حدود ۱۸ ماه تا سررسید بومی کردن ۲۰ درصد بازار موبایل در کشور زمان باقی است؛ اما به نظر می‌رسد در این زمان باقی‌مانده رسیدن به این آمار ممکن نباشد. فعالان این حوزه برای جبران عقب‌ماندگی در تولید موبایل در کشور سفارش ساخت به کشور دیگر (ODM) را جزو واردات به شمار می‌آ‌ورند و از نظر آنان این مدل می‌تواند زمینه‌ای برای تولید موبایل در داخل کشور شود.

یکی از روش‌های واردات موبایل، واردات به شکل ODM است. ODM به معنی استفاده از محصول تولیدی یک شرکت با طراحی و برند کمپانی دیگر است. در ODM، واردکننده برند و طراحی خود را دارد و از زیرساخت‌های یک کارخانه تولیدی برای تولید یک کالا استفاده می‌کند. به نظر می‌رسد در چند وقت اخیر برخی شنیده‌ها نشان می‌دهد که موضوع تولید قرار است شکل دیگری نیز پیدا کند و پروژه تولید موبایل ملی به عرضه موبایل ملی تبدیل شود.

سخنگوی انجمن تولیدکنندگان تلفن همراه، عباسعلی بادیانی درباره ODM گفت: ODM در مفهوم بین‌المللی، به معنای مکانی است که برای تولیدکننده طراحی می‌کند و OEM به معنی جایی است که به تولیدکنندگان مواد اولیه تولید را می‌دهند که با نشان تجاری خود تولیدکننده تولید انجام شود.

به گفته بادیانی، اگر دنبال این هستیم که پیچ و مهره در ایران بسته شود، ODM تولید نیست اما روشی است برای تشویق افراد به تولید و کسانی که می‌خواهند ادبیات تولید را یاد بگیرند. برای اینکه موضوع تولید موبایل ایجاد شود با تکنیک ODM شروع می‌شود؛ همانطور که برندهای مطرح دنیا به همین شکل فعالیت را آغاز کردند. بسیاری از گوشی‌هایی که با برند‌های مختلف وارد بازار می‌شوند، برای سامسونگ است اما تحت برند دیگری کار می‌کند. به طور کلی از ODM شروع می‌شود و بعد OEM و SKD است.

اما واردکنندگان ODM معتقد هستند که سفارش موبایل به کشورهای دیگر نوعی تولید بدون کارخانه است؛ اما به نظر می‌آید هنوز تسهیلات بابت این موضوع اعطا نشده است. مدیر اجرایی هلدینگ آرکا، امیر اسحاقی در این باره گفت: ODM به معنی تولید بدون کارخانه است؛ یعنی از ظرفیت‌های خالی داخل کشور برای تولید استفاده شود. موضوعی که در حاکمیت مطرح است، استفاده از ظرفیت‌های خارجی است در شرایطی که دانش و تکنولوژی برای ما باشد.

از طرفی به نظر می‌رسد واردکنندگان SKD نگاه مثبتی به این نوع واردات در این برهه زمانی ندارند؛ در همین خصوص معاون فروش و بازرگانی گروه تولیدی طنین، مهدی بهوندی گفت: واردکنندگان و تولیدکنندگان به صورت مشترک با تولید ملی خواندن موبایل‌های ODM مشکل دارند؛ زیرا ODM را زود متولد کردند، باید اجازه می‌دانند که پخته شود زیرا در شرایط فعلی مشکلات زیادی وجود دارد. وزارت ارتباطات که متولی این موضوع است به دلیل اینکه آمار تولید را به هدف ابتدایی برساند، از این موضوع حمایت می‌کند. موضوع تولید طرح حکومتی است یعنی وقتی حاکمیت تصویب می‌کند بقیه نهادها هم باید پیروی کنند. وزارت ارتباطات باید کد تعرفه واردات را از تولید جدا می‌کرد زیرا در حال حاضر واردات به شکل تولید و با تعرفه تولید وارد می‌شود. اگر کد تعرفه جدا شود سوء استفاده کاهش پیدا می‌کند.

اما مدیر کل دفتر صنایع لوازم خانگی و اداری وزارت صمت گفت که هیچ‌گونه ارزی خارج از سیستم اولویت‌دهی بازرگانی تا الان به تولیدکنندگان داده نشد است. به گفته او، در واردات ODM از ابتدا گفته شد که ارز نیمایی تخصیص داده نمی‌شود و اگر در این شرایط بازرگان می‌تواند ODM وارد کند. از طرفی فعالان حوزه موبایل معتقدند که واردکنندگان ODM بابت واردات موبایل به این شکل ارز نیمایی دریافت می‌کنند اما شرکت‌های واردکننده موبایل ODM این موضوع را رد کرده‌اند.

