علیرضا دبیر، رئیس فدراسیون کشتی، اخیراً مدعی شد که شکست حسن یزدانی مقابل دیوید تیلور در سال ۱۴۰۲ به استفاده از فناوری هوش مصنوعی مرتبط بوده است.
وسوسه هوس‌انگیز هوش مصنوعی این روزها تا فدراسیون کشتی هم رسیده است. علیرضا دبیر چندی پیش درباره بازی حسن یزدانی و دیوید تیلور در سال ۱۴۰۲ گفت که علت شکست ایران به استفاده آمریکا از هوش مصنوعی برمی‌گشت. به همین خاطر هم با بازگشت از صربستان، پی ریزی برای ساختن یک اندیشکده هوش مصنوعی کشتی جدی می‌شود. ساختمانی که تا اینجای کار ۵۰۰ میلیارد تومان خرج ساخت آن بوده و تجهیز دستگاه‌های آن ۱۵۰ میلیارد تومان هزینه داشته است. هوش مصنوعی چه ربطی به زیر دو خم دو بنده‌های آبی و قرمز دارد؟ یک تیم استارتاپی شامل دانشجویان سابق دانشگاه شریف و تهران و یک منبع آگاه نزدیک به این فدراسیون به این سوال جواب می‌دهند.

کشتی‌گیر وقتی می‌خواهد یک فن بزند چند حرکت می‌کند. دست و پایش را تغییر می‌دهد، از یک سمت دستش را بالا می‌آورد، پا را عقب می‌برد و با مجموع همه این شگردها فن خودش را تمام می‌کند. فدراسیون کشتی می‌گوید مربی یا آنالیزور نمی‌تواند همه این‌ها را با چشم ببیند اما هوش مصنوعی می‌تواند یکی یکی آنها را رصد کند و هشدار دهد که برای مثال بازیکن تیم ما باید از سمت چپ مراقب باشد، مچ دست راست او را بگیرد، پای او را مهار کند تا حریف فن خودش روی او پیاده نکند. این‌ها توضیحاتی است که یک منبع آگاه به زومیت می‌گوید.

از نظر علیرضا دبیر تیم آمریکا در مسابقات کشتی آزاد قهرمانی جهان در سال ۱۴۰۲ حرکات حسن یزدانی را قبل از بازی در یکی از همین نرم‌افزارها شبیه‌سازی و فنون او را استخراج کرده بود به همین خاطر هر حرکتی که یزدانی می‌زد، تیلور از قبل با آن آشنایی داشت و او را مهار می‌کرد. همین باعث می‌شود که فدراسیون کشتی بعد از این بازی تصمیم بگیرد این نرم‌افزارها را در ایران هم راه بیاندازد و «انیستتو کشتی» را به اندیشکده هوش مصنوعی ارتقا ‌دهد.

بودجه معاونت علمی برای فدراسیون کشتی
بودجه این اندیشکده هوش مصنوعی از کجا تامین شده است؟ علیرضا دبیر گفته معاون علمی رئیس جمهور و وزیر ورزش و جوانان در جریان ریز ماجراست. بررسی‌های زومیت نشان می‌دهد که معاونت علمی، فناوری و دانش بنیان ریاست جمهوری با وزارت ورزش و جوانان تفاهم‌نامه‌ای برای استفاده از هوش مصنوعی در ورزش داشته‌اند که بودجه این تجهیزات فدراسیون کشتی هم از اینجا تامین شده است.

ایده عملیاتی آن را یک اکوسیستم استارتاپی، ترکیبی از دانشجویان قدیمی دانشگاه شریف و تهران پیاده کرده است. آنها سال ۱۳۹۷ انجمن هوش مصنوعی در ورزش را راه انداخته و یکی از شتابدهنده‌های حمایت شده دیجی‌نکست بودند که پیش‌تر آینه هوشمند و نرم‌افزارهای تحلیل ویدیویی فوتبال را با هوش مصنوعی طراحی و حالا بیزنس جدید خود را در مسیر کشتی تعریف کرده‌اند.

