یک گام تا تخصیص باند طلائی G۵: توسعه متوازن و پایدار در گرو نگاه بیطرفانه است
درحالی طبق وعده وزیر ارتباطات قرار است سایت‌های G۵ همزمان با دهه فجر افتتاح شود که همچنان تکلیف باندهای فرکانسی اپراتورهای بزرگ و اصلی تلفن همراه برای ارائه خدمات مبتنی بر این نسل از فناوری روشن نیست.
زمانی فناوری G5 به صورت تجاری وارد عرصه سرویس‌دهی میشود که باند فرکانسی مشخص و رفتاری ضابطه‌مند داشته باشد. در کوتاه مدت امکان لانچ 5G اپراتورها در بازه فرکانسی 3400 تا 3600 مگاهرتز که در اختیار مبین‌نت و ایرانسل و سایر اپراتورهای ثابت برای ارائه سرویس TD-LTE است، وجود ندارد.
برگزاری مزایده باند طلایی 3500 مگاهرتز هم که یکی دو سال است در پیچ‌وخم تصمیم‌گیری‌های رگولاتوری حوزه ارتباطات قرار گرفته، اپراتورهای موبایل را معطل خود نگه داشته و دست‌شان را برای هرگونه اقدامی در زمینه خرید و واردات تجهیزات (با توجه به مشخص نبودن سهم هر کدام از این طیف) بسته است.
بنابراین مهم‌ترین سوالی که اکنون پیش می‌آید این است که وزیر ارتباطات بر چه مبنایی قول راه‌اندازی چند صد سایت G5 را در حالیکه لایسنس رسمی با تخصیص فرکانس به اپراتورها داده نشده، داده است؟
این می‌تواند سیگنالی بر اجماع نظر حاکمیت حوزه ارتباطات بر سر تخصیص باند طلایی 3500 باشد؛ به عبارتی دیگر دولت درصدد است تا در ایام دهه فجر ضمن رونمایی از سایت‌های نسل نوین جدید، تکلیف اپراتورهای ارتباطی را نیز روشن و سهم هر کدام از این طیف فرکانسی را برای توسعه G5 مشخص کند.
در واقع تعیین تکلیف «باند 3500» بیش از راه‌اندازی تعدادی سایت که همچنان در دنیا نیز رنگ‌وروی تجاری به خود نگرفته، خوشحال کننده است. در شرایطی که پیش‌بینی «هشتگ خوش‌خبریم» از سوی وزارت ارتباطات، می‌تواند به تعیین تکلیف باند فرکانسی 3500مگاهرتز مرتبط شود، اما لازم است حالا بعد از چندین سال تأخیر، با نگاهی آینده‌نگرانه به تخصیص باند فرکانسی موردنیاز اپراتورها پرداخته شود که روند توسعه را با گیر و گور مواجه نکند.
شیوع ویروس جهانی کرونا و سرریز ترافیکی بی‌سابقه بر شبکه اپراتورهای کشور در پی دستور دورکاری و برگزاری امور جاری بر بستر شبکه‌های الکترونیکی، هر کدام از اپراتورهای اصلی را الزاما به سمت سرمایه‌گذاری و توسعه پیش از موعد زیرساخت‌های خود برد.
به عنوان مثال سال 1398 معاون وقت یکی از اپراتورهای تلفن همراه رسما اعلام کرد ظرف یکی دو هفته ظرفیت شبکه را تا 20 درصد ارتقاء دادیم و کرونا نتوانست بحرانی برای شبکه ارتباطی کشور ایجاد کند؛ این در حالی اتفاق افتاد که شاید در شرایط طبیعی، این اپراتور بنایی بر توسعه شبکه نمی‌داشت.
بنابراین با نگاه به این شرایط که می‌تواند به دوران پیش از وقوع بحران شباهت داشته باشد، باید به بسترسازی امر توسعه بپردازیم که چالش کنونی واگذاری باندی مثل 3500، به تخصیصی غیر فنی دچار نشود و در آینده که اپراتورها مجددا به دنبال توسعه زیرساخت و فنی شبکه خود هستند با گیر و گور مواجه نشوند.
یکی از مواردی که اکنون می‌تواند چالش در واگذاری این باند فرکانسی که به زعم انجمن جهانی تلفن همراه (GSMA) نیز طیف در محدوده 3.3 تا 3.8 گیگاهرتز برای توسعه بسیار جذاب و نخستین پیاده‌سازی‌های جهانی G5 در محدوده 3.5 گیگاهرتز (باند C) است باشد، عدم تخصیص بهینه و یکپارچه فرکانس به اپراتورهایی است که اکنون برای راه‌اندازی تجاری شبکه خود باید ثبت سفارش خرید تجهیزات از وندورهای بین‌المللی کنند.
باند C (n78) هم به واسطه قرار گرفتن در نقطه تعادل بین پوشش و ظرفیت برای شبکه‌های بیسیم است که محیط مناسبی برای توسعه نسل پنجم فراهم می‌آورد و از منظر فنی، بهره‌وری را حاصل می‌کند.
