادله کالا فارغ از دخالت حکومت ها هستند. رفتار برخی دولتها همچون زیمبابوه، ترکیه، برزیل و حتی کشور خودمان، فارغ از ارزش فلز گرانبها و فارغ از قدرت تولید ناخالص کشور، مشوق این ایده بوده و هست. و همچنین برخی کشورهای اروپایی و غربی در سالهای قبل و دوران جنگ جهانی، سیره انتشار بی رویه پول را در پیش گرفتند.
به قول استاد دینانی، «هر چیزی از حدش بگذرد، به ضد خودش تبدیل می شود». انتشار بی رویه پول توسط دولت ها و حکومت ها که از حد خودش گذشت، به جای اینکه عامل ایجاد ثروت و رونق فعالیت های اقتصادی و سرمایه گذاری و تسهیل مبادلات شود، و برای دارندگان آن،قدرت خرید ایجاد کند، موجب از دست رفتن قدرت خرید افراد جامعه و فعالان اقتصادی و ورشکستگی فعالان اقتصادی و رشد تورم شد. ابزاری برای اخذ مالیات های تورمی توسط دولت ها شد و به دولت ها اجازه داد که با چاپ و انتشار پول، برنامه ها و سیاست های کوتاه مدت و منافع افراد هم راستای خود را؛ به قیمت تضعیف دارایی و سرمایه های مردم؛ تامین کنند. برخی دولت ها علی رغم تمام کوشش و جهدی که مصلحان و صاحب نظران جامعه به عمل آوردند، نتوانستند قانع شوند که «چاپ و انتشار پول، تولید ثروت نیست» . برخی دولت ها نیز، با کمک عقلای اقتصادی خود و به مدد عقل اقتصادی و شناخت آثار شوم چاپ بی محابای پول توانستند به خود مسلط شوند و با اعمال سازوکار خودکنترلی، استفاده نابجا از این ابزار نکنند.
نکته بسیار مهم این است که حتی آن دولت هایی هم که کنترل های موثری روی چاپ و انتشار پول پرقدرت اعمال کرده اند، از این اختیار استفاده مسرفانه نمی کنند لیکن اختیار و اجازه قانونی از آنها سلب نشده است. هر آن ممکن است به دلیلی آن رویه معقول و سنجیده را کنار بگذارند و چاپ بی رویه پول را از سر بگیرند. شاید داستان موش و گربه عبید زاکانی تمثیل روشنی از این موضوع باشد.
ابداع پول اعتباری، اتفاق بزرگی در تاریخ بشر بود. بشر همواره از تجربیات خود استفاده کرده و دستاوردهای قبلی خود را اصلاح و تکمیل کرده است. امروز انسانها در روی زمین آموخته اند که اختیار ابزار مبادله ی کالای خود را به تعداد معدودی افراد سیاستمدار نسپارند، تا آنها نتوانند با گوشه قلم خود دستور چاپ پول بدهند و سرنوشت دارایی و ثروت حاصل کار و کوشش آنها را به باد دهند. این موضوع در کشورهایی که دولت در چاپ پول زیاده روی کرده است، بیشتر مشهود است.
همانطور که توضیح دادم، ارز واحد جهانی، به دنبال راهی برای ابداع ابزار مبادله کالا، فارغ از دخالت حکومت ها هستند. ارز واحد جهانی که دولتها منتشر کننده آن نباشند. در عین حال، روش نوین ارزشیابی و تبادل آن، با بهره گیری از تکنولوژی و دانش فنی روز، و مابین فعالان اقتصادی انجام شود. این کار به یک معنی مشابه زمانی است که دولت ها ضرب سکه نمی کردند و فعالان اقتصادی با تبادل مقداری طلا و نقره معاملات خود را انجام می دادند.
تصور براین است که در آینده ای نزدیک، شاید حدود 15 سال آینده این ارز واحد جهانی به حدی از تکامل و روایی برسد که بتواند در مبادلات کالا و خدمات جهان حاکم شود و فعالان اقتصادی با سهولت خیلی بیشتر و با اطمینان کامل از آن برای معاملات و تسویه امور اقتصادی خود استفاده کنند.
چه ویژگیهایی می توان برای این رمز ارز متصور بود؟
به جرأت میتوان گفت کسی در مورد جزئیات این رمز ارز واحد جهانی چیزی نمی داند، دقیقاً مانند زمانی که اولین موبایل اختراع شد و هرگز کسی فکرش را هم نمی کرد که طی چند سال موبایل به ویژگیها و قابلیتهای فعلی برسد.
آنچه مسلم است اینکه رمز ارزهای فعلی تمرینی خواهند بود برای کسب آمادگی برای مواجهه با این رمز ارز واحد جهانی. در حال حاضر رمز ارزهای فعلی مبتنی بر توافقاتی ارزشگذاری می شوند که هیچ دولتی در این ارزش گذاری نقش ندارد و این ارزشگذاری شبیه همان دوره ای است که دولتها ضرب سکه نمی کردند.
