پتانسیل ایران برای ایجاد پارک‌های گردشگری فضاپایه
دستیار رئیس سازمان فضایی ایران در توسعه زیرساخت‌های ترویجی فضایی با اشاره به پتانسیل های کشورمان برای ایجاد پارک های گردشگری فضاپایه، از آغاز فعالیت های مطالعاتی برای توریسم فضایی خبر داد.
شبیه سازی سفر به فضا برای انسان روی زمین یکی از جذابیت‌های گردشگری محسوب میشود و کشورهای متعددی که توانایی فعالیت در حوزه توریسم فضایی را ندارند اما دارای ظرفیت‌های بالقوه همچون آسمان و زمین با حال و هوای اجرام فضایی هستند به این عرصه روی آورده‌اند.
این کشورها از ظرفیت‌هایی مانند آسمان پاک و جذاب و یا مناطقی که شباهت‌هایی به منظومه شمسی و سیارات دارند، برای جذب گردشگر و توریست در جهت رونق اقتصادی کشور خود استفاده می‌کنند.
در کشور ما نیز به دلیل دارا بودن آسمان پرستاره و مناطقی با پیش زمینه اجرام فضایی، ایجاد پارک‌های گردشگری فضاپایه در مناطقی از دامغان، چابهار، کرمان، کاشان و قشم چند سالی است که در دستور کار قرار گرفته است.
اهمیت و جذابیت گردشگری فضاپایه و ایجاد پارک‌هایی با پیش زمینه اجرام فضایی برای جاذبه توریستی، در حدی است که سازمان فضایی ایران هر سال همزمان با هفته جهانی فضا، به ترویج اهمیت وجود این مناطق گردشگری و برنامه‌های کشور در توسعه این پارک‌ها می‌پردازد.
هدف از ایجاد پارک‌های گردشگری فضاپایه
سید محسن قندی دستیار رئیس سازمان فضایی ایران در امور توسعه زیرساخت‌های ترویجی فضایی در گفتگو با خبرنگار مهر، به تشریح پتانسیل‌های ایران برای مقاصد گردشگری فضایی پرداخت و تاکید کرد: ظرفیت‌های خیلی خوبی برای گردشگری فضا پایه در کشورمان وجود دارد و ما می‌توانیم از این ظرفیت خدادادی به بهترین نحو برای جذب گردشگر استفاده کنیم.
وی در خصوص هدف سازمان فضایی ایران از ایجاد پارک‌های گردشگری فضاپایه گفت: آسمان و فضا یکی از موضوعات جذاب و مورد علاقه بشر است و این امر ریشه در فطرت انسان‌ها دارد. خداوند در قرآن کریم نیز در آیات مختلف بحث نظاره و رؤیت آسمان‌ها را مطرح و تاکید فرمودند. برای مثال در آیه ۱۹۰ سوره آل عمران به خلق آسمان‌ها و زمین و اختلاف شب و روز و توجه به این آیات اشاره شده است. نگاه آیاتی در این حوزه و البته همه حوزه‌ها بسیار اهمیت دارد. نگاه آیاتی در این حوزه و البته همه حوزه‌ها بسیار اهمیت دارد. از سوی دیگر توجه به موضوعات مربوط به آسمان و نجوم از بعد رویکردهای فرهنگی نیز مورد تاکید قرار گرفته است. به نحوی که شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز بر ترویج و شناسایی عظمت‌های خلقت و هستی بر اساس فناوری‌های فضایی و سایر فناوری‌های مرتبط تاکید کرده است.
قندی ادامه داد: از این رو یکی از رویکردهای ما در سازمان فضایی ایران رویکردهای آموزشی و ترویجی است تا این تبیین را نسبت به این مفاهیم داشته باشیم و تجربه‌هایی که در حوزه فضا و فناوری فضایی وجود دارد در این قالب انتقال داده شود. «پارک های موضوعی فضاپایه» نیز با این هدف دنبال می‌شوند. بحث ترویج و آموزش در قالب مفاهیمی که به فرم تبدیل شده، در پارک‌های موضوعی فضاپایه مطرح میشود.
وی با بیان اینکه پارک موضوعی فضاپایه از جمله بخش‌های جذاب در حوزه فضایی محسوب میشود که در دنیا بسیار مورد استقبال قرار گرفته است، گفت: از سال ۹۶ این موضوع در کشور ما مطرح و مطالعات مفصلی در این زمینه انجام شد. دفتر مطالعات پارک‌های موضوعی دانشگاه شریف با هماهنگی و همکاری پژوهشگاه فضایی ایران، مطالعات کاملی در این خصوص انجام دادند و نتیجه آن این شد که پیش نویس سند استراتژیکی در این زمینه تحت عنوان «سند پارک‌های موضوعی و پارک‌های گردشگری فضاپایه» آماده شد. در این زمینه جلساتی هم با وزارت میراث فرهنگی و گردشگری داشتیم.
