کدام صرافی‌های ایرانی سرویس لایتنینگ را ارائه می‌دهند؟
افزایش هیجان در بازار و شکل‌گیری نوسان روی نمودارها به معنی افزایش معاملات کاربران است. البته با این تفاوت که نیاز کاربران به راه‌های واریز و برداشت از صرافی‌های ارزدیجیتال هم اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و به همین دلیل وجود روش‌های سریع و کم هزینه تاثیر قابل توجهی روی تجربه کاربری دارد. یکی از این روش‌ها لایتنینگ است. لایه دوم شبکه بیت‌کوین که اجازه می‌دهد در کسری از ثانیه و کارمزدی نزدیک به صفر کاربران تراکنش بیت‌کوینی انجام دهند. اما بررسی‌های پیوست نشان می‌دهد از میان ۵۰ پلتفرم داخلی، این سرویس یا ارائه نمی‌شود یا در صورت ارائه با قطعی‌ها و محدودیت‌های بسیاری مواجه است.
دسترسی به بازار ارزهای دیجیتال با استفاده از صرافی‌های رمزارزی نیازمند وجود روش‌های متنوع واریز و برداشت است تا کاربران بتوانند بسته به نوع و حجم معاملات تجربه سریع و روانی را در این بازار پرنوسان که هر لحظه آن اهمیت دارد، تجربه کنند. در حال حاضر واریز ریالی به صرافی‌ها با چالش‌هایی مواجه است و درگاه پرداخت بسیاری از این پلتفرم‌ها از سوی بانک مرکزی مسدود شده و کاربران می‌توانند از دیگر روش‌ها واریز ریالی انجام دهند.
اما یکی دیگر از رمپ‌های صرافی‌ها نقل و انتقالات از طریق کوین‌ها و توکن‌هاست. در میان بازارهای مختلفی که پلتفرم‌ها دارند، تتر و بیت‌کوین از جمله عمیق‌ترین بازارهاست و به همین دلیل انتظار می‌رود انواع روش‌های واریز و برداشت برای این دو بازار در جهت سهولت استفاده کاربران بکار گرفته شود. بررسی‌های پیوست نشان می‌دهد وضعیت سرویس‌های صرافی‌ها روی بازار تتر مناسب‌تر است و باتوجه به اینکه استفاده از استیبل‌کوین تتر در شبکه‌هایی مانند اتریوم، ترون و بایننس در میان کاربران محبوب است، پلتفرم‌ها هم امکان تراکنش تتری روی این شبکه‌ها را فراهم کرده‌اند.
هرچند در مورد بازار بیت‌کوین وضعیت مطلوب به نظر نمی‌رسد. انجام تراکنش در شبکه بیت‌کوین باتوجه به افزایش ترافیک شبکه می‌تواند شامل کارمزدهای قابل توجه باشد. این در حالی است که بسیاری از مخاطبان پلتفرم‌های داخلی را کاربران خرد تشکیل می‌دهند و پرداخت این کارمزدها برای بسیاری از کاربران امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل در نبود سرویس‌هایی مانند لایتنینگ که برای انجام تراکنش‌های خرد، سریع و ارزان، کاربران مجبور می‌شوند دارایی بیت‌کوینی خود را در صرافی نگهداری کنند.
کدام صرافی‌ها سرویس لایتنینگ را ارائه می‌دهند؟
بررسی پیوست از ۵۰ صرافی نشان می‌دهد کمتر از ۱۰ پلتفرم ارائه سرویس لایتنینگ به کاربران را در لیست خدمات خود گذاشته‌اند. این در حالی است که متاسفانه در تماس با پشتیبانی پلتفرم‌ها، بسیاری از آنها حتی واژه «لایتنینگ» برایشان آشنا نبود و نمی‌توانستند پاسخ درستی ارائه بدهند. همچنین دلیل قطعی‌های این سرویس و زمان رفع قطعی در پلتفرم‌های ارائه دهنده آن هم مشخص نیست. مدل درآمدی صرافی‌ها روی کارمزد معاملات متمرکز است و در ماه‌های اخیر افزایش قابل توجه کارمزدهای برداشت نارضایتی‌هایی ایجاد کرده و این در حالی است که کارمزد شبکه‌های بلاک‌چینی به صورت آنلاین قابل مشاهده است و مشخص نیست چرا کارمزد برداشت کوین پلتفرم‌ها تا این حد افزایش پیدا کرده است. نبود شفافیتی که می‌تواند برنامه‌ریزی مالی کاربران را دچار مشکل کند.
به این ترتیب می‌توان گفت هنوز هیچ کدام از صرافی‌ها به صورت جدی و پایدار لایتنینگ را به عنوان راهکاری سریع و ارزان برای تراکنش‌های بیت‌کوینی ارائه نمی‌دهند اما در مقابل دیده میشود که بسیاری از پلتفرم‌های خارجی که مقصد کاربران داخلی هستند، این خدمت در پلتفرم خود دارند.
