در حالی که ایالات متحده برای بازپس‌گیری جایگاه خود در صنعت مخابرات تلاش می‌کند، چین با پیشرفت‌های چشمگیر شرکت‌هایی مانند هواوی (Huawei)، گوی سبقت را در عرصه فناوری‌های نسل پنجم (5G) و حتی نسل آینده (6G) از رقبا ربوده است. موفقیت‌های چین حاصل دهه‌ها سرمایه‌گذاری دولتی، حمایت نظامی و سیاست‌های هدفمند صنعتی است؛ در مقابل، غرب که زمانی در راس این صنعت قرار داشت، با تکیه بیش از حد بر بازار آزاد و کمبود هماهنگی استراتژیک، بخش عمده‌ای از سهم خود را از دست داده است.

فارن افرز طی گزارشی که به رقابت در زیرساخت فناوری ارتباطات و ضرورت حمایت بیشتر آمریکا از فعالان این صنعت پرداخت است، می‌گوید سال‌ها فعالیت آزاد و نفوذ شرکت هواوی به بازار‌های غرب با وجود اتهاماتی که در حوزه سرقت دارایی ذهنی متوجه این شرکت است، باعث شده تا حتی تلاش‌های هواوی‌زدایی غرب که از سال ۲۰۱۶ کلید خورد نیز نتواند مانع پیشتازی این شرکت و چین در عرصه ارتباطات شود.

فارن افرز اشاره می‌کند که شرکت‌های آمریکایی همچون سیسکو (Cisco) و موتورولا (Motorola) در طول ۱۵ سال گذشته از بازار تجهیزات ارتباطات بیرون رانده شده‌اند و شرکت لوسنت (Lucent) آمریکا، آلکاتل (Alcatel) فرانسه و زیمنس (Siemens) آلمان نیز برای ادامه رقابت، مجبور به فروش یا ادغام با شرکت‌های بزرگتر شده‌اند.

دیگر شرکت فعال در حوزه ارتباطات غرب نیز Nortel کانادا است که در سال ۲۰۰۹ اعلام ورشکستگی کرد و امروزه تنها دو شرکت غیرچینی توان رقابت با هواوی را در سطح بین‌المللی دارند: یکی اریکسون (Ericsson) سوئیس و دیگری شرکت نوکیا (Nokia) از فنلاند.

ایالات متحده بزرگترین بازار این دو شرکت است و ارتباطات این کشور به خدمات هردوی آنها وابسته است.

شکست بازار آزاد در رویکرد حمایتی چین
فارن افرز توضیح می‌دهد که سرمایه‌گذاری‌های دولت آمریکا در قرن بیستم باعث خلق اینترنت، شبکه پرسرعت و سیستم مکان‌یاب جهانی (GPS) شد.

همچنین نوآوری شرکت‌های آمریکایی نیز به ارتباطات جهان شکل داد: شبکه 2G پیام متنی را برایمان آورد، 3G پهن‌بان موبایلی را به دنبال داشت و 4G نیز امکان مخابره ویدیو در موبایل و استفاده از فروشگاه‌های اپلیکیشنی را فراهم کرد.

اما واشنگتنبه جز در بخش تحقیق و توسعه، بازار آزاد را به حال خود رها کرده است در حالی که در چین، دولت و ارتش شرکت‌های ارتباطات را در جایگاه قهرمان ملی قرار داده‌اند و به حمایت مداوم ادامه می‌دهند.

برای مثال شرکت هواوی طبق گزارش‌ها از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ حدود ۷۵ میلیارد دلار حمایت دولتی دریافت کرده و دسترسی به چنین سرمایه‌ای باعث شد تا این شرکت بتواند محصولاتی ارزان‌تر از قیمت بازار را در اختیار مشتریان قرار دهد.

