دنیایی متفاوت با شبکه جهانی وب
اولین اشاره “اصطلاح شبکه جهانی وب” برای Web به تیم برنرز لی، پیشگام اینترنت، نسبت داده شده است. زمانی که برنرز لی دانشمند کامپیوتر در پژوهشگاه اروپایی سرن بود، سه فناوری اساسی را نوشت که پایه و اساس وب شد. از جمله اولین ویرایشگر / مرورگر صفحه وب (“World Wide Web.app”): این یکی از اولین کاراکترهایی بود که هنگام جستجوی یک منبع خاص در یک مرورگر وب تایپ می شد.
شاید زمانی که خانم دارسی دینوچی در سال ۱۹۹۹، مقاله‌ای را می‌نوشت تا تحولات آینده‌ی دنیای وب را پیش‌بینی کند، هرگز فکر نمی‌کرد که این مقاله، چنان اهمیتی پیدا کند که دنیای وب را به قبل و پس از آن تقسیم کنند.
مهم‌ترین نکته‌ای که دارسی دینوچی در بحث وب مطرح کرد و بعداً در سال ۲۰۰۴ در نخستین کنفرانس وب ۲ هم مورد توجه قرار گرفت مفهوم دینامیک بودن و محتوای تعاملی بود: همین که محتوای صفحات به تدریج تغییر کنند، نخستین گام در دینامیک شدن است.
در حال حاضر که حجم وسیعی از فعالیت‌ها و امور روزمره انسان از طریق اینترنت انجام میشود. ظهور شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های ارائه محتوای گرافیکی نیز این فضا را بسیار بیشتر از قبل برای انسان جذاب کرده است. شاید تصور کنیم که بهتر از این نمی‌شود.
تاریخچه اینترنت از نسل
«وب ۱» و «وب ۲» تا «وب ۳»
اینترنت نسل اول؛ صفحات اصلی و پیوندهای آنان را دربر می‌گرفت. این اینترنت بیشتر به شکل «Read only» یعنی «فقط خواندنی» بود. به‌طوری‌که امکان تعامل کاربران با صفحات وب وجود نداشت. همچنین بیشتر محتواهای ارائه شده نیز به‌صورت متنی بودند. می‌توان گفت که این سطح از اینترنت، نیاز افراد به خواندن روزنامه را مرتفع کرده بود و مردم می‌توانستند از طریق رایانه‌های شخصی خود به اطلاعات و برخی از مطالب مهم دسترسی داشته باشند. در این دوره، ظهور ایمیل و امکان ارسال نامه الکترونیکی، به عنوان یک سرویس بسیار کارآمد شناخته می‌شد. به عبارت دیگر، وب ۱، الگوریتمی برای غربال کردن صفحات اینترنت نداشت که یافتن اطلاعات مرتبط را برای کاربران بسیار سخت می‌کرد.
به بیان ساده، مانند یک بزرگراه یک‌طرفه با مسیری باریک بود که در آن تولید محتوا توسط افراد معدودی انجام می‌شد و اطلاعات بیشتر از دایرکتوری‌ها می‌آمد! تولید محتوا هنوز در مراحل ابتدایی خود بود و کاربران فرصت کمی برای برنامه-های کاربردی تعاملی داشتند، اگرچه این امر با محبوبیت روزافزون بانکداری و تجارت آنلاین بهبود یافت.
اینترنت نسل دوم یا «وب ۲؛ از اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی (تقریباً از سال ۲۰۰۵)، تحولات جدیدی در اینترنت به‌وجود آمد. به همین خاطر از آن به عنوان نسل دوم اینترنت یا وب ۲ یاد می‌کنند.
در این دوران، دیگر اینترنت مانند روزنامه خواندنی نبود؛ بلکه کاربران نیز می‌توانستند به تولید محتوا بپردازند. در این دوران بود که وبلاگ‌ها، انجمن‌های اینترنتی، بازی‌های رایانه‌ای، شبکه‌های اجتماعی همچون فیسبوک ایجاد شدند و بعدها شبکه‌های تعامل‌پذیرتری همچون یوتیوب، اینستاگرام، توئیتر و… به‌وجود آمدند.