از طرفی بنیاد تتر (ارائه دهنده پرمصرف‌ترین استیبل‌کوین جهان) اعلام کرده قصد دارد استیبل‌کوین «تتر» را روی لایتنینگ هم عرضه کند و تاکنون تست‌هایی در این زمینه انجام داده است و به نظر می‌رسد کاربردهای لایتنینگ در حال افزایش است. شبکه لایتنینگ با استفاده از کانال‌های پرداخت بین کاربران، مکانیسمی کارآمد برای تراکنش‌های رمزارزی ایجاد می‌کند. سرعت انجام تراکنش‌ها در کسری از ثانیه، هزینه‌های بسیار پایین‌تر نسبت به شبکه اصلی، امکان انجام پرداخت‌های خرد حتی به اندازه یک ساتوشی و همچنین حفظ حریم خصوصی کاربران از طریق رمزنگاری پیشرفته که ردیابی تراکنش‌ها را دشوار می‌سازد از جمله مزایای این شبکه هستند.
در میان بررسی حدود ۵۰ صرافی، تعداد محدودی از آنها از شبکه لایتنینگ پشتیبانی می‌کنند؛ اما این پشتیبانی اغلب محدود است. برخی صرافی‌ها تنها امکان برداشت از طریق این شبکه را فراهم کرده‌اند، در حالی که برای کاربران جدید، این سرویس هنوز در دسترس نیست. همچنین، یک صرافی اعلام کرده که شبکه لایتنینگ فقط برای تراکنش‌های بالای هزار دلار فعال است و در پرداخت‌های خرد، کاربران نمی‌توانند از آن استفاده کنند. درحالی که شبکه لایتنینگ با توجه به ساختاری که دارد برای پرداخت‌ها و تراکنش‌های خرد و روزمره بیش‌تر مورد نیاز کاربران است.
استراتژی‌های کسب‌وکاری مانع از اجرای لایتنینگ در صرافی داخلی شده است؟
آریا نراقی، متخصص ارشد تحقیق و توسعه بلاک‌چین نبکا، در مورد نبود سرویس لایتنینگ در صرافی‌های ایرانی گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل، پیچیدگی فنی این شبکه است. به‌طور مشخص، وقتی تعداد زیادی پیمنت چنل (payment channel) فعال باشد، صرافی‌ها باید این کانال‌ها را به‌صورت مستمر مانیتور کرده، درخواست‌های متعدد API ارسال کنند و در عمل هزینه‌های زیرساختی نسبتاً بالایی را متحمل شوند. درواقع اگر کاربران صرافی تراکنش‌های کوچک یا سرمایه محدودی داشته باشند؛ مانند بسیاری از کاربران ایرانی که ارزش پول‌شان پایین است. تحمل این هزینه‌ها برای صرافی از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر نخواهد بود.
او گفت: برای مثال، اگر یک صرافی بخواهد تنها ۲ سنت کارمزد بابت برداشت لایتنینگ دریافت کند، این رقم حتی هزینه‌های عملیاتی او را هم پوشش نمی‌دهد. بنابراین ممکن است مجبور شود کارمزدی بالاتر (مثلاً ۵۰ سنت) تعیین کند که برای کاربران گران و غیرمنطقی به‌نظر می‌رسد. در مقابل، همین کاربر ممکن است بدون اعتراض، سه دلار کارمزد برای برداشت از شبکه اصلی بیت‌کوین پرداخت کند، چون هزینه‌های بالای آن شبکه را پذیرفته است.
میثم رضایی، مدیرعامل بیتیلز و کارشناس بلاک‌چین معتقد است، شبکه لایتنینگ به این دلیل که توسط توسعه‌دهندگان به صورت غیرمتمرکز اجرا میشود آزادی عمل بالایی دارد.
به گفته او: بنیان‌گذاران لایتنینگ سرمایه‌گذاران بزرگی هستند که با حمایت‌های مالی خودشان، امکان تداوم و توسعه‌ی این شبکه را فراهم کرده‌اند. بنابراین، می‌توانند با صرافی‌ها وارد تعامل شوند و حتی شرایط خاصی را برای آنها در نظر بگیرند. اما این مزیت معمولاً برای صرافی‌های داخلی کمتر قابل دسترسی است، چرا که ارتباطات بین‌المللی محدودی دارند و عملا در این شبکه از سهم و نفوذ کمتری برخوردارند.
رضایی در مورد استراتژی کسب‌وکار صرافی‌ها گفت: کسب‌وکارها همیشه استراتژی‌های خود را طوری تنظیم می‌کنند که در نهایت منجر به سوددهی شود. به همین دلیل، وقتی منابع فنی محدود است که در اغلب صرافی‌های داخلی همین‌طور است، ترجیح داده میشود نیروی توسعه‌دهنده به بخش‌هایی اختصاص یابد که مستقیم‌تر به درآمدزایی کمک می‌کنند، نه لزوماً توسعه‌ی پشتیبانی از لایتنینگ.