به بیانی دیگر، از حدود 15 سال قبل، مطالعات و پژوهش هایی جدی درخصوص ابداع و ترویج ساختار ارز واحد جهانی شروع شده است. در چندسال اول، بیشتر مطالعات و پژوهش های بنیادی انجام می شد. پس از چند سال به مرحله اجرای آزمایشی رسید. اجرای آزمایشی درحد محدود شروع و به مرور گسترش یافت. آنچه امروز در حوزه رمزارزها میبینیم، اجرای آزمایشی گسترش یافته است. میتوانیم انتظار داشته باشیم که ابعاد، رواج، و مشخصات آن، به مرور تغییر کند و به صورت مستمر شاهد تنوع بخشی به این پدیده باشیم. تنوع و پیچیدگی این موضوعات، به صورت ترکیبی از محصولات پیشنهادی جدید همین رمزارزهای فعلی، و یا به صورت معرفی و ورود رمزارز های با نام و مشخصات کاملاً جدید می تواند باشد. در آینده نه چندان دور، شاید در یکی دو دهه آینده، ساختار توسعه یافته آن بر بخش عمده ای از مبادلات کالا و خدمات جهان حاکم می شود. البته روشن و بدیهی است که مشخصات آن ارز واحد جهانی، با آنچه امروز به نام رمز ارزهای مختلف رواج دارد، یکسان نخواهد بود. شاید شباهت هایی داشته باشد، اما مجموعه ای در برخی ویژگی ها مشابه، و در برخی ویژگی ها کاملا متفاوت و شاید بیگانه با رمز ارز های فعلی باشد.
جزئیات این ارز واحد جهانی هنوز طراحی و رونمایی نشده و می توان حدس زد که در بخشی از مشخصات آن، در اتاق های فکری و و احدهای پژوهشی، دستاورد هایی وجود دارد، اما هنوز عملیاتی و اجرایی و رونمایی نشده است. شاید یکی از دلایل اینکه برای برخی از رمزارزهای رایج، یک سقف در نظر گرفته شده و گفته شده که این مقدار از این رمزارز قابل استخراج است، و پس از استخراج ان مقدار از آن رمز ارز، پیمانه اش پر می شود، به همین دلیل است که بتوان بعد از آن، محصول جدیدی با ویژگی ها و امتیازات جدید معرفی کرد. برای تقریب ذهن می توان مراحل تدریجی رشد دانش فنی تلفن های همراه را به خاطر آورد. زمانی که اولین تلفن همراه اختراع شد، کاربردش در واحد های نظامی بود. بعد که برای استفاده ی عموم رونمایی شد، حدود 30 سال قبل، مشخصات تلفن همراه را به خاطر داریم. گوشی بسیار بزرگ با یک آنتن که برای هربار استفاده باید از غلاف گوشی بیرون کشیده می شد، بعدها که گوشی ها به دوربین مجهز شد و تا امروز که قابلیت ها و ویژگی هایی دارد که 30 سال پیش، هرگز کسی غیر از کسانی که در واحد های پژوهشی مربوطه کار می کردند، فکر نمی کرد که طی چند سال این ویژگیها و قابلیتهای فعلی برای گوشی های همراه ایجاد شود.
در مجموع می توان گفت: آنچه مسلم است اینکه سیر تحولات رمز ارزها آغاز شده و سرعت تکاملش حتی از موبایل نیز بیشتر و سریعتر است.
با این نگاه به آینده رمز ارزها چه توصیه ای به دولت و مردم دارید؟
همگی از دولت و نظام بانکی و عموم مردم به ویژه جوانان باید بکوشیم با این پدیده آشنا شده و برای مواجهه با رمز ارز واحد جهانی کسب آمادگی و تمرین کنیم.
نباید اجازه دهیم که همان اتفاقی که در خصوص تولید و عرضه گوشی تلفن همراه برایمان پیش آمد در خصوص رمز ارزها نیز اتفاق بیفتد. ورود به عرصه تولید این گوشی دیرهنگام بود و به همین دلیل با وجود شعار هر روز بهتر از دیروز، در عمل این بهتر شدن به تعطیلی انجامید.
نباید 10 سال دیگر چنین باشد که ما مصرف کننده صرف باشیم. دانشمندان و متخصصان مسلط بر بحثهای بانکی به ورود رمز ارزها ورود کرده و در این خصوص کار کنند.
از دولت می خواهم ضمن کمک به آشنایی مردم با پدیده رمز ارزها، آنها را نسبت به خطرات و کلاه برداری های احتمالی این حوزه و… آشنا کند.
با همین درک نیز ما در کانون کارشناسان رسمی دادگستری به برگزاری دوره هایی با همین نگاه اقدام کردیم.
نظرتان در خصوص رمز ارز ملی چیست؟
پاسخ به این سوال از زاویه و دیدگاهی که بنده در مورد رمز ارز مطرح کردم، این خواهد بود که هر نوع کار فکری و تحقیقی توسط افراد صاحب نظر و متخصص، منجر به گسترش مرزهای دانش بشری در این حوزه خواهد شد و میمون و مبارک است. توانمندی جوانان و صاحب نظران ما را در تعامل و مواجهه با این دستاورد جدید بشری افزایش می دهد و به شهروندان ایرانی و نسل بعدی ما کمک میکند که از مواهب آن بیشتر و بهتر بهره مند شوند. با این حال توصیه من به کسانی که به این موضوع ورود می کنند، این است که با آشنایی عمیقی به کنه بحث رمز ارزها به آن ورود کنند. در اینصورت است که این واقعیت را مشاهده خواهند کرد که خاستگاه این پدیده، عزم جهانی شدن آن است و در محدوده مرزهای جغرافیایی و حیطه اداره ی یک دولت یا حکومت قرار نمی گیرد، در نتیجه قید یا صفت «ملی» ، به معنای امروزی آن، قابل تسری و توصیف برای آن نیست و با تحولات پیش رو در سطح جهانی، رمز ارز ملی را نمی توان با معیار «ملی» توصیف کرد و مانع فعالیت دیگر رمز ارزها شد. اما مثل هر کار پژوهشی دیگر، میتوان نمونه های آزمایشی تعریف کرد و تحقیقات را روی آن نمونه ها انجام داد و بعدها در مرحله کاربردی، ابعاد آن را گسترش داد.