در روزهای اخیر خبر خرید یک طیف فرکانسی از سوی شرکت اسپیس‌ایکس برای ارائه اینترنت ماهواره‌ای به طور مستقیم و بدون واسطه‌گری اوپراتور‌های زمینی، در صنعت ارتباطات خبرساز شد. استارت‌آپ موشکی ایلان ماسک با خرید این طیف فرکانسی به رقابت مستقیم با اوپراتور‌ها می‌رود اما براساس گزارشی از مجله فوربز، ‌موفقیت این پروژه به موشک غول‌پیکر استارشیپ گره خورده است؛ موشکی که پس از چندین پرتاب ناموفق به تازگی یک پرتاب نسبتا موفقیت آمیز را تجربه کرد.

شرکت اسپیس‌ایکس ماسک با اینکه مهمترین بازیگر صنعت فضایی است و دو سوم ماهواره‌های فعال مدار پایینی زمین را به خود اختصاص داده است، در گام بعدی و برای پرتاب ماهواره‌هایی که ارتباط مستقیم با گوشی هوشمند را برقرار می‌کنند و وزن بسیار بالایی دارند، باید استارشیپ را برای پرتاب موفق آماده کند.

این شرکت با خرید طیف فرکانسی ارزشمند شرکت اکو‌استار به ارزش ۱۷ میلیارد دلار، گام بزرگی در جهت توسعه اینترنت ماهواره‌ای مستقیم برای تلفن‌های همراه برداشته است و می‌تواند آینده بازار ارتباطات موبایلی را از طریق ارتباطات فضایی متحول کند.

خرید این طیف فرکانسی، بزرگ‌ترین خرید تاریخ اسپیس‌ایکس محسوب می‌شود و به ماسک و شرکتش اجازه می‌دهد پروژه‌ای را که مدت‌ها در پی آن بود،‌ یعنی اتصال کامل گوشی‌های هوشمند به شبکه‌های ماهواره‌ای، را با جدیت بیشتری دنبال کند.

بزرگ‌ترین خرید تاریخ اسپیس‌ایکس: گامی مهم در تحول ارتباطات موبایلی
تا به امروز اسپیس‌ایکس توانسته است دو سوم ماهواره‌های فعال در مدار پایین زمین را در اختیار خود بگیرد و امپراتوری استارلینک را برای ارائه اینترنت پهن‌باند تا حد زیادی تقویت کند و ارائه دهندگان فیبر را به ویژه در مناطق دور افتاده به چالش بکشد.

با این حال در بخشی که ارتباط مستقیم ماهواره با موبایل را شامل می‌شود، این شرکت همچنان وابسته اوپراتور‌های موبایلی است و همچنان با محدودیت‌های بزرگی مواجه است. این شرکت طی همکاری با تی‌موبایل در آمریکا خدمتی را در اختیار کاربران موبایلی گذاشته که گرچه قرار است در آینده شامل اینترنت و داده موبایلی شود، اما در حال حاضر تنها تنها اجازه تبادل پیامک را می‌دهد و خدمات تماس یا اینترنت پرسرعت موبایلی هنوز برای کاربران ممکن نیست.

طیف فرکانسی که اسپیس‌ایکس با قیمت ۱۷ میلیارد دلار خریداری کرد دقیقا همان چیزی است که اسپیس‌ایکس برای رفع این محدودیت‌ها به آن نیاز دارد: یک مسیر فرکانس اختصاصی که از طریق آن می‌تواند سیگنال‌های پرقدرت را برای آنتن‌های ضعیف گوشی‌های هوشمند ارسال کند.

این طیف ۵۰ مگاهرتزی که در اصل برای خدمات ماهواره‌ای سیار کنار گذاشته شده بود، از نظر بازدهی در انتقال داده از فضا به زمین بی‌رقیب است. به همین دلیل، کارشناسان می‌گویند اکو‌استار در موقعیت مذاکره قدرتمندی قرار داشت و اسپیس‌ایکس چاره‌ای جز پذیرش این معامله با قیمت هنگفت نداشت.

نقش کلیدی استارشیپ در موفقیت اسپیس‌ایکس
اما خرید طیف فرکانسی به تنهایی برای ورود موفق اسپیس‌ایکس به عرصه ارتباطات موبایلی کافی نیست. موفقیت این پروژه به سرنوشت موشک غول‌پیکر استارشیپ گره خورده است.

نسل جدید ماهواره‌های اسپیس‌ایکس که برای ارتباط مستقیم با گوشی‌ها طراحی شده‌اند، به‌مراتب بزرگ‌تر و قدرتمندتر از آن هستند که موشک فالکون ۹ بتواند آنها را در تعداد زیاد به مدار ببرد. بنابراین تنها استارشیپ با ظرفیت حمل ۱۰۰ تُن محموله توان اجرای موفق این ماموریت را دارد.

