وضعیت بازار کار هوش مصنوعی در ایران
کافی است نگاهی به فهرست ارزشمند‌ترین و بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان یا بزرگ‌ترین شرکت هوش مصنوعی ایران بیندازید. از گوگل و اپل گرفته تا فیس‌بوک و آمازون همگی شرکت‌های فناوری به حساب می‌آیند. تصور این شرکت‌ها بدون متخصصان و فناوری‌های AI تقریباً محال است.
بازار کار رشته‌ی هوش مصنوعی روز‌به‌روز گسترش پیدا می‌کند. طبیعتاً هر چقدر کاربردهای AI در رشته‌های علمی دیگر و زندگی روزمره بیشتر شود بازار کار آن نیز بزرگ‌تر خواهد شد. از نظر آکادمیک، رشته‌ی machine intelligence یکی از پرطرفدارترین شاخه‌های رشته‌ی کامپیوتر در ایران است. در ایران بیشتر شرکت‌های خصوصی در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند و متخصصان هوش‌مصنوعی را به کار می‌گیرند.
وضعیت ai در ایران
در ایران، در سال ۱۳۹۸ دانشگاه‌های بوعلی سینا همدان، اصفهان، تبریز، زنجان، شهید بهشتی، سمنان، شیراز، صنعتی اصفهان، صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف، علم و صنعت، خواجه‌نصیر، فردوسی مشهد، یزد، شهید باهنر کرمان، تهران، صنعتی شاهرود و غیر انتفاعی علوم شناختی به جذب دانشجوی دکتری پرداختند.
تعداد دانشجویان دکتری جذب‌شده در این سال ۱۱۸ نفر در دوره‌های مختلف بوده است. متاسفانه یکی از خلاهای اطلاعاتی در این بخش میزان جذب نخبگان هوش مصنوعی در بازار کار ایران است.
رتبه ایران در هوش مصنوعی
بر اساس اعلام بخش تحقیق و توسعه موسسه آینده‌پژوهی دانس و فناوری سینا، ایران هشتمین کشور برتر دنیا از لحاظ مقالات پر استناد است و تنها کشوری در خاورمیانه است که در بین ۱۰ کشور برتر دارای بیشترین مقالات پر استناد جای گرفته است.
ده کشور برتر جهان از نظر تعداد مقالات هوش مصنوعی
با این آمارها طبیعتاً نباید تعجب کنید که شرکت‌های چند حوزه‌ای هوش مصنوعی بسیاری در ایران فعال‌اند. هر کدام از این شرکت‌ها در بخش‌های مختلف اقتصادی و صنعتی که پیش از این گفتیم محصولات بومی جالب و مهمی دارند.
درآمد متخصصان هوش مصنوعی
درآمد متخصصان هوش مصنوعی بر اساس میزان مهارتشان تفاوت‌های اساسی با هم دارد. در ایران، مثل درآمد بیشتر شغل‌ها، نمی‌توان از میانگین دریافتی متخصصان machine intelligence عدد دقیقی به دست آورد. اما با بررسی درآمد متخصصان هوش مصنوعی در کشورهای دیگر می‌توان تصویری از دریافتی‌ها در این حوزه داشت.
ai در کسب و کار
برآوردها نشان می‌دهد در آمریکا حداقل درآمد متخصصان AI چهل‌ونه هزار دلار است. اما این عدد درآمد سالانه‌ی تنها بیست‌وپنج درصد از متخصصان هوش مصنوعی است. متوسط درآمد سالانه‌ی هفتاد‌وپنج درصد از شاغلان این حوزه چیزی در حدود صدوپنجاه هزار دلار است. البته مانند هر حوزه‌ی دیگری متخصصان برتر AI درآمدی بسیار بیشتر از این اعداد دارند
بنابر گزارشی که در کتاب بوم‌شناسی هوش مصنوعی شرکت پارت آمده است در تابستان سال ۱۳۹۹ حدود ۱۰۰ شرکت در حوزه‌ی machine intelligence در ایران فعالند. این شرکت‌ها در ۵ حوزه‌ی داده‌کاوی، بینایی ماشین، پردازش گفتار، پردازش زبان طبیعی و شرکت‌های چندحوزه‌ای هوش‌مصنوعی مشغول به فعالیت هستند.