این نسل از اینترنت تا به امروز برقرار بوده است. در واقع، اینترنتی که هم‌اینک از آن استفاده می‌کنیم، همان نسل دوم اینترنت است. به عبارت دیگر، این نسل از اینترنت به لطف پیشرفت در فناوری‌های وب مانند جاوا اسکریپت، HTML۵، CSS۳ و… اینترنت را بسیار تعاملی‌تر کرد که به استارتاپ‌ها امکان ساخت پلتفرم‌های وب تعاملی مانند یوتیوب، فیسبوک، ویکی پدیا و بسیاری دیگر را داد.
چرا وب ۲ رشد کرد؟
رشد تصاعدی Web ۲.۰ توسط نوآوری‌های کلیدی مانند دسترسی به اینترنت تلفن همراه و شبکه های اجتماعی و همچنین حضور تقریباً فراگیر دستگاه های تلفن همراه هوشمند مانند آیفون و دستگاه‌های با سیستم عامل اندروید میسر شده است. در دهه دوم این هزاره، این پیشرفت‌ها تسلط «برنامه‌هایی» را امکان‌پذیر کرد که تعامل و ابزار آنلاین را تا حد زیادی گسترش دادند.
به عنوان مثال، AirBnB، فیسبوک (متا) اینستاگرام، TikTok، Twitter، Uber، WhatsApp و YouTube برخی از مهم ترین آن ها بوده اند. رشد شگفت انگیز درآمد این پلتفرم‌های مسلط باعث شده است که بسیاری از شرکت‌های مبتنی بر وب ۲.۰ مانند اپل، آمازون، گوگل، فیسبوک و نتفلیکس در بین بزرگترین شرکت‌های جهان از نظر ارزش بازار قرار بگیرند.
سال ۲۰۰۴ سالی تاریخی برای اینترنت
در این سال، شاهد دو پیشرفت قابل توجه بودیم که توسعه و پذیرش وب ۲ را تسریع کرد. اولی عرضه اولیه عمومی گوگل (IPO) و دومی نیز ایجاد فیس بوک (متای کنونی). هر دو شرکت بخشی ازگروه FAANG هستند که از بزرگترین غول‌های فناوری ایالات متحده تشکیل شده است.
اینترنت نسل سوم یا وب ۳؛ دوران وب ۲ رو به اتمام است. اینترنتی که هم‌اینک از آن استفاده می‌کنیم دارای مشکلات و محدودیت‌هایی است که نیاز به رفع شدن دارند. یکی از مشکلات اصلی اینترنت کنونی، متمرکز بودن آن است درحالی که ظهور نسل سوم وب می‌تواند آن را برطرف کند. که این روزها به واسطه متاورس، سروصدای زیادی به پا کرده است. در واقع پیشرفت‌های جدید تکنولوژی در سطح گسترده می‌طلبد که حتی خود اینترنت نیز تغییر کند.
در عصر حاضر، مردم می‌خواهند اینترنت را به‌صورت اختصاصی در دسترس خود داشته باشند و به شکل کارآمدتری از آن بهره بگیرند. همین ایده سبب شده تا موضوع اینترنت جدید مطرح شود. به همین خاطر ما نیز می‌خواهیم بدانیم که وب سه چیست و قرار است چه چیز بیشتر و بهتری به اینترنت کنونی ما بیفزاید. در واقع وب ۳.۰ مرحله بعدی تکامل وب است که اینترنت را هوشمندتر می‌کند یا اطلاعات را با هوشی مشابه انسان از طریق قدرت سیستم‌های هوش مصنوعی و گرافیک سه بعدی پردازش می‌کند.