کارشناسانی همچون کالب هنری از شرکت Quilty Space می‌گویند اگر استارشیپ نتواند طبق وعده‌ها عمل کند، تمام پروژه اسپیس‌ایکس با مشکل جدی روبه‌رو خواهد شد. تاکنون چندین پرتاب آزمایشی استارشیپ به انفجارهای بزرگ منجر و با شکست همراه شده است، اما آخرین پرتاب آزمایشی این موشک نسبتا موفقیت‌آمیز بود و شاید همین موفقیت جرقه خرید طیف فرکانسی از سوی اسپیس‌ایکس شد.

با این حال حتی در صورت رفع مشکلات ایمنی، هنوز باید ثابت شود که استارشیپ می‌تواند هزینه پرتاب‌ها را به‌طور چشمگیری کاهش دهد و بار کامل ۱۰۰ تُنی را سالم به مدار برساند.

گفتنی است گرچه ۱۷ میلیارد دلار رقم هنگفتی به نظر می‌رسد، تحلیلگران می‌گویند این معامله بار مالی سنگینی برای اسپیس‌ایکس محسوب نمی‌شود. طبق برآورد شرکت، تنها در سال جاری حدود ۱۵.۵ میلیارد دلار درآمد پیش بینی شده است و با ارزش‌گذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری، جذب سرمایه یا تامین بدهی برای یکه‌تاز صنعت فضایی دشوار نخواهد بود.

همچنین بخشی از این معامله شامل ۸.۵ میلیارد دلار اعطای سهام است که با توجه به اشتیاق سرمایه‌گذاران به اسپیس‌ایکس، عملا «رایگان» تلقی می‌شود. علاوه بر این، تنها اجاره‌ بخشی از طیف فرکانسی برای استفاده زمینی به اپراتورها نیز می‌تواند بین ۴ تا ۵ میلیارد دلار سود سالانه نصیب این شرکت کند.

ریسک احتمالی و تاثیر بر رقبا
با وجود پتانسیل عظیم، بازده مالی این پروژه همچنان نامشخص است. سرویس تازه تی‌موبایل برای دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای موبایلی تنها ۱۰ دلار در ماه هزینه دارد و در اولین برآورد‌ها تمام بازار اولیه آن حدود چند میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. این میزان سودآوری در مقایسه با بهره‌برداری زمینی اپراتورهای بزرگ، رقم ناچیزی است.

به گفته فیلیپ برنت، تحلیلگر New Street Research، اسپیس‌ایکس ناچار شد برای پروژه‌ای با بازگشت سرمایه نامعلوم، قیمتی معادل کاربرد زمینی طیف بپردازد.

اما این معامله علاوه بر اسیپس‌ایکس، تبعاتی را برای فعالان دیگر صنعت ارتباطات دارد. این معامله نه تنها اکو‌استار را از بحران بدهی و فشارهای کمیسیون فدرال ارتباطات (FCC) رها کرد، بلکه معادلات رقبای اسپیس‌ایکس را هم تغییر می‌دهد.

کارشناسان معتقدند اپل که تاکنون برای توسعه خدمات ارتباط ماهواره‌ای مستقیم به گلوبال‌استار متکی بود، ممکن است با اضافه‌شدن این طیف به دارایی‌های اسپیس‌ایکس، مسیر خود را تغییر دهد و با ماسک همکاری کند. تیم فَرا، تحلیلگر مستقل، نیز معتقد است که «اسپیس‌ایکس حالا یک گزینه منحصربه‌فرد در اختیار دارد و اپل ممکن است اسب برنده جدید را انتخاب کند.»

آیا جایگزین کردن استارشیپ امکان‌پذیر است؟
تاثیر بیش از اندازه استارشیپ اما به معنای شکست کامل پروژه ماسک نیست، اسپیس‌ایکس در چنین صورتی ممکن است همانند آنچه در پروژه استارلینک شاهدش بودیم، نسخه کوچک‌تری از ماهواره‌های ارتباط موبایلی خود ساخته و با فالکون ۹ پروژه خود را تا زمان موفقیت استارشیپ پیش ببرد.

تجربه معرفی استارلینک V2 mini در سال ۲۰۲۳ نشان داد شرکت می‌تواند در شرایط بحرانی به راهکارهای جایگزین روی آورد، هرچند این گزینه کیفیت و ظرفیت مدنظر ماسک را نخواهد داشت.

مسیر پیشروی اسپیس‌ایکس هرچه که باشد، خرید این طیف فرکانسی از اکواستار نقطه عطفی در صنعت ارتباطات و اینترنت موبایلی است که شاید اپراتورهای سنتی و رقبای فناوری را تحت فشار بگذارد و سازوکار رقابت را پس از سال‌ها سلطه اوپراتور‌های زمینی بر ارتباطات موبایلی به کلی دگرگون کند. از سوی دیگر موفقیت این پروژه فرصت‌هایی تازه برای کاربران در مناطق دورافتاده است و همچنین اعمال محدودیت بر ارتباطات را تا حد زیدی دشوار می‌سازد.