این مقام مسئول در سازمان فضایی ایران اضافه کرد: در همین حال هماهنگی‌هایی در سطح کلان از بعد تسهیل‌گری برای صدور مجوزها با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سایر بخش‌های مختلف کشور شامل شهرداری‌ها و استانداری‌ها نیز انجام شد.
ایجاد ۴ پارک گردشگری فضاپایه مبتنی بر طبیعت
دکتر قندی با تاکید بر اینکه ما ظرفیت‌های خیلی خوب بالقوه‌ای در کشور داریم که آنها را به عنوان دسته‌ای از پارک‌های موضوعی مبتنی بر زمینه فضایی مورد توجه قرار دادیم، ادامه داد: از جمله این ظرفیت‌ها می‌توان به تپه‌های مریخی دامغان، کوه‌های فضایی چابهار و دره ستارگان قشم اشاره کرد که مجموعه‌هایی مبتنی بر طبیعت و طبیعت گردی هستند.
وی گفت: برای ایجاد این پارک‌ها به یک سری مجوزها نیاز بود و ما به عنوان دولت توانستیم این موانع را تسهیل کنیم تا بخش خصوصی بتواند به عنوان یک فرصت اقتصادی به این مقوله ورود کند. البته طی این چند سال با مسائل کرونا هم مواجه بودیم. با این وجود ما در بخش شناسایی ظرفیت‌های داخلی موفق شدیم شرکت‌های داخلی خلاق و دانش بنیان مرتبط را شناسایی کنیم. در این بخش شاهد ایجاد محصولاتی هستیم که می‌تواند به آن هدفی که ما در حوزه ترویج و آموزش برای سنین مختلف و گروه‌ها و طیف‌های مختلف داریم، کمک کند.
دستیار رئیس سازمان فضایی ایران در امور توسعه زیرساخت‌های ترویجی فضایی گفت: با توجه به اینکه سیاست این بوده که این فرصت اقتصادی در معرض سرمایه‌گذاران قرار گیرد، با تسهیل گری در مقوله دریافت مجوزها، بسته‌های اقتصادی مقدماتی تهیه شد و آن را در اختیار سرمایه گذاران قرار دادیم. ما در چند استان پیشرفتهای خیلی خوبی داشتیم و امیدوار هستیم که با عبور از بحران کرونا که به نوعی کل بخش گردشگری را تحت تأثیر قرار داده است و پارک‌های موضوعی فضاپایه نیز مشمول این موضوع میشود، بتوانیم شاهد توسعه و ترویج این بخش از زیرساخت‌های ترویجی فضایی باشیم.
وی اظهار داشت: علت اینکه ما تاکید داریم که پارک‌های موضوعی توسط بخش خصوصی جلو برده شود ایجاد یک فرصت اقتصادی است و در دنیا نیز همینطور است. پارک‌های موضوعی فضاپایه با ویژگی‌هایی همچون افزایش دفعات مراجعه، افزایش زمان ماندگاری بازدید کنندگان، تنوع محتواهای بخش فضایی و روایت محور بودن به عنوان یک فرصت اقتصادی و جذاب مطرح هستند.
به گفته دکتر قندی، ذات پارک‌های موضوعی بحث ترویج و آموزش است که به صورت غیر مستقیم یکسری مفاهیم را انتقال می‌دهند و در پارک موضوعی فضاپایه این مفاهیم از مفاهیم عظیم خلقت تا آن موضوعاتی که در حوزه فضا و فناوری فضایی است را دربرمی گیرد.
دستیار رئیس سازمان فضایی ایران خاطرنشان کرد: در این راستا مذاکرات خوبی با سرمایه‌گذاران بخش خصوصی انجام شده که البته به خاطر شرایط کرونا مدتی متوقف بود اما خوشبختانه با توجه به پیشرفت شرایط واکسیناسیون کار مجدداً آغاز شده است و با چشم‌اندازی که نسبت به آینده گردشگری در کشور وجود دارد عملاً پیشرفتهای خیلی خوبی در حال رخ دادن است.
