بهترین راه‌حل استخراج بیت‌کوین
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی از آن است که اگرچه با توجه به حجم بالای بدهی وزارت نیرو به تولیدکنندگان خصوصی برق، استفاده از ظرفیت خالی این نیروگاه‌ها برای تولید رمزارز راه‌حل مناسبی به‌نظر می‌رسد، اما با توجه به محدودیت تأمین سوخت در حداقل سه تا چهار ماه از سال، راه‌حل پایداری نیست و از این رو بهترین راه‌حل، اختصاص سوخت صرفه‌جویی‌شده حاصل از اقدامات بهینه‌سازی مصرف انرژی به صنعت استخراج رمزارز است.
منابع مورد استفاده برای استخراج انواع رمزارزها با یکدیگر متفاوت است. به این ترتیب اگر مصرف برق یک رمزارز چشمگیر باشد و در سطح کلان بر شبکه برق کشور مؤثر باشد، مقررات‌گذاری آن به وزارت نیرو ارتباط پیدا می‌کند اما اگر استخراج یک رمزارز نیازمند مصرف پهنای باند اینترنت باشد و در شکل ترافیک شبکه‌های ارتباطی و نظارت بر آن تفاوت ایجاد کند، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در مقررات‌گذاری استفاده از اینترنت آن رمزارز نقش پررنگ‌تری خواهد داشت.
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، آنچه ایران در حال حاضر بیشتر با آن مواجه شده، رمزارزهایی مانند بیت‌کوین و اتریوم است که استخراج آنها نیازمند مصرف برق است. درصورتی‌که اختلافی میان دستگاه‌ها پدید آید، مجلس شورای اسلامی یا شورای عالی فضای مجازی می‌توانند تقسیم وظایف میان دستگاه‌ها را انجام دهند.
مدیریت برق مصرفی رمزارزها در ایران
تولید سالانه برق در ایران بر اساس آمار تولید سال ۱۳۹۹، حدود ۳۴۳ میلیارد کیلووات ساعت در سال تخمین زده شده است. با توجه به اینکه میان مصرف و توان تولید برق در کشور همیشه تعادل برقرار نیست، بررسی نقش رمزارزهای انرژی‌بر اهمیت بیشتری می‌یابد. در شرایطی که همه عوامل تولید را بخش خصوصی برای استخراج رمزارز فراهم می‌کند، به‌عنوان یک فعالیت اقتصادی تفاوت چشمگیری میان این صنعت و دیگر صنایع وجود نخواهد داشت؛ اما در کشور ایران عوامل مهم تولید در استخراج رمزارزها به‌صورت یارانه‌ای فراهم می‌شوند و الگوی تقاضای بار کشور ایران با دیگر کشورها تفاوت‌هایی دارد.
به‌طور نمونه برق در ایران به‌صورت یارانه‌ای به مشترکان عرضه میشود و به این دلیل ایران پس از کشور میانمار ارزان‌ترین قیمت برق را در دنیا دارد. ازطرفی توان کشور در تأمین برق محدود است و در مواقعی از سال شبکه تولید پاسخگوی نیازها نیست و احتمال قطعی برق و بروز مشکل برای شهروندان به‌وجود می‌آید.
شکل ۱ میزان تقاضای برق در کشور را طبق آمار شرکت مدیریت شبکه برق ایران نشان می‌دهد:
همانطور که در نمودار مشاهده میشود، در سال ۱۳۹۹ فقط در حدود ۱۰ درصد ایام سال حداکثر میزان بار مصرفی برق ایران از میزان ۵۰ هزار مگاوات فراتر می‌رود و در سایر ایام سال بار روی شبکه کمتر از این میزان است که این میزان بار فاصله زیادی با حداکثر توان قابل تحمل شبکه برق کشور دارد. اما باید توجه داشت که ظرفیت عملی شبکه سراسری برق کشور در پیک سال ۱۳۹۹ حدود ۶۴ هزار و ۴۲۱ مگاوات بوده و در فصل زمستان حداکثر مصرف برق کشور حدود ۴۰ هزار مگاوات پیش‌بینی میشود. این بدین معنی است که حدود ۲۴ هزار مگاوات از ظرفیت عملی تولید برق کشور در فصول غیرگرم سال بلااستفاده است.