پیاده‌سازی لایتنینگ چالش دارد؟
مدیرعامل بیتیلز درمورد ساختار فنی صرافی‌ها برای پیاده‌سازی لایتنینگ گفت: پیچیدگی‌های فنی شبکه لایتنینگ باعث شده استفاده از آن برای کاربران عادی چندان ساده نباشد. حتی گزارش‌هایی وجود دارد که در برخی موارد، تراکنش‌ها در این شبکه رد شده‌اند یا کامل انجام نشده‌اند. این مسئله می‌تواند تجربه‌ی کاربر را تحت تأثیر قرار دهد و اعتماد او را نسبت به این سیستم کاهش دهد.
از سوی دیگر، آریا نراقی معتقد است: یکی دیگر از موانع مهم، فقدان دانش فنی کافی در میان بسیاری از صرافی‌های کوچک است. این صرافی‌ها اغلب صرفاً با هدف کسب سود از کارمزدها وارد این حوزه شده‌اند، نه با تکیه بر درک عمیق فنی از فناوری بلاک‌چین و زیرساخت‌های آن. بنابراین طبیعی است که برخی از آنها حتی درمورد شبکه لایتنینگ اطلاعی نداشته باشند که چیست، بنابراین نمی‌دانند چگونه باید آن را پیاده‌سازی کنند.
او اضافه کرد: پیاده‌سازی لایتنینگ همچنین نیازمند نیروی متخصص، صرف زمان و منابع مالی است؛ موضوعی که ممکن است در اولویت‌های کوتاه‌مدت برخی از صرافی‌ها جایی نداشته باشد، به‌ویژه اگر فعلاً بازگشت سرمایه مشخصی برای آن متصور نباشند.
مواجه کاربران با لایتنینگ چگونه است؟
آریا نراقی با اشاره به نحوه کار کاربران با این سرویس گفت: از منظر فرهنگی نیز، دانش عمومی کاربران ایرانی نسبت به شبکه لایتنینگ پایین است. من به‌خاطر دارم که چند سال پیش برخی از فعالان برجسته حوزه کریپتو در ایران تلاش کردند با توزیع رایگان مقادیر اندکی ساتوشی، مردم را با این شبکه آشنا کنند و جلسات آموزشی ایجاد کنند. اما این ابتکار چندان موفق نبود، زیرا هنوز بسیاری از کاربران نمی‌دانند لایتنینگ چیست یا چرا باید از آن استفاده کنند.
او اضافه کرد: در مجموع، می‌توان گفت که استفاده نکردن گسترده از لایتنینگ در صرافی‌ها ناشی از ترکیبی از عوامل مختلف است، هزینه‌های بالا، پیچیدگی فنی، نبود دانش تخصصی و کمبود تقاضای عمومی. شاید در آینده، با افزایش آگاهی و تغییر شرایط بازار، برخی صرافی‌ها تصمیم بگیرند این سرویس را ارائه دهند، اما در حال حاضر، این موانع مانع از آن شده‌اند که لایتنینگ در اولویت آنها قرار گیرد.
رضائی در این مورد گفت: وقتی کاربر می‌خواهد از لایتنینگ استفاده کند، مجبور است یک تراکنش بزند و یک پولی را در آن لاک کند. در ظاهر شاید خوب به نظر برسد، ولی در عمل، لایتنینگ غیرکاستودیال اصلاً برای کاربر عمومی عملی نیست و قدرت اسکیل شدن را ندارد. بنابراین می‌توانم با قطعیت بگویم که لایتنینگ برای همه‌ی کاربران کاربردی نیست و توان انجام کار در این مقیاس را ندارد.
او ادامه داد: تمام کاربرانی که بخواهند کانال باز کنند، مجبورند یک پولی را در آن لاک کنند یا اینکه از یک شخص ثالث استفاده کنند؛ در این صورت هم تمام داده‌های کاربران در اختیار اکسچنج یا طرف سوم قرار می‌گیرد. این داده‌ها می‌تواند به هم متصل شود، رفتار کاربران شناسایی شود و در نهایت به اطلاعات خصوصی و خاص دسترسی پیدا کنند. بنابراین می‌گویم این راهکار اصلاً برای کاربران بهینه نیست. شاید تعداد کمی از کاربران بتوانند از آن استفاده کنند، ولی وقتی داریم درباره‌ی راهکار برای ۱۰۰ هزار کاربر یک اکسچنج صحبت می‌کنیم، این روش اصلاً عملی نیست. چون لایتنینگ اصلاً توانایی اسکیل شدن ندارد.
میثم رضائی گفت: آمارهایی هم وجود دارد که نشان می‌دهد در برخی کیف‌پول‌های کاستودیال، دارایی کاربران به حالت بلوکه درآمده و امکان برداشت نداشتند، که این موضوع نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. نکته مهم دیگر، بحث حریم خصوصی کاربران است؛ در برخی موارد، اطلاعات هویتی افراد هنگام ثبت‌نام یا استفاده از خدمات جمع‌آوری شده و به‌واسطه استفاده از سرویس‌های واسطه‌ای، در اختیار اشخاص یا شرکت‌های ثالث خارجی قرار گرفته است. این مسئله به‌ویژه برای کاربران داخلی که دغدغه امنیت و محرمانگی داده‌هایشان را دارند، می‌تواند حساسیت‌برانگیز باشد.