ایجاد دیزنی لند فضایی در کشور
وی در پاسخ به این سوال که چه میزان سرمایه گذاری برای پارک‌های گردشگری فضاپایه نیاز است، گفت: به طور کلی با توجه به مطالعات صورت گرفته، به ۳ حجم سرمایه گذاری برای پارک‌های موضوعی فضاپایه رسیده‌ایم. دسته اول مربوط به مکان‌های فعلی پارک‌ها میشود و حدود بیست تا ۳۰ میلیارد تومان حجم سرمایه‌گذاری برای آن باید در نظر گرفته شود. دسته دوم پارک‌هایی هستند که در مقیاس منطقه‌ای عمل می‌کنند و در هر استان می‌توانند ایجاد شوند. حجم سرمایه‌گذاری آن حدود ۶۰ تا ۸۰ میلیارد تومان برآورد میشود. دسته دیگری از پارک‌های گردشگری فضاپایه که مطالعات جامعی روی آن توسط بخش خصوصی انجام شده است مشابه دیزنی لندها است. به عبارتی «فیلم گیم پارک» هستند.
قندی افزود: یک شرکت به صورت تخصصی در این زمینه ورود کرده و موفق شده شرکت خلاق در این حوزه شود. این دسته از پارک‌های موضوعی بر اساس سینما و خاطره‌انگیزی که از حوزه سینما وجود دارد، شکل می‌گیرند. برای این پارک‌ها توسط مشاور، بسته‌های اقتصادی درنظر گرفته شده و پیشنهاد میشود با توجه به نوع پارک و ایجاد یک مقصد گردشگری بین المللی یک یا دو پارک در این زمینه در کشور ایجاد شود.
وی گفت: ما فکر می‌کنیم که پارک‌های موضوعی فضاپایه می‌توانند به عنوان یک مقصد گردشگری، علاوه بر بحث‌های ترویجی و آموزشی، مطرح شود و این مقصد گردشگری، می‌تواند در سطح بین‌المللی در جذب گردشگرهای خارجی بسیار مؤثر باشد و عملاً اثری فرامنطقه‌ای داشته باشد.
دستیار رئیس سازمان فضایی ایران در امور توسعه زیرساخت‌های ترویجی فضایی تصریح کرد: در زمینه پارک‌های موضوعی مبتنی بر طبیعت و طبیعت گردی که عملاً شبیه اجرام آسمانی و سطح سایر سیارات است، ۴ منطقه در کشور شناسایی شده‌اند. این مناطق جذاب دارای تم و یا زمینه فضایی هستند که با هماهنگی با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی موانع مربوط به صدور مجوزهای آنها در حال رفع شدن است. حتی در خصوص مباحث مربوط به محیط زیست نیز شاهد یک سری مسائل و مشکلات اداری برای سرمایه گذاران بودیم که کار را برای ایجاد ظرفیت و بستر گردشگری سخت می‌کرد اما ما در سازمان فضایی ایران تلاش کردیم تا حد ممکن نقش تسهیل گری را در این زمینه ایفا کنیم.
وی خاطرنشان کرد: این چهار منطقه شامل تپه‌های مریخی دامغان، دره ستارگان قشم، کوه‌های فضایی چابهار و منطقه گندم بریان کویر لوت می‌شوند که به عنوان مناطق گردشگری مبتنی بر طبیعت توسط بخش خصوصی مورد بهره برداری خواهد شد.
قندی با بیان اینکه دسته دیگری از پارک‌های موضوعی مبتنی بر تجربه‌های فضایی است و به خاطر جذابیت، هیجان و آشنایی افراد با فضا و نجوم، در استان‌های مختلف در حال ایجاد است که در این زمینه با یک سری از استان‌ها، هماهنگی‌های لازم را به لحاظ صدور مجوز داشته‌ایم، اضافه کرد: این پارک‌ها مبتنی بر فناوری فضایی و بر اساس ایده‌های جذاب تخیلی هستند. در این پارک‌ها بحث شبیه سازی سرزمین سیارات منظومه شمسی و ایده‌هایی که در این زمینه انجام شده از نظر اکتشافی مطرح است. به نوعی پارک‌های علمی و تخیلی محسوب می‌شوند.
بخش اعظمی از کشور شرایط رصد نجوم را دارد
این مقام مسئول ادامه داد: دسته دیگر از این پارک‌ها، مبتنی بر مفاهیم آسمان و رصد آسمان است. اما این بخش از این بابت می‌تواند جذاب باشد که بحث‌های مربوط به آسمان را در بر می‌گیرد.
هم اکنون بخش اعظمی از پهنه کشورمان شرایط رصد نجوم را دارد. به جز مناطق شهری و مناطقی که آلودگی نوری دارند، دیگر مناطق شرقی و مرکزی کشور این ظرفیت را دارا هستند.
وی گفت: ما مناطق کویری داریم که شرایط خوبی برای رصد دارند و مناطقی داریم که مستعد برای رصد هستند. این مناطق دسته سوم از پارک‌های موضوعی هستند که نیاز است به آنها توجه شود. در این خصوص نیز مسائلی را با سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری داشتیم و با جلساتی که داشتیم، سعی کرده‌ایم که فرآیند دریافت مجوز توسط بخش خصوصی را تسهیل کنیم تا کمک شود اقتصاد این بخش رونق یابد.