موضوع وب ۳ توسط چه کسی مطرح شد؟
موضوع وب ۳ برای اولین بار توسط شخصی به نام گوین وود «Gavin Wood» مطرح شد. گوین وود خالق زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی «Solidity» است که شبکه ارز دیجیتال اتریوم از این زبان استفاده کرده است.
گوین وود یکی از افراد مطرح و تأثیرگذار در ایجاد توسعه شبکه ارز دیجیتال اتریوم بود که نام او در کنار نام ویتالیک بوترین «Vitalik Buterin» در خلق اتریوم دیده میشود. اما گوین وود از پروژه اتریوم جدا شد و توانست شبکه ارز دیجیتال دیگری تحت عنوان پولکادات را ایجاد کند. گوین وود در توسعه شبکه پولکادات از بنیاد غیرانتفاعی وب ۳ در کشور سوئیس بهره می‌گیرد که خود مدیریت این بنیاد را بر عهده دارد!
اصلی‌ترین ویژگی‌های وب۳ چیست؟
تمرکز زدایی «Decentralization»: در نسل سه اینترنت، کاربران علاوه بر خواندن و نوشتن محتوا، قادر هستند تا در مدیریت و عملکرد پروتکل‌ها نیز مشارکت داشته باشند. به عبارت دیگر، در وب سه، هدایت و کنترل وب در دستان خود کاربران است.
همچنین داده‌ها تحت مالکیت غول‌های تکنولوژی قرار ندارند، به این معنی که افراد می‌توانند به شرکت کنندگان و سهامداران تبدیل شوند، نه اینکه تنها مشتری آن‌ها باشند. این تفاوت‌ها به واسطه‌ی فناوری‌ها و شبکه‌های جدیدی از جمله بلاکچین «Blockchain» ایجاد میشود که عملکرد شبکه به‌صورت همتا به همتا (P۲P) را میسر خواهد کرد!
برنامه‌های غیرمتمرکز «dApps: دی- اپس «dApps» مخفف عبارت «Decentralized Applications» به-معنای «برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز» است. در وب ۲، اپلیکیشن‌های کاربردی روی سرورهای متمرکز ارائه می‌شدند. اما در اینترنت سه، اطلاعات و پایگاه داده در یک‌جا ذخیره نشده‌اند؛ بلکه، اطلاعات به‌صورت پراکنده در تمام نودهای شبکه قرار دارند. در واقع، تمرکزگریزی وب سه، دنیای اپلیکیشن‌ها را نیز در بر می‌گیرد. این امر نیز به‌واسطه‌ی شبکه‌ی توزیع‌پذیر بلاکچین و با استفاده از مفهوم قراردادهای هوشمند «Smart Contract» امکان‌پذیر است!
هوش مصنوعی «Artificial Intelligence: هوش مصنوعی، همان‌طور که از نام آن هم مشخص است به هوشی اشاره دارد که به غیر از انسان، دیگر مفاهیم موجود در دنیای ما نیز می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. به طوری‌که یک شیء نیز می‌تواند مجهز به هوشی برای درک محیط اطراف خود باشد.
هوش مصنوعی کمک می‌کند تا انسان بتواند به شکل بهتری با محیط اطراف و امکاناتی که در دسترس دارد، ارتباط گرفته و بیشتر و بهتر از آن‌ها استفاده کند. اگرچه هم‌اینک نیز نمونه‌های بسیار از هوش مصنوعی در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند، مانند بازیها، شبکه‌های کامپیوتری، صنعت خودروسازی و ربات‌ها، اما نیاز به توسعه این امر در وب ۳ بیشتر از هر زمان و مکان دیگر احساس میشود!
اینترنت اشیاء «Internet of Things: اینترنت اشیاء یک پارادایم جدید است که به حضور فراگیر انواع اشیاء در زندگی انسان مربوط میشود. حالا اینترنت اشیاء می‌تواند کمک کند تا تمام این وسایل و اشیاء با دسترسی به شبکه جهانی بتوانند به شیوه کارآمدتری مورد استفاده قرار بگیرند. سنسورها، محرک‌ها، تلفن‌های همراه هوشمند، ارتباطات بی‌سیم و… از جمله مفاهیم کلیدی برای ایجاد این اکوسیستم هستند.