اسحاقی با تاکید بر موضوع حمایت نکردن دولت گفت: تا امروز دولت هیچ حمایتی از ما نکرده است. ما از سهمیه وارداتی که می‌توانستیم برندهای خوب وارد کنیم و سود کنیم، از آن سهمیه برای تولید ODM استفاده کردیم. اگر نهادهای نظارتی حمایتی کرده‌‌اند، باید اعلام کنند زیرا هیچ نهادی کاری برای ما نکرد،‌ قول‌ها زیاد است اما اتفاقی نیفتاده است. امیدواریم این حمایت‌ها اگر قرار است انجام شود، برای همه صنف باشد.

مرداد امسال قائم مقام ستاد اقتصاد دیجیتال، محمد امین احمدلو گفته بود که می‌توان از شرکت‌هایی که برای برندهای معروف گوشی طراحی می‌کنند خواست که موبایلی با قیمتی ۳۰ درصد ارزان‌تر برای کشور ما طراحی کنند تا حداقل ۳۰ درصد کاهش ارزبری داشته باشیم. اگر گوشی با کیفیت مناسب و قیمت خوب طراحی و تولید شود باید مورد حمایت قرار بگیرد.

ODM تولید بدون کارخانه

اسحاقی درباره برند وکال که یک موبایل ODM است توضیح داد: وکال یک برند ایرانی است که ثبت داخلی شده است، ما یک گروه تحقیق و توسعه در چین و یک گروه در ایران داریم. ما مدت‌هاست که روی این موضوع کار کرده‌ایم که چه مدل‌هایی بیشترین مصرف را در کشور دارد. در مراحل اول خواسیتم با برندهای اصلی مذاکره کنیم اما برندهای معروف حاضر نبودند با ایران همکاری مستقیم در حوزه تحقیق و توسعه کنند؛ برندهای پایین‌تر هم چیزی بیشتر از ما نداشته‌اند. درواقع ما دو انتخاب داشتیم؛ یکی اینکه سراغ برندهای دوم و سوم چین بروی و نمایندگی بگیریم و یا محصول باکیفیتی طراحی کنیم ولی توان رقابت به لحظه داشته باشیم.

مدیر اجرایی هلدینگ آرکا با اشاره به دلیل رقبت شرکت‌ها به این نوع تولیدات گفت: دلیل اینکه برندها در چند سال اخیر تمایل به این شکل فعالیت داشتند این بود که وقتی کالایی به شکل SKD وارد می‌شود، زمان زیادی می‌برد تا وارد کشور و سرهم شود درنتیجه مدل قدیمی می‌شود و تولیدکننده از بازار جا می‌ماند.

به گفته او در ایران توجیه اقتصادی برای تولید وجود ندارد زیرا اگر درباره SKD بخواهیم صحبت کنیم،‌ باید ماهی حدود ۶۰۰ هزار موبایل تولید کرد که صرفه اقتصادی داشته باشد. او گفت: به همین دلیل ما هم به این نتیجه رسیدیم که مانند برندهای معروف دنیا مثل شیائومی، اپل، اوپو و غیره به این فعالیت ادامه دهیم؛ همه این برندها یک گروه تحقیق و توسعه دارند که روی حوزه‌های تخصصی‌شان کار می‌کنند. مثلا خرابی برند وکال ۴ دهم درصد بوده است این عدد یعنی از برندهای وارداتی هم درصد خرابی کمتری داشته است. ارزش افزوده برند ما این بوده که حداقل ۴۰ درصد ارزبری کمتری داشته است زیرا ما پول برند نمی‌گیریم. از طرفی ما با واردات ODM طراحی می‌کنیم و دانش را نیز منتقل می‌کنیم.

متولی موبایل کدام نهاد است؟

در ادامه رئیس انجمن موبایل ایران، مهدی اسدی تاکید کرد: ما هنوز متولی موبایل را دقیقا نمی‌دانیم کیست؛ حتی اگر موضوع حاکمیتی باشد نه دولتی اما موضوع تولید باید در کشور تعریف شود. واردکنندگان ODM، واردکنندگان CKD را قبول ندارد و بالعکس. همه اینها تضاد منافع دارند زیرا این موضوع از سمت حاکمیت شفاف نشده است.

اسدی ادامه داد: دولت ODM را تولیدکننده می‌داند، من هم اگر بخواهم به این موضوع با تجربه سایر کشورها نگاه کنم، ODM تولید ملی است؛ زیرا گفته می‌شود ۳۰ درصد مارکتینگ در مسیر تولید سهم دارد. ما به عنوان انجمن موبایل با یک چیزی مخالف هستیم، آن هم سوء استفاده از این اتفاق است. نباید واردکننده ODM به بهانه تولید ارز نیما بگیرد و به‌جای واردات ODM، سایر برندها را وارد کند. حتی اگر دولت به واردکننده ODM ارز نیما می‌هد باید کد تعرفه را جدا کند که چه ارزی بابت چه وارداتی تخصیص داده می‌شود. آقای وصالی از سمت وزارت صمت موضوع مشوق‌ها را رد کرده است اما وزارت ارتباطات گفته است موشق وجود دارد.