همین مساله باعث شد فروشندگان غربی که در اواخر ۱۹۹۰ حدود ۹۰ درصد از بازار تجهیزات تلکام را در اختیار داشتند، حالا در کنار یکدیگر کمتر از نصف بازار را پوشش دهند. اریکسون و نوکیا در سال ۲۰۲۵ حتی پس از خرید شرکت‌های شکست خورده رقیب نیز روی هم رفته تنها ۴۰ درصد از بازار را در اختیار دارند. شرکت‌های چینی نیز ۴۰ درصد دیگر از بازار را در اختیار گرفته‌اند. علاوه بر این با اینکه سلطه شرکت‌های چینی به ویژه در نسل پنجم در حال افزایش است، شرکت‌های اروپایی و آمریکایی که توان رقابت با قیمت‌های پایین بازیگران چینی را ندارند، بازار خود را در حال از دست رفتن می‌بینند.

هواوی از مهندسی معکوس تا پیشتازی جهانی
هواوی، که در سال ۱۹۸۷ توسط رن ژنگ‌فی تأسیس شد، در ابتدا تنها شرکتی کوچک با منابع محدود بود که به مهندسی معکوس تجهیزات خارجی می‌پرداخت. اما در کمتر از یک دهه و در سال ۱۹۹۴، این شرکت به تولیدکننده تجهیزات سوییچینگ مخابراتی تبدیل شد و خیلی زود توانست حمایت مقامات بلندپایه حزب کمونیست چین را جلب کرد. از همان زمان، صنعت مخابرات چین با امنیت ملی این کشور گره خورد و همکاری دولت و شرکت‌های فناوری برای تحقق اهداف استراتژیک آغاز شد.

در همین حال، ایالات متحده که در توسعه فناوری‌های 2G، 3G و 4G پیشگام بود، با اتکا به رهبری سنتی خود، سرمایه‌گذاری کافی در زیرساخت‌ و نوآوری انجام نداد و نتوانست در نسل‌های بعدی نیز پیشتازی خود را به اثبات برساند. این رویکرد منفعلانه سبب شد تا چین به‌تدریج فاصله را کاهش دهد و در نهایت پیشی بگیرد.

هواوی در تلاش‌های به حدی موفق بود که تا سال ۲۰۱۲، تجهیزات این شرکت تا مناطق روستایی آمریکا نفوذ کرد و حتی در مکان‌هایی که تاسیسات هسته‌ای ایالات متحده در آن مستقر بود، دیده می‌شد. این نفوذ، باعث نگرانی عمیق مقامات در واشنگتن شد و به تدریج شاهد شدت گرفتن تلاش‌ها برای محدود کردن این شرکت بودیم و در نهایت در سال ۲۰۱۶ استفاده از تجهیزات هواوی در شبکه‌های آمریکایی ممنوع شد. اما به رغم ممنوعیت، این شرکت چینی همچنان به گسترش نفوذ خود در کشورهای مختلف ادامه داد و با وجود افزایش تحریم‌ها، همچنان بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده زیرساخت‌های 5G در جهان به شمار می‌رود.

فارن افرز می‌گوید، هواوی در زمینه توسعه نسل بعدی ارتباطات یعنی 6G نیز به پیشتازی رسیده است. منتقدان می‌گویند این شرکت با تکیه بر سرقت مالکیت فکری، یارانه‌های عظیم دولتی و بهره‌مندی از بازار بسته داخلی به چنین جایگاهی دست پیدا کرده است.

قدرت گرفتن این شرکت باعث شد تا بسیاری از شرکت‌های غربی از جمله سیسکو، موتورولا، آلکاتل، زیمنس و لوسنت از بازار حذف و یا برای بقا با شرکت‌های بزرگتر ادغام شوند و سرنوشت پیشتازی غرب به دو شرکت باقی مانده یعنی اریکسون سوئیس و نوکیا از فنلاند گره بخورد.

وقتی فناوری و امنیت به یکدیگر گره می‌خورند
شبکه‌های هواوی، فراتر از خدمات ارتباطی، حامل داده‌های حیاتی هستند که طبق قوانین چین باید در صورت در خواست دولت، در اختیار آن قرار گیرد.