مفهوم اینترنت اشیاء از سال ۱۹۹۹ توسط شخصی به نام کوین اشتون «Kevin Ashton» که یک مبتکر و متخصص سنسور انگلیسی بود، مطرح شد؛ اما تحقق آن به زیرساخت‌های مدرن نیاز داشت که وب ۳ امکان گسترش و تحقق آن را نیز فراهم کرده است. اینترنت اشیاء به شکل ویژه‌ای با هوش مصنوعی هم در ارتباط است!!
وب معنایی Ubiquity: وب معنایی به معنای داشتن ظرفیت برای بودن در همهجا (همهجا حاضر)، به ویژه در همان زمان است. از این نظر، وب ۲.۰ در حال حاضر همهجا حاضر است (یک عکس یا ویدئو می‌گیریم و به‌وسیله اینستاگرام در همه دنیا پخش می‌کنیم) اما بستر رسانه‌ای وب ۳.۰ با در دسترس قرار دادن اینترنت برای همه در هر کجا و در هر زمان، این کار را یک قدم فراتر می‌برد.
در برخی مواقع، دستگاه‌های متصل به اینترنت دیگر مانند وب ۲.۰ روی رایانه‌ها و تلفن‌های هوشمند متمرکز نخواهند شد؛ زیرا فناوری اینترنت اشیا «IoT» انواع جدیدی از دستگاه‌های هوشمند را به‌وجود می‌آورد. وب معنایی، به معنای مطالعه رابطه بین کلمات است. بنابراین، وب معنایی، رایانه‌ها را قادر می‌سازد تا حجم زیادی از داده‌ها را از وب، که شامل محتوا، تراکنش‌ها و پیوندهای بین افراد است، تجزیه و تحلیل کند
.
استفاده از معناشناسی در وب، ماشین‌ها را قادر می‌سازد تا معنا و احساسات را با تجزیه و تحلیل داده‌ها رمزگشایی کنند
.
در نتیجه، کاربران اینترنت تجربه بهتری از طریق اتصال داده‌های پیشرفته خواهند داشت. ایده پشت وب معنایی این است که اطلاعات را به گونه‌ای دسته‌بندی و ذخیره کند که به سیستم کمک کند معنی داده‌های خاص چیست. به‌عبارت دیگر، یک وب‌سایت باید بتواند کلماتی را که در جستارهای جست‌وجو قرار می‌گیرند، به همان روشی که یک انسان درک می‌کند، درک کند و بتواند محتوای بهتری را به اشتراک بگذارد. ایده وب معنایی به شخص تیم برنرز لی «Tim Berners-Lee» دانشمند کامپیوتر که به عنوان مخترع شبکه‌ی جهانی وب شناخته میشود، بازمی‌گردد.
وب فضایی و گرافیک سه بعدی «Spatial Web and ۳D Graphics»
وب فضایی و گرافیک سه بعدی Spatial Web and ۳D Graphics: برخی از آینده‌پژوهان همچنین وب ۳ را وب فضایی می‌نامند؛ چراکه هدف آن از بین بردن مرز بین دنیای فیزیکی و دیجیتال با ایجاد تحول در فناوری گرافیک است و تمرکز واضحی بر جهان‌های مجازی سه بعدی دارد. این مفهوم می‌تواند افق‌های بالاتری را نشانه گرفته و انسان را به یک فضای تمام دیجیتالی دعوت کند که به کمک آواتار «Avatar» می‌توان در آن حضور داشت و بدون این که در حقیقت از جای تکان بخورد، به هر جا که می‌خواهد برود. همچنین سه‌بعدی سازی اقلام دیجیتالی می‌تواند به ایجاد یک تجربه کاربری بسیار بهتر برای انسان کمک کند!