هوش مصنوعی چه کمکی به کشتی می‌کند؟ امیر فخیمی، یکی از اعضای تیم این سه مثال را می‌آورد:

ما روی یازده نظام کلیدی سازوکارهای هوش مصنوعی یا ‌AI Agentها را سوار می‌کنیم. برای بهبود فرآیند خواب ورزشکاران از ترکیبی از دیوایس‌های پوشیدنی استفاده کرده تا از طریق آن اطلاعات این افراد را دنبال و آنها را جمع‌آوری ‌کنیم. سپس با عاملان هوش مصنوعی یک مدل شخصی سازی شده برای هر فرد می‌سازیم که خواب ورزشکار را تجزیه و تحلیل می‌کند.

ما همچنین با الگوریتم‌های ماشین لرنینگ همه دیتا و بردار ویژگی‌های ورزشکاران را جمع‌آوری می‌کنیم. از طریق تحلیل و تفسیر شرایط قبل و بعد از اردوی ورزشکاران، مربی می‌تواند درباره او تصمیم‌گیری‌های لازم را داشته باشد. مثلا تمرین‌های مختلفی بدهد، جابه‌جایی‌هایی برای او داشته باشد یا اینکه توصیه‌های بهتری برای او داشته باشد.

همچنین چندین روند مختلف برای آنالیز ویدئویی داریم. داخل همدیگر رفتن کشتی‌گیرها و فن‌هایی که روی همدیگر اجرا می‌کنند باعث می‌شود دیدن الگوهای آنها با چشم سخت باشد اما الگویابی هوش مصنوعی کمک به فهم این می‌کند که فنون و حرکت‌های غالب حریف شناخته شود. همچنین حرکت‌هایی را که حریف روی آن ضعف نشان می‌دهد با آن می‌توان تشخیص داد. پردازش‌های ویدئویی این کمک را به آنالیزور و مربی می‌کند که این نقاط ضعف و قوت را دربیاورد و تکنیک‌ها و تاکتیک‌ها را حین مسابقه و حین تمرین‌ها به ورزشکار منتقل کند.

تصویر بخشی از ساختمان اندیشکده هوش مصنوعی فدراسیون کشتی

در فیلمی که از این اندیشکده منتشر شده آنها یک اتاق مرکز سنجش و جمع آوری دیتای ورزشکاران، یک مرکز تصویربرداری و آنالیز با دو اتاق فرمان و یک مرکز داده‌کاوی طراحی کرده‌اند. در اتاق آنالیز آن چه می‌گذرد؟ یکی از کارهایی که در این اتاق انجام می‌دهند این است که مثلا ۲۰ فیلم از بازی یک کشتی‌گیر حریف را به نرم‌افزار می‌دهند و نرم‌افزار هوش مصنوعی تحلیل می‌کند که او کدام حرکات تکراری مشابه و مهم را بارها انجام داده است.

با این که فدراسیون می‌گوید آمریکا و ژاپن سال‌هاست از این حربه برای شناسایی حریف‌هایش استفاده کرده اما منتقدان اعتقاد دارند اثربخشی واقعی این فناوری در برابر رقبای جهانی هنوز ثابت نشده است و صرف یک هزینه ۵۰۰ میلیارد تومانی برای چیزی که هنوز ثابت نشده، ریسکی غیرضروری است. ادعای آنها این است که نرم‌افزارهای هوش مصنوعی نمی‌توانند به‌تنهایی شکاف تجربه و تکنیک میان کشتی‌گیران ایرانی و حریفانی مثل دیوید تیلور را پر کنند و صرفاً یک پروژه پرزرق‌وبرق خواهد بود که در نهایت به خلاقیت کشتی‌گیران کمکی نخواهد کرد.