چالش‌های پیش‌روی هوش مصنوعی در ایران
در بخش مشاغل هوش ماشینی ایران در چند سال اخیر، با توسعه‌ی ICT و اپلیکیشن‌های موبایل، اینترنت و… مشاغلی مانند تاکسی‌های اینترنتی، فروش‌های اینترنتی، بازی‌ها و…. بازار غیر سخت‌افزاری پیدا کرده و به تبع آن هوش مصنوعی در این بخش‌‌ها پیشرفت‌های خوبی داشته است.
ai ایران
در توسعه‌ی استفاده از AI و مسائل مرتبط با آن، مسئله‌ی مهم ایجاد زیست‌بومی است که در آن شرکت‌های به‌وجود بیایند و منافع آینده‌شان را در این حوزه درک کنند. از جمله چالش‌های اصلی در این بخش این است که متاسفانه ایران جایگاه مناسبی در بحث آماده بودن برای جذب هوش مصنوعی را ندارد و آمادگی لازم در این خصوص دیده نمی‌شود.
بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی معاون وزیر ارتباطات، ایران در آمادگی جذب هوش مصنوعی رتبه‌ی ۷۲ را در دنیا دارا بوده که بر اساس رتبه‌های ما در بخش‌های دیگر machine intelligence همچون تولید علم، رتبه‌ی خوبی نیست. متاسفانه در ایران داده‌ها شامل نوعی محرمانگی می‌شوند. یکی از راهکارهای توسعه در این حوزه، در اختیار گذاشتن داده برای عموم است. با این کار است که محققان می‌توانند روی داده‌های موجود کار کنند.
بیم، امید و آینده‌ی هوش مصنوعی
با ورود و گسترش تکنولوژی‌های متکی به AI جهان به چه سمتی خواهد رفت؟ آینده‌ی جهانی که در آن بسیاری از کارها به AI سپرده خواهد شد چگونه خواهد بود؟
آینده هوش مصنوعی
نگرش‌ها به آینده در این حوزه متفاوت است. برخی‌ها با بدبینی تمام اتفاقات این حوزه را دنبال می‌کنند. به‌نظر این گروه از آن‌جایی که می‌توان ربات‌ها و ماشین‌ها را صرفاً برای کارویژه‌های مشخص طراحی کرد، کم‌کم این فناوری‌ها جای نیروی کار انسانی را دربخش‌های مختلف خواهند گرفت. بیکاری اولین پیامد چنین روندی خواهد بود. دیگر نیازی به انسان در حوزه‌ی اشتغال نخواهد بود و این می‌تواند بحرانی اساسی باشد.
یا مثلاً روزی را تصور کنید که ربات‌ها و ماشین‌ها به آن حدی از تکامل برسند که دیگر در تصمیم‌گیری‌ها و بهبود و تقویت خود نیازی به انسان‌ها نداشته باشند. این تصاویر بیشتر به صحنه‌هایی از فیلم‌های آخرالزمانی شبیه است، اما همه‌ی این‌ها از بیم‌هایی است که شاید بسیار از متخصصان و غیر متخصصان داشته باشند.
اما این تمام ماجرا نیست. آینده‌ی خوشایندتری را نیز می‌توان تصویر کرد. انسان نیز مانند هر موجود دیگری محدودیت‌های خاص خودش را دارد. حال اگر بتوان امکانی فراهم آورد که این محدودیت‌ها را کمتر کند چه اتفاقی می‌افتد؟ تا همین‌جا که AI قدم‌های آغازینش را برمی‌دارد، در بسیاری از حوزه‌ها کار را برای انسان‌ها آسان‌تر کرده است. احتمالاً ربات‌های انسان‌یاب را دیده‌اید. ربات‌هایی که در شرایط دشوار مثل آتش‌سوزی و زلزله می‌توانند کسانی را که در زیرآوار گیر کرده‌اند یا در محاصره‌ی آتش قرار گرفته‌اند به‌آسانی نجات دهند.
کسی را تصور کنید که به هر دلیلی، مادرزادی یا مثلاً تصادف، نمی‌تواند حرکت کند. حال اگر AI امکانی فراهم آورد که بتواند به این افراد، که تعدادشان کم هم نیست، کمک کند چه اتفاقی خواهد افتاد؟
هوش مصنوعی مانند هر فناوری‌ای کاستی‌ها و امکان‌های خاص خود را دارد. ادامه‌ی راه این فناوری‌ها به خود ما انسان‌ها بازمی‌گردد. انتخاب هنوز دست خود ماست که از این فناوری‌ها در چه حوزه‌ای بهره ببریم.