هوش مصنوعی کشورهای درحال‌توسعه را در معرض نابرابری قرار می‌دهد
۴۰ درصد از مشاغل در سرتاسر جهان طبق گزارش فناوری و نوآوری سال ۲۰۲۵ آنکتاد تأثیر خواهند گرفت اما فناوری هوش مصنوعی به صورت برابر در بین کشورهای درحال‌توسعه و توسعه‌یافته وجود ندارد بلکه دسترسی به زیرساخت‌های هوش مصنوعی در چند اقتصاد محدود خلاصه میشود.
طبق پیش‌بینی آنکتاد سهم هوش مصنوعی در اقتصاد تا سال ۲۰۳۳ چیزی در حدود ۴.۸ تریلیون دلار یعنی برابر با اندازه اقتصاد کنونی آلمان خواهد بود و بر ۴۰ درصد از کسب‌وکارها تأثیر غیر قابل انکار خواهد گذاشت؛ اما این در حالی است که کمتر از یک‌سوم کشورهای درحال‌توسعه دارای استراتژی‌های هوش مصنوعی در حوزه کسب‌وکاری خود هستند. موضوعی که می‌تواند شکاف اقتصادی بین کشورهای درحال‌توسعه و کشورهای پیشرفته را بیش‌ازپیش کند.
گروه تحلیل و مطالعات انجمن تحلیل و توسعه و نوآوری صنایع و معادن ایران، خلاصه‌ای از گزارش فناوری و نوآوری سازمان ملل، «هوش مصنوعی فراگیر برای توسعه» را ارائه کرده است.
این گزارش به ارائه راه‌حل‌هایی می‌پردازد که کشورهای درحال‌توسعه می‌توانند برای به‌کارگیری هوش مصنوعی در اقتصاد خود از آنها استفاده کنند؛ برای مثال پیشنهاد شده است تا این کشورها بر ایجاد زیرساخت‌های هوش مصنوعی، داده‌ها و مهارت‌های این حوزه سرمایه‌گذاری کنند تا از پتانسیل کامل این فناوری بهره‌مند شود.
هوش مصنوعی راه توسعه است یا عقب‌ماندگی بیشتر؟
بر اساس این گزارش هرچند هوش مصنوعی تحول مثبتی در آینده کسب‌وکارها ایجاد می‌کند که نتیجه آن فرصت‌های جدید شغلی است، اما همچنان خطر نابرابری را بیشتر کرده است زیرا این فناوری به صورت ذاتی فراگیر نیست.
گزارش مذکور برای آنچه به عنوان نابرابری در فراگیری فناوری هوش مصنوعی مطرح می‌کند مستنداتی ذکر کرده است. برای مثال عنوان شده است که آمریکا با ۶۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در فناوری هوش مصنوعی که در سال ۲۰۲۳ انجام داده است پیشتازی فراگیری هوش مصنوعی را در دست دارد.
در میان کشورهای درحال‌توسعه تنها نام‌های چین و هند به عنوان سرمایه‌گذاران بزرگ هوش مصنوعی به چشم می‌خورد گفتنی است این گزارش دو کشور مذکور را به عنوان دو نمونه موفق در صنعتی‌شدن برای رسیدن به موفقیت در فناوری هوش مصنوعی معرفی کرده است. چین ۷.۸ میلیون دلار و هند ۱.۴ میلیون دلار بر این فناوری سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
بر اساس گزارش آنکتاد دسترسی به فناوری هوش مصنوعی نه‌تنها به صورت فراگیر و برابر و در بین کشورهای درحال‌توسعه و توسعه‌یافته وجود ندارد بلکه دسترسی به زیرساخت‌های هوش مصنوعی در چند اقتصاد محدود خلاصه میشود به صورتی که تنها صد شرکت در دنیا که بیشتر آنها یا در آمریکا هستند یا در چین ۴۰ درصد از هزینه‌های تحقیق توسعه شرکت‌های بزرگ جهانی را به خود اختصاص داده‌اند.
همچنین با تکیه بر آنچه گزارش اخیر سازمان ملل مطرح می‌کند شرکت‌های بزرگی مانند انویدیا، مایکروسافت و اپل ارزش بازار حدود ۳۳ تریلیون دلار دارند که برابر با کل اقتصاد آفریقا جنوبی است؛ این ارزش بازار غول‌های فناوری که عمدتاً در آمریکا قرار دارند، آمریکا را تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران در حوزه هوش مصنوعی قرار می‌دهد.
گزارش سازمان ملل تسلط بر بازار غول‌های فناوری را به عنوان یک ایجاد کننده شکاف تکنولوژیکی و در نهایت عاملی برای نبود دسترسی و توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی در کشورهای درحال‌توسعه معرفی کرده است که این موضوع نتیجه‌ای جز از دست دادن مزایای فناوری هوش مصنوعی برای کشورهای در حال توسعه نخواهد داشت.
راه حل سازمان ملل برای کشورهای درحال‌توسعه: انطباق پیدا کنید
همان‌طور که اشاره شد هوش مصنوعی بر ۴۰ درصد از مشاغل تأثیر می‌گذارد این تأثیر از جنش جابه‌جایی و یا اتوماسیون مشاغل است و به اعتقاد این گزارش مزایای اتوماسیون مبتنی بر هوش مصنوعی بیشتر به نفع سرمایه است تا نیروی انسانی و نتیجه این موضوع نیز افزایش مزیت رقابتی استفاده از نیروی کار ارزان قیمت در کشورهای درحال‌توسعه خواهد بود. البته که راه حل این گزارش برای برون‌رفت از مشکل پیش رو بازآموزی، انطباق و مهارت‌افزایی نیرو کار است تا مشاغل به جای حذف، افزایش پیدا کنند.
گزارش فناوری و نوآوری ۲۰۲۵ سازمان ملل برای انطباق با وضعیت موجود و مواجهه درست کشورها با فناوری هوش مصنوعی سه پیشنهاد را به عنوان نقطه کلیدی ارائه کرده است؛ این سه نقطه کلیدی در توسعه زیرساخت، داده و مهارت خلاصه میشود.
آنچه در این گزارش جلب توجه می‌کند تأکید مکرر آن برای ازبین‌بردن شکاف‌هایی است که نبود دسترسی کشورهای درحال‌توسعه به فناوری هوش مصنوعی ایجاد می‌کند. در این راستا چند دستور کار برای مقابله با موضوع اخیر ارائه شده است.
تسهیلات جهانی و زیرساخت مشترک از جمله راه حل‌هایی هستند که در این گزارش به‌عنوان راه حل جلوگیری از ایجاد شکاف اقتصادی بیشتر در بین کشورهای درحال‌توسعه و توسعه‌یافته مطرح شده است. در واقع زیرساخت مشترک به تسهیلات جهانی مشترکی اطلاق شده است که دسترسی عادلانه به زیرساخت‌های هوش مصنوعی را برای همه کشورها فراهم کند.