چطور چک کردن‌های بی اراده و مکرر گوشی را کنار بگذاریم
مجله تایم در مقاله‌ای به یکی از عادت‌های فراگیر و گاه دردسرساز در بین کاربران گوشی هوشمند و شبکه‌های اجتماعی پرداخته است. بسیاری از ما گاه و بی‌گاه حتی بدون اینکه متوجه آن باشیم، برای حواس‌پرتی و یا فرار از اطراف‌مان به سراغ گوشی و سپس شبکه‌های اجتماعی می‌رویم. به گفته محققان این کار در بسیاری از مواقع حتی بدون اراده و به صورت ناخودآگاه رخ می‌دهد.
محققان می‌گویند که برای ترک این عادت که شاید برای بسیاری ملال‌آور باشد، باید به نبود گوشی در کنارتان عادت کنید و به جای ترک یک باره این دستگاه کاربردی، زمان‌هایی را به دوری از آن اختصاص دهید. استفاده از گوشی به گفته بخشی از محققان می‌تواند باعث شود تا بی‌حوصلگی ما نه تنها تسکین پیدا نکند، بلکه تشدید شود.
تحقیقات پیشین نشان داده‌اند که عادت اسکرول و بالا‌وپایین کردن محتوای کوتاه در شبکه‌های اجتماعی از جمله تیک‌تاک و اینستاگرام باعث تشدید بی‌حوصلگی ما می‌شوند.
چک کردن‌های بی‌دلیل فراگیر شده‌اند
در صف فروشگاه یا حتی وقتی منتظر آسانسور هستید، ممکن است یکی دو دقیقه وقت داشته باشید و در همین لحظه است که حتی بدون اینکه بفهمید گوشی خود را در آوردید و بی اراده به سراغ تیک‌تاک یا اینستاگرام می‌روید.
چنین اتفاقی آشنا نیست؟ برای آدرین وارد، استادیار مدرسه تجاری مک‌کامبز در دانشگاه آستین تگزاس که به مطالعه روابط انسان و فناوری می‌پردازد، چنین است. او میگوید: «حتی میلی وجود ندارد. هیچ اراده‌ای نیست.» طبق تجربه او، چک کردن گوشی معمولا یک فعالیت خودکار است.
تحقیقات نشان می‌دهد که بسیاری از مردم هم به چنین وضعیتی گرفتار هستند. مکسی هیتمایر، یکی دیگر از اساتید که در مدرسه اقتصاد و علوم سیاسی لندن به مطالعه تعامل انسان و کامپیوتر می‌پردازد، در یک آزمایش کوچک در سال ۲۰۲۲ دریافت که تنها ۱۱ درصد از مردم گوشی هوشمند خود را در نتیجه دریافت یک هشدار چک می‌کنند. ۸۹ درصد باقی‌مانده اما بدون هیچ تحریکی و بدون فکر کردن به آن به سراغ گوشی خود می‌روند.
ندای توجه به گوشی
چرا؟ هیتمایر معتقد است که در جهان فوق‌متصل امروز، به حدی به تحریک مداوم عادت داریم که در صورت نبودش حتی به مدت چند ثانیه هم احساس ناراحتی می‌کنیم.
گوشی‌ها به حدی برای رفع این ناراحتی مناسب هستند که شیری ملوماد، استادیار مدرسه وارتون دانشگاه پنسیلوانیا، از آنها با نام «پستانک بزرگسالان» یاد می‌کند. ملوماد میگوید درست همانطور که یک کودک برای احساس راحتی یک اسباب بازی یا پتو را بغل می گیرد، بزرگسالان هم در حضور آشنای گوشی‌هایشان احساس راحتی می‌کنند. شاید خودخواسته به سراغ پستانک دیجیتالی‌تان بروید (وقتی در یک مهمانی تنها هستید یا احساس معذب بودن می‌کنید) یا شاید هم دلیلش این باشد که عادت کردید همیشه مغزتان را چیزی مشغول خود کند.
وارد اما گوشی‌های هوشمند را یک «محرک فراطبیعی» یا چیزی «فراتر از هرچیزی که با آن سر کار داریم یا درموردش تصمیم می‌گیریم» می‌داند. وارد میگوید، مغز ما به گونه‌ای سیم‌پیچی شده تا به دنبال پاداش‌هایی مثل دانش، سرگرمی و رابطه اجتماعی باشد و دسترسی به این چیزها پیش از اینکه کامپیوتر کوچکی در دستان‌مان داشته باشیم، بسیار دشوار بود. اما امروزه گوشی‌هایمان در هر لحظه غذایی برای مغز و حسی را به همراه دارند که از هرآنچه در جهان واقعی رخ می‌دهد با ارزش‌تر است. وارد میگوید: «اگر آنچه در حال حاضر انجام می‌دهید جذاب‌ترین چیز ممکن نباشد، استفاده گوشی [شاید حتی به صورت غیرارادی] گزینه بهتری در اختیار شما می‌گذارد.»
آیا این پدیده چیز بدی است؟
ملوماد میگوید، پاسخ به این سوال پیچیده است.