امنیت Security: وقتی اطلاعات روی یک سرور در یک مکان مشخص ذخیره شده باشد، یک هکر به راحتی می‌تواند پس از دست‌یابی به آن سرور، کلیه اطلاعات آن را در دست داشته باشد. اما این محدودیت در سیستم‌های توزیع‌پذیر و غیرمتمرکز وجود ندارد. وقتی اطلاعات در سطح شبکه پراکنده هستند، یک هکر نمی‌تواند به‌صورت یک‌جا و هم‌زمان به همه اطلاعات دسترسی پیدا کند.
اگرچه ممکن است برای سیستم‌ها و شبکه‌های غیرمتمرکز یا حتی وب ۳، حملات سایبری جدیدتری مطرح شود، اما به‌هرحال پس از تحقق کامل این نسل از اینترنت، طبیعتاً راه‌های کارآمدتری هم برای محافظت از اطلاعات کشف میشود. اما چیزی که اهمیت دارد، دسترسی‌ناپذیری تمام اطلاعات در این نسل از وب برای هکرها است که امنیت را در این سطح برای این نسل از وب رقم می‌زند
سرعت «Speed : در وب سه، الگوریتم‌های کارآمد و پیشرفته‌تری برای دسترسی کاربران به اطلاعات تعریف میشود. به‌طوری‌که کاربران می‌توانند بسیار سریع‌تر از وب ۲ به اطلاعات موردنظر خود دسترسی داشته باشند. طبیعتاً «سرعت» یکی از اصلی‌ترین فاکتورهایی است که در برقراری یک اینترنت نسل جدید باید به آن توجه شود.
بهبود سرعت می‌تواند رضایت بیشتر کاربران در سطح جهان را به دنبال داشته باشد. بنابراین طبیعتاً در مسیر توسعه وب سه، سرعت بسیار بالاتری را شاهد خواهیم بود.
مفاهیمی که به آن‌ها اشاره کردیم، تنها بخشی از جهان پس از محقق شدن کامل اینترنت نسل سوم را به ما نشان می‌دهند. تعاملات انسان‌ها با هم، حضور اشیاء و سیستم‌های دارای هوش، محو شدن مرز بین دنیای فیزیکی و مجازی و دیگر مفاهیم موجود در وب سه می‌تواند حقیقتاً تجربه زندگی متفاوتی را برای انسان رقم بزند که تمام جنبه‌های مالی، ارتباطی، کاری، سرگرمی و… را تحت تأثیر جدی قرار می‌دهد!
ابزارهای وب‌گردی در وب ۳
با تغییر زیرساخت‌های اینترنت کنونی و تحقق وب ۳، طبیعتاً ابزارهای وب‌گردی در این شبکه نیز تغییر خواهد کرد. اگرچه وب ۳ هنوز وجود ندارد و صرفاً جرقه‌هایی از آن را در حال حاضر شاهد هستیم، اما هم‌اینک از دو ابزار زیر به عنوان ابزارهای وب‌گردی در وب ۳ نام برده میشود:
متامسک «Metamask»
متامسک را بیشتر به عنوان کیف‌پول رمزارزی می‌شناسیم؛ اما متامسک برنامه‌های کاربردی دیگری را نیز در بر می‌گیرد که یکی از آن‌ها قابلیت وب‌گردی در وب ۳ است. در واقع، متامسک افزونه‌ای برای مرورگرهایی چون کروم و فایرفاکس است. کاربران با استفاده از این افزونه می‌توانند به کیف‌پول خود متصل شده و قابلیت‌های جدیدی را به مرورگر خود اضافه نمایند.
متامسک را می‌توان ساده‌ترین و امن‌ترین روش جهت اتصال به برنامه‌های مبتنی بر شبکه بلاکچین دانست. در متامسک این شما هستید که انتخاب می‌کنید چه چیزی را به اشتراک بگذارید و چه چیزی را خصوصی نگه‌دارید؛ همچنین قابلیت تولید رمزعبور را دارد و می‌تواند وب‌گردی امنی را برای کاربران رقم بزند.