به گفته قندی، در همه مباحث مربوط به پارک‌های گردشگری فضاپایه از بحث رصد طبیعی آسمان‌ها تا بحث پارک علم و فناوری، آنچه مهم است اینکه همه اینها به نوعی علاوه بر مزیت‌های اقتصادی رویکرد ترویجی و فرهنگی دارد.
دستیار رئیس سازمان فضایی ایران در امور توسعه زیرساخت‌های ترویجی فضایی خاطرنشان کرد: در بحث نجوم و آسمان پرستاره خیلی از کشورها هستند که این ظرفیت را ندارند یا فضای خیلی کمتری دارند اما به بهترین نحو در حال جذب گردشگر هستند اما ما به این موضوع کمتر پرداخته بودیم. ولی خوشبختانه اینها در قالب یک سری بسته‌های اقتصادی آماده شده و با سرمایه‌گذاران مذاکراتی داشتیم تا به پیشبرد آن کمک شود. برای مثال گروهی بودند که ایده‌هایی برای ایجاد رصدگاه در کویر داشتند. ما سعی کردیم با تسهیل گری به آنها کمک کنیم.
ایجاد پارک نجوم در نیاسر کاشان
وی با بیان اینکه در نیاسر کاشان بحث پارک نجوم مطرح شد که مذاکره با سرمایه‌گذاران آن خیلی پیشرفت خوبی داشت. البته به خاطر مسائل کرونا در اجرای آن تا حدی وقفه ایجاد شد، افزود: ما معتقدیم که این مفاهیم باید به خوبی تبیین شود و متناسب با نیازهای فعلی کشور می‌تواند باشد، جدای از بعد اقتصادی، از بعد ترویجی و آموزشی نیز توسط بخش‌های مربوطه مورد توجه قرار گیرد. به هر حال این برنامه ریزی ها تاکنون انجام شده و خوشبختانه پیشرفتهای خیلی خوبی هم داشتیم و امیدواریم که بتوانیم با برنامه‌ریزی خوب و با عبور از این شرایط کرونا، اتفاق خیلی خوبی در پارک‌های موضوعی فضاپایه در کشور رقم بخورد و مقاصد گردشگری فضایی ایجاد شود.
آغاز مطالعات دانشگاهی برای ورود به عرصه توریسم فضایی
دستیار رئیس سازمان فضایی ایران در امور توسعه زیرساخت‌های ترویجی فضایی، بخش دیگری از موضوع گردشگری فضایی را مربوط به توریسم فضایی و گردشگری در مدار عنوان کرد و گفت: دنیا در زمینه گردشگری فضایی در مدار و اعزام انسان به فضا کار کرده و اخیراً هم سه مورد از آن توسط بخش خصوصی انجام شده است.
وی افزود: ما با بحث توریست فضایی فاصله داریم اما در کشور ظرفیت‌های خیلی خوبی برای گردشگری فضا پایه روی زمین وجود دارد و به هر حال می‌توانیم از این ظرفیت خدادادی که در کشور وجود دارد به بهترین نحو استفاده کرده و گردشگر جذب کنیم.
دکتر قندی در پاسخ به این سوال که در بحث کیهان‌نوردی و ماه پیما و توریسم فضایی به جایگاهی نرسیدیم که بخواهیم برنامه‌ای داشته باشیم و یا با همکاری کشورهای دیگر بخواهیم این موضوع را پیش ببریم؟ گفت: در حال حاضر بیشتر از بعد علمی یعنی در فضای دانشگاهی این موضوعات دنبال میشود. امسال در هفته جهانی فضا نیز یکی از روزهای هفته به موضوع گردشگری فضایی اختصاص یافت.
وی اضافه کرد: مباحث نظری بسیار با دانشگاهیان و گروه‌های مختلف برنامه‌ریزی شده است. این بحث باز است. اما اینکه به لحاظ فناوری به چه صورت می‌توانیم بحث توریسم فضایی را دنبال کنیم قطعاً نیازمند مشارکت با سایر کشورها است و شاید نیاز باشد که مبانی نظری و مطالعاتی ما مقداری کامل‌تر شود و در یک برنامه درست بلندمدت بتوانیم به آن برسیم. البته به نظر من شاید گردشگری در مدار جذابیت‌های خاص خودش را داشته باشد اما گردشگری فضاپایه روی زمین متناسب با فرهنگ و ظرفیت‌های گردشگرپذیری کشور ما به نوبه خود بسیار جذاب است.