با عدم فرض ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی، تنها ۱۲هزار مگاوات باقی خواهد ماند که حدود ۵۰ درصد آن نیز وارد دوره تعمیرات میشود؛ بنابراین تنها ۶۰۰۰ مگاوات ظرفیت تولید برق حرارتی مازاد در فصول غیرگرم سال در دسترس است. اما باید توجه داشت که مسئله تأمین سوخت به‌رغم وجود این ظرفیت مازاد در زمستان چالش اصلی است و همچنین با توجه به تراز عرضه و تقاضای گاز در سال‌های آینده، این مسئله تشدید نیز خواهد شد.
همین مسئله باعث شده است که حجم مصرف سوخت مایع توسط نیروگاه‌ها از ۸.۲ میلیارد لیتر در سال ۱۳۹۶ به ۱۵.۷ میلیارد لیتر در سال ۱۳۹۹ برسد. همچنین تعداد ساعات محدودیت سوخت نیروگاه‌های کشور از ۹۶۰ ساعت سال ۱۳۹۷، به ۱۴۱۶ ساعت در سال ۱۳۹۹ افزایش پیدا کرده است. ایجاد چنین تعهدی برای وزارت نیرو مسائل و مشکلات این وزارتخانه را در فصل زمستان به‌مراتب بیشتر خواهد کرد.
بنابراین اگرچه با توجه به حجم بالای بدهی وزارت نیرو به تولیدکنندگان خصوصی برق، استفاده از ظرفیت خالی این نیروگاه‌ها برای تولید رمزارز راه‌حل مناسبی به‌نظر می‌رسد، اما با توجه به محدودیت تأمین سوخت در حداقل سه تا چهار ماه از سال، راه‌حل پایداری محسوب نمی‌شود. در حال حاضر با توجه به شرایطی که مطرح شد، بهترین راه‌حل موجود برای توسعه صنعت استخراج رمزارز در کشور استفاده از ظرفیت ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید و اختصاص سوخت صرفه‌جویی‌شده حاصل از اقدامات بهینه‌سازی مصرف انرژی به این صنعت است.
همچنین در برخی ساعات شبانه‌روز با کاهش تقاضای برق، صنعت برق کشور باید برای جلوگیری از آسیب به شبکه، به‌سرعت تولید برق را کاهش داده یا مصرف را افزایش دهد. به‌دلیل اینکه راه‌اندازی دوباره یک نیروگاه یا کاهش بار آن هزینه‌های بیشتری به همراه دارد اما اگر یک منبع مصرف قابل برنامه‌ریزی در ساعات کم‌باری به شبکه اضافه شود می‌تواند موجب صرفه‌جویی در هزینه کلی کشور، بهبود ضریب بار و کاهش قیمت تمام‌شده برق شود. این روش با اصطلاح حداکثر مصرف اصلاحی در پیک شب و روز از آن یاد میشود.
شکل ۲ حداکثر نیاز به بار اصلاحی در پیک شب و روز را نشان می‌دهد:
همانطور که در نمودار مشاهده میشود همه ساله با شروع ماه خرداد و افزایش مصرف برق، ضروری است حداکثر مصرف برق کشور در ساعات شبانه‌روز کاهش یابد یا اختلاف مصرف شب و روز در این روزها کاهش پیدا کند. در ماه‌های سرد سال یعنی از آبان تا فروردین میزان مصرف به کمتر از ۳۵هزار مگاوات می‌رسد زیرا در ایران از برق برای مصارف گرمایشی کمتر استفاده میشود.