وضعیت نگران‌کننده دیتاسنترها
دیتاسنترها، برای زندگی مدرن، اهمیت فوق العاده‌ای یافته‌اند اما از سوی دیگر، مایه نگرانی فزاینده‌ای شده‌اند.
دیتاسنترها، ستون فقرات اینترنت و بخش عمده فناوری اطلاعات مدرن‌اند. آنها داده‌هایی را که تولید و استفاده می‌کنیم، ذخیره، پردازش، ارسال و دریافت می‌کنند. هر پیشرفت جدید در فناوری اطلاعات مانند رشد شبکه‌های اجتماعی، پخش اینترنتی تلویزیون و موسیقی، بازی‌های آنلاین، بانکداری آنلاین و رایانش ابری، نیاز به دیتاسنترهای بیشتر را افزایش داده است.
امروزه، یک دیتاسنتر متوسط، ۲۰۰۰ تا ۵۰۰۰ سرور به همراه زیرساخت‌های مورد نیاز برای پشتیبانی از آنها شامل منبع تغذیه، با تمهید پشتیبان بی‌وقفه، اتصال به شبکه‌های خارجی و سیستم‌های تهویه، خنک کننده و اطفاء حریق است.
از زمانی که اینترنت به ابزاری برای ارتباطات جمعی تبدیل شد، نیاز به این مجتمع‌های بزرگ وجود داشت که با ردیف‌هایی از سرورها پر شده اند. دیتاسنترها در سراسر جهان هستند اما بیشتر در آمریکای شمالی، اروپا، شرق و جنوب شرقی آسیا، تمرکز یافته‌اند. بسیاری از این دیتاسنترها، خارج از شهرهای بزرگ قرار دارند. به حد کافی نزدیک هستند تا ترافیک اینترنت پرسرعت را تسهیل کنند و به حد کافی فاصله دارند تا از قیمت زمین ارزان‌تر بهره ببرند.
چرا دیتاسنترها مایه نگرانی شده‌اند؟
دنیای مدرن بدون دیتاسنترها، نمی‌تواند کار کند. با این حال، آنها به دلایل متعدد، حیرت برانگیز شده اند. مهمترین آنها، تقاضای سیری ناپذیر آنها برای برق و آب است. تخمین زده میشود که دیتاسنترها، بین یک تا ۲ درصد از برق جهان را استفاده می‌کنند.
طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، دیتاسنترها، در سال ۲۰۲۲، حدود ۴۶۰ تراوات ساعت برق مصرف کردند، اما مصرف آنها احتمالا تا سال ۲۰۲۶، به بیش از هزار تراوات ساعت خواهد رسید که تقریبا با ژاپن (کشوری با جمعیت ۱۲۵ میلیون نفر) برابری می‌کند.
شرکت‌های بزرگ فناوری مانند گوگل، متا و مایکروسافت از برق، در مقیاسی مشابه کشورهای کوچکتر، استفاده می‌کنند. این مسئله، دو نگرانی اصلی را ایجاد می‌کند: اول، مشارکت آنها در افزایش انتشار کربن و دوم، این سوال که چگونه می‌توان زیرساخت شبکه ملی را در زمانی که تقاضا با سرعتی ناپایدار بالا می‌رود، حفظ کرد.
چرا مصرف برق دیتاسنترها بالا می‌رود؟
تقاضا برای خدمات دیجیتال، به سرعت در حال رشد است. ما بیشتر با کارت اعتباری، پول پرداخت می‌کنیم، بیشتر از تلفن‌های هوشمند استفاده می‌کنیم، تلویزیون آنلاین تماشا می‌کنیم، از ابزارهای چت ویدیویی استفاده می‌کنیم و حتی ممکن است یک زودپز یا زنگ در متصل به وای فای داشته باشیم. دیتاسنترهایی که برای استخراج و پردازش بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال استفاده می‌شوند نیز بسیار انرژی‌بر هستند (حدود ۲ درصد از کل تولید برق آمریکا را استفاده می‌کنند).
اما بزرگترین دلیل افزایش ناگهانی تقاضا برای برق، ظهور هوش مصنوعی است. سیستم‌های هوش مصنوعی مولد با استفاده از ریزتراشه‌های GPU فوق قدرتمند که انرژی بسیاری مصرف می‌کنند، بر اساس داده‌های عظیم ذخیره شده، آموزش داده می‌شوند. هر بار که یک سیستم هوش مصنوعی فعال میشود، برای پاسخ به یک سوال یا تولید یک تصویر، دیتاست وسیع خود را زیر و رو می‌کند که از نظر مصرف برق، بسیار پرهزینه است. تخمین زده شده است که امکانات جستجوی هوش مصنوعی جدید گوگل، تا ۱۰ برابر بیشتر از یک جست و جو بر اساس شیوه متداول کلیدواژه، نیرو مصرف می‌کند.
چه کاری درباره این مشکل می‌توان انجام داد؟
بسیاری از فراهم‌کنندگان دیتاسنتر، انرژی بدون کربن را هدف گرفته اند و برای این منظور، از منابع انرژی تجدیدپذیر بادی و خورشیدی استفاده می‌کنند. اما اگر روند رشد هوش مصنوعی با روند فعلی ادامه پیدا کند، زیرساخت انرژی قادر به پاسخگویی نخواهد بود. سام آلتمن، مدیرعامل شرکت هوش مصنوعی OpenAI، اوایل امسال گفت: یک پیشرفت عظیم در انرژی، برای تامین نیروی هوش مصنوعی ضروری خواهد بود و او در «همجوشی هسته‌ای»، سرمایه گذاری کرده است.
تام کلارک در اسکای نیوز می‌گوید: تقاضای عظیم برای نیرو، این سوال را مطرح می‌کند که جامعه در ازای منابع طبیعی مورد نیاز، چه چیزی دریافت می‌کند. برخی می‌پرسند که آیا واقعا نیاز داریم که این همه اطلاعات موقتی را در ابر ذخیره کنیم؟ آیا هوش مصنوعی ارزش سرمایه‌گذاری را دارد یا خیر. اما بازار احتمالا به دنبال پول است. در سطح جهانی، بازار خدمات ابری اکنون حدود ۶۰۰ میلیارد دلار ارزش دارد و سالانه بیش از ۱۵ درصد رشد می‌کند. در انگلیس به خصوص در اطراف لندن، ساخت بسیاری از دیتاسنترهای جدید در دست برنامه‌ریزی هستند.
بر اساس گزارش نشریه ویک، جان پتیگرو، مدیر عامل شبکه ملی، هشدار داد که تقاضای دیتاسنترها برای برق در انگلیس، در دهه آینده، ۶ برابر خواهد شد و نیاز به «اقدامی جسورانه» برای انطباق شبکه دارد.