این مسأله در عصر هوش مصنوعی از اهمیت بیشتری برخوردار شده است، چرا که داده‌هایی نظیر تصاویر دوربین‌های شهری، اطلاعات کنتورهای برق و تحلیل شبکه‌های اجتماعی را می‌توان مستقیما برای آموزش مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی چین استفاده شوند.

خدمات «شهر هوشمند» شرکت هواوی حالا در بیش از ۲۰۰ شهر در ۴۰ کشور جهان، مستقر است و نفوذ این شرکت به طور بالقوه می‌تواند به برتری اطلاعاتی و امنیتی ارتش و نهادهای اطلاعاتی چین کمک کند.

واکنش دیرهنگام ایالات متحده
در روندی که از اولین دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ شروع شد و در دولت جو بایدن نیز ادامه پیدا کرد، آمریکا سعی کرده است با ممنوعیت فناوری‌های چینی، جایگزینی تجهیزات موجود و تشویق به استفاده از محصولات شرکت‌های «مطمئن»، پاسخ مناسبی به تهدیدات چین بدهد.

از جمله اقدامات صورت گرفته می‌توان به تامین مالی برای جایگزین کردن شبکه هواوی در کاستاریکا و سرمایه‌گذاری مشترک با فنلاند برای توسعه فناوری نوکیا در هند اشاره کرد.

با وجود این تلاش‌ها، خلا بزرگ همچنان پابرجاست: فناوری‌های جایگزین نه به لحاظ قیمت و نه گستره نفوذ، توان رقابت با محصولات چینی را ندارد.

فارن افرز می‌گوید ترامپ در دور دوم ریاست جمهوری خود باید رویکردی فعالانه‌تر را در پیش بگیرد. که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

افزایش سرعت تخصیص یارانه‌های قانون CHIPS: از بودجه ۱.۵ میلیارد دلاری این قانون باید برای تجاری‌سازی فناوری‌ها و توسعه «زیرساخت‌های ابری»(cloudification) استفاده شود.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های 5G با محوریت هوش مصنوعی: با تلفیق AI در مدیریت شبکه‌ها، می‌توان ظرفیت انتقال داده را بدون افزایش هزینه بهبود بخشید.
اصلاح سیاست‌های مالیاتی: تمدید ابزارهایی مانند استهلاک شتاب‌یافته می‌تواند منابع مالی شرکت‌ها را آزاد و مشوق سرمایه‌گذاری در زیرساخت دیجیتال باشد.
توسعه همکاری‌های بین‌المللی در تأمین مالی:‌ همانند پروژه Micronesia Cable، آمریکا باید با اتحادیه اروپا، ژاپن، کره‌جنوبی و بانک‌های سرمایه‌گذاری خارجی وارد همکاری مشترک برای حمایت از پروژه‌های غیرچینی شود.
بهره‌برداری بهینه از طیف فرکانسی: با مشارکت میان بخش‌های دولتی و خصوصی، به‌ویژه وزارت دفاع، می‌توان استفاده مشترک و هوشمندانه از طیف را ممکن ساخت و بهره‌وری تجاری را افزایش داد.

آینده در گرو هوش مصنوعی و 6G

با توجه به اهمیت بالای فناوری‌های بی‌سیم، رایانش ابری، مجازی‌سازی و هوش مصنوعی در دهه آینده، کشوری که در گذار به 6G پیشتازی را به دست بگیرد، نه تنها قدرت نرم‌افزاری خود را تثبیت خواهد کرد، بلکه در حوزه‌هایی چون خودروهای خودران و رباتیک نیز به برتری راهبردی دست پیدا می‌کند.

ایالات متحده بازپس‌گیری جایگاه پیشتاز خود در صنعت ارتباطات و نسل ششم، نیازمند اتحاد با شرکای جهانی، تخصیص هوشمند منابع، توسعه فناوری‌های نوین، و حفظ ارزش‌های آزادی، امنیت و شفافیت است. در غیر این‌ صورت، تسلط روزافزون چین بر زیرساخت‌های جهانی دیجیتال، می‌تواند نه تنها به برتری فناورانه، بلکه به مزایای استراتژیک گسترده در حوزه اطلاعات و امنیت منجر شود.