این جذابیت‌های فرکانسی صرفا از منظر کانال‌های گسترده و بهبود عملکرد تأخیر است که «سرعت» و «ظرفیت» جذاب را برای بهره‌برداری از این نسل فراهم می‌آورد. اما نکته فنی ماجرا اینجاست که فرکانس‌هایی اکنون در اختیار بازیگران حوزه TD-LTE قرار دارد که می‌تواند برای توسعه G5 نیز بکار برده و در امتداد باند 3500 باشد.
لازم به تجدید گفتار است «در شرایطی که با به تعویق انداختن واگذاری باند فرکانسی مناسب برای ارائه نسل پنجم موبایل (3500 مگاهرتز) قدرت برنامه‌ریزی برای واردات تجهیزات مورد نیاز توسعه این تکنولوژی، از اپراتورهای ارتباطی گرفته شده است»، باید به فکر تخصیص بهینه باشیم تا «در بلندمدت با عدم توزیع متوازن فرکانس، اپراتورها دچار ضرر و زیان نشوند و امر توسعه با خلل مواجه نشود.»
به عنوان مثال اگر فرکانسی در محدوده 3600 تا 3700 به اپراتوری تخصیص داده شود که محدوده TD-LTE آن هم از 3500 تا 3600 است، بسیار راحت می‌تواند با طیف یکپارچه‌ای که در اختیار دارد به توسعه متوازن فناوری نسل جدید بپردازد.
اما در طرف مقابل، اگر به اپراتور دیگری محدوده فرکانس 3700 تا 3800 تخصیص داده شود که باند فرکانسی TD-LTE آن فرضا در 3400 تا 3500 است، برای یکپارچه‌سازی و اصلاح نیازمند هزینه‌های بسیاری است که عملا در فضای رقابت بر سر سرویس‌دهی، از گردونه رقابت به حاشیه کشیده میشود که مسلما زیان اصلی را مشترکان آن اپراتور خواهند کرد چرا که سرعت توسعه سرویس‌ها در آن اپراتور کند میشود.
منطقی‌ترین پیشنهادی که تاکنون از سمت کارشناسان مطرح شده و از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات درخواست کرده‌اند، «یک جابجایی یا اصطلاحا Re-farming برای فرکانس‌های اختصاص داده شده به بازیگران عرصه TD-LTE است؛ به این شکل که دو اپراتور اصلی تلفن همراه در دو طرف طیف 3500 با پهنای باندی مشخص قرار گیرند و با در اختیار داشتن بخشی از باند به شکل پیوسته، به بازیگران دیگر حوزه TD-LTE که بین فضای فرکانسی آنها واقع شده‌اند نیز سرویس دهند.»
یا در قالب پیشنهادی دیگر به زعم کارشناسان، محدوده فرکانسی فعلی TD-LTE یکی از اپراتورها أخذ شود و در ازای آن بین محدوده فرکانسی 3800 تا 4200، رنجی پیوسته برای ارائه سرویس‌های TD-LTE و G5 به آن اپراتور داده شود تا دغدغه عدم توسعه متوازن رفع شود.
تا زمانیکه به اپراتورهای موبایل به چشم محرک‌ها و موتورهای اصلی اقتصاد دیجیتال نگاه نشود، نمی‌شود چنین دغدغه‌هایی را داشت و در قامت مطالبه از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به عنوان حاکم حوزه ICT پیگیری کرد.
شکل‌گیری این جنس دغدغه‌ها نیز تنها با نگاه بیطرفانه به صنعت و رویکرد «توسعه» ممکن است و الا در غیر این صورت، پس از واگذاری و تخصیص غیرکارشناسی باند طلای توسعه G5 با کشمکش و اعتراضات در این صنعت رو به توسعه مواجه می‌شویم که اول از همه بحث «عدم توسعه» را در پی دارد و همین یک مقوله گریبان دولت‌مردان و سیاست‌گذاران عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات را خواهد گرفت.
در دنیا طیف فرکانسی محدوده 1 تا 6 گیگاهرتز به عنوان باند متوسط معرفی میشود که برای توسعه فناوری G5 به جهت حمل داده‌های زیاد در مسافت‌های قابل توجه، ایده‌آل است.
با توجه به اینکه فناوری‌ها (G1، G2، G3، G4 و…) از پس هم در راستای ارتقای ظرفیت و کیفیت توسعه می‌یابند، بالاترین سرعت G5 در باند بالا (24 گیگاهرتز به بالا) و مسافت‌های کوتاه محقق میشود؛ به همین جهت شهرها از باند بالا برای ارائه این فناوری در نقاط موردنظرشان استفاده می‌کنند.
البته این بحث به معنای عدم امکان پیاده‌سازی G5 روی باندهای پایین نیست؛ این نسل می‌تواند از باندهای فرکانسی پایین مشابه G4 نظیر 600 تا 900 مگاهرتز هم استفاده کند اما تفاوتی که حاصل میشود این است که در نهایت سرعت دانلود کمی بیشتر از LTE ارائه می‌دهد که محدوده‌ای بین 30 تا 250 مگابیت بر ثانیه است.
لذا با تمامی این تفاسیر چشم اهالی صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات به تقویم برای فرارسیدن روز موعود و پرده‌برداری از تصمیم وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دوخته شده تا بعد از آن بتوانند درباره آینده صنعت تلکام با دقت بیشتری تحلیل ارائه دهند.