او میگوید: «اینکه بگویم گوشی‌های هوشمند اعتیاد‌آورند و [کاملا] بد هستند، کمی هراس‌آفرینی است.» گوشی‌های هوشمند بدون شک می‌توانند خواسته یا ناخواسته، محتوای مشکل سازی را پیش روی ما بگذارند و استنباط‌های درستی هم درمورد نابودی توانایی ما برای هیچ کاری نکردن ارائه شده است. اما برخی از جوانب گوشی هوشمند ممکن است مفید هم باشد. برای مثال اینکه با گوشی به دوستی پیام بدهیم یا پس از یک روز پر استرس کاری یک ویدیو خنده‌دار در تیک‌تاک ببینیم، لزوما مشکل‌ساز نیست.
هیتمایر هم موافقت است که چک کردن سریع گوشی باعث آسیب به مغز شما نمی‌شود. اما از نظر وارد، باید در نظر داشت که این چک کردن‌های کوچک در مجموع چه حالتی را پدید می‌آورند.
به مرور زمان، اسکرول مداوم در شبکه اجتماعی می‌تواند بر عملکرد شغلی، روابط، خواب و حتی امنیت فیزیکی شما، اگر هنگام راه رفتن یا رانندگی گوشی را چک کنید، تاثیر منفی بگذارد. عنصر سلامت ذهن را نیز باید در نظر گرفت. اگرچه تمام محققان در این مساله اتفاق نظر ندارند، اما بسیاری معتقدند که استفاده بیش از حد از گوشی و شبکه اجتماعی به سلامت فیزیولوژیک آسیب می‌رساند. هیتامیر می گوید که آسیب حتی فراتر از این است و بسیاری به دلیل استفاده بیش از حد از گوشی خودخوری می کنند. براساس آخرین داده‌های سال ۲۰۲۲، ۶۰ درصد از بزرگسالان آمریکا و ۸۰ درصد از زیر ۳۰ ساله‌های این کشور می‌گویند «بیش از حد» وقت خود را در گوشی تلف می‌کنند.
وقتی اراده‌تان مغلوب شده و گوشی را چک می‌کنید، حس گناهی ایجاد میشود که به گفته هیتمایر «این حس شکست قوز بالا قوز است.»
چطور حواسمان به این عادت چک‌کردن‌های مداوم باشد؟
ترک عادت چک کردن‌های مداوم نیاز به توجه و تمرین دارد. هرچه مغزتان را به گونه‌ای آموزش دهید که حواس‌پرتی مداوم بخواهد، مقابله با میل لحظه‌ای سخت‌تر میشود اما همچنان ترک آن ممکن است.
بخشی از این فرایند (همانطور که حدس می‌زنید)، عادت کردن به نبود گوشی است. بسیاری از مطالعات از جمله مطالعه وارد نشان می‌دهند که وجود گوشی در نزدیکی شما، حتی اگر صدایی ندهد و روشن هم نشود، برای پرت شدن حواس و تمایل به چک کردن آن کافی است.
وارد میگوید که نیاز به ترک کامل نیست (در واقع یک سری از تحقیقات نشان می‌دهند که این نوع سم زدایی سخت دیجیتالی ممکن است باعث اضطراب شود.) برای شروع، زمان‌هایی مثل هنگام کار روی یک پروژه مهم یا جایی که میخواهید به دوست یا شریک زندگی‌تان توجه کنید، را برای دوری از گوشی مشخص کنید. به مرور ذهن‌تان به نبود گوشی عادت می‌کند و راحت‌تر می‌توانید در مقابل میل به چک کردن‌های مداوم مقاومت کنید. وارد میگوید، با گذشت زمان حتی ممکن است بیشتر دلتان بخواهد از گوشی دور باشید.
آگاه‌سازی نیز به این فرایند کمک می‌کند. ملوماد پیشنهاد می‌کند که به احساس‌تان درمورد انواع مختلف استفاده از گوشی توجه کنید. برای مثال خواندن یک مقاله خبری ممکن است احساس متفاوتی نسبت به اسکرول مداوم ایجاد کند.
کیت تم، از اساتید پسا دکتری در دانشگاه اسکاربورگ تورنتو که بی‌حوصلگی و رسانه دیجیتال را مطالعه می‌کند، میگوید اگر متوجه شدید که ویدیو‌های تیک‌تاک را حتی بدون توجه به محتوا بالا و پایین می‌کنید، از خودتان بپرسید که چه چیز باعث این رفتار شده است. آیا واقعا میخواهید در تیک‌تاک باشید یا راهی است برای اجتناب از کاری که جذابیت کمتری دارد؟
تم یکی از محققان است که در مطالعه از ارتباط احتمالی بین بی‌حوصلگی و استفاده از گوشی هوشمند میگوید (مساله‌ای که شاید اطلاع از آن هنگام کاهش استفاده مفید باشد.) اگر ذهنیت خود را از ریشه درمورد استفاده از گوشی تغییر دهید، کاهش استفاده آسان‌تر میشود.
تم میگوید گاهی اوقات «این رفتار ما است که باعث احساس بی‌حوصلگی میشود.»