بریو «Brive»
بریو نسخه‌ای از یک اینترنت بدون واسطه، غیرمتمرکز، تعاملی، سفارشی‌سازی شده، امن و نوآورانه است که قدرت اصلی را به سازندگان و کاربران می‌دهد. مرورگر بریو را می‌توان یکی از جدیدترین تولیدات برندان آیک«Brendan Eich» ، خالق مرورگرهای موزیلا و فایرفاکس دانست. این مرورگر بسیار سریع است و بخشی از سرعت آن را می‌توان به مسدود کردن تبلیغات توسط آن نسبت داد.
متامسک و بریو به عنوان ابزارهایی برای وب‌گردی در اینترنت نسل آینده معرفی می‌شوند که هردو به نوعی به پروژه کریپتو و ارزهای دیجیتال مرتبط هستند. متامسک که بیشتر کیف‌پول آن مطرح است و بریو هم با یک ارز دیجیتال به نام اتنشن توکن «Basic Attention Token» کار می‌کند!
با وب ۳؛ اینترنت سه بعدی، جایگزین اینترنت دو بعدی خواهد شد
متاورس در تقاطع بلاکچین، وب ۳ و واقعیت ترکیبی اتفاق می‌افتد. به بیان بسیار ساده، متاورس روش جدیدی برای استفاده مردم از اینترنت با تبدیل آن از دو بعدی به سه بعدی است. اما در این محتوای جدید، به‌جای ارائه اطلاعات به‌صورت دو بعدی در صفحه لب‌تاپ‌ها، تلفن‌های همراه هوشمند و تبلت‌ها، کلیه اطلاعات به‌صورت سه‌بعدی در اختیار انسان خواهد بود. در واقع، به‌جای اجرای بازیها در یک صفحه وب دو بعدی، بازی را به‌صورت سه‌بعدی انجام خواهیم داد. صفحه وب به یک فضای سه‌بعدی تبدیل میشود که کاربران می‌توانند در داخل آن قدم بزنند، با سایر کاربران تعامل داشته باشند و بازیها را به عنوان آواتارهای درون بازی انجام دهند!
تحقق متاورس به کمک وب ۳
همان‌طور که در چند سال گذشته دیده‌ایم، کمپانی‌های فناوری‌محور، اغلب حافظان ضعیف منافع کاربران و داده‌های آنان هستند. از آن‌جایی که تعداد زیادی از تازه‌واردان به بازار متاورس طرح کلی چشم‌انداز آینده متاورس را ترسیم می‌کنند، مهم است که اجرای تمرکززدایی و مالکیت کاربران در متاورس در اولویت قرار بگیرد. البته این امر می‌تواند با مجموعه قوانین و دستورالعمل‌هایی که وب ۳.۰ ارائه می‌دهد به‌دست آید.
همان‌طور که ما به سمت وب ۳.۰ غیرمتمرکز حرکت می‌کنیم، باید در نظر بگیریم که چه نوع اینترنت را می‌خواهیم در متاورس به کار بگیریم؟! در حقیقت، وب ۳ و متاورس می‌توانند به نوعی مکمل همدیگر باشند و به‌صورت جدایی‌ناپذیری برای تحقق همدیگر به کار گرفته شوند!!
در پایان سخن یادی کنیم از دینوچی که به ما یادآوری و تأکید کرد که نسل‌های آتی وب بیش از آن که به تغییر و تحول تکنولوژی وابسته باشد، به تغییر و تحول نگرش و مدل ذهنی توسعه‌دهندگان وب نیازمند هستند. طی سالیان گذشته به تبعیت از شیوه‌های دارسی دینوچی در مورد نسل‌های سوم و چهارم و پنجم هم صحبت میشود. اما نباید فراموش کنیم که مقیاس اهمیت کار دینوچی بسیار فراتر از کاری بود که دیگران به تقلید از وی انجام می دهند.