چالش‌های حذف اینترنت مسی
هر چند شرکت مخابرات همچنان در اجرای تعهدات خود برای اجرای فیبر نوری عقب است، اما در اواسط مردادماه امسال از جمع‌آوری کابل‌های مسی تا پنج سال آینده خبر داد.
این موضوع با انتقادات جدی اپراتورهای ثابت اینترنت مواجه شده است. از نظر آنها، جایگزینی شبکه مسی با فیبر نوری باعث ایجاد موقعیت انحصاری برای شرکت مخابرات میشود و در این صورت اپراتورها قادر به رقابت با این شرکت نخواهند بود. از طرف دیگر، توسعه فیبر نوری با مشکلاتی همچون قیمت‌گذاری، نبود تجهیزات و عدم همکاری دستگاه‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند و همه این موارد، ابهامات اجرای این پروژه را بیشتر از قبل کرده است. جدای از این، یک کارشناس معتقد است که بخش عمده انحصار در شبکه اینترنت مربوط به شرکت ارتباطات زیرساخت است که ارائه اینترنت به اپراتورها را کنترل می‌کند.
انحصار یا رقابت؟
در آبان ماه سال ۱۳۹۹ بود که محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات وقت، از حذف انحصار مخابرات برای ارائه خدمات فیبر نوری خبر داد و گفت که قرارداد سایر شرکت‌ها هم در دست تبادل است. از آن زمان تاکنون چند شرکت به ارائه اینترنت فیبر نوری اضافه شده‌اند و این خدمت را به کاربران خود ارائه می‌دهند. با الزام توسعه شبکه فیبر نوری شرکت مخابرات در تابستان امسال از جمع‌آوری کابل‌های مسی اینترنت تا پنج سال آینده خبر داد و گفت: «بخش اصلی و مهم جمع‌آوری شبکه مسی و مهاجرت به فیبر نوری در امسال و سال ۱۴۰۵ اتفاق می‌افتد.»
او همچنین از گذار اینترنت از بستر مس به فیبر نوری گفت و مطرح کرد که تا ۵ سال آینده، اینترنت بر بستر مس نخواهد بود. معاون ارتباطات شرکت مخابرات در هفته گذشته نسبت به انتقادات در این خصوص توضیحاتی داد. به گفته او، در حال حاضر ۱۱ شرکت حالا مجوز فیبرنوری دارند و رقابت کامل برقرار است و هیچ انحصاری در کار نیست. تمام بازیگران فعال در این حوزه حضور دارند و این شامل همه شرکت‌ها میشود. حتی بقیه شرکت‌های علاقه‌مند و توانمند در این حوزه هم می‌توانند وارد میدان رقابت شوند و امکان سرمایه‌گذاری مشترک وجود دارد.
با این حال، در بیست‌وهشتمین دوره از نمایشگاه الکامپ نشست «بررسی پیامدهای برنامه شرکت مخابرات ایران در زمینه جمع‌آوری شبکه سیم مسی» برگزار شد و اپراتورهای اینترنتی از این سیاست مخابرات انتقاد کردند. به گفته آنها، جایگزینی شبکه مسی با فیبر نوری باعث ایجاد موقعیت انحصاری برای شرکت مخابرات میشود و در این صورت اپراتورها قادر به رقابت با این شرکت نخواهند بود. محمدحسن شانه‌ساززاده، مدیرعامل یکی از اپراتورهای ثابت از تغییر ناگهانی استراتژی شرکت مخابرات ایران برای مهاجرت به فیبر نوری و ایجاد انحصار در این زمینه انتقاد کرد.
او در این خصوص مطرح کرد: «شرکت مخابرات به شکل ناگهانی اعلام کرد که دیگر سرویس مسی به اپراتورها ارائه نمی‌کند. این مساله چیزی جز یک اقدام انحصارطلبانه نیست. علاوه‌بر این مخابرات قیمت خود را نسبت به سال گذشته چهار برابر اعلام کرده و گفته اگر نخواهید سرویس را جمع‌آوری خواهیم کرد. مخابرات با این کار خود کشور را از تکنولوژی VDSL محروم می‌کند.» حسن کریمی، معاون مخابرات نیز در پاسخ به انتقادات مطرح کرد: «در مسیر حذف کابل‌های مسی، هفت شرکت دیگر نیز در کنار مخابرات فعالیت دارند و باید از مزایای این تحول بهره‌مند شوند.
سازمان تنظیم مقررات برای هیچ‌یک از شرکت‌ها شرایط ویژه‌ای قائل نشده، اما دارایی‌های خاص شرکت مخابرات، شرایط متفاوتی برای آن ایجاد کرده‌اند.» کریمی همچنین با اشاره به تعامل با سایر اپراتورها گفت: «در سه ماه گذشته، نامه‌هایی به شرکت‌های UNSB و XCP ارسال کردیم و از آنها دعوت کردیم برای عقد قرارداد مراجعه کنند. ما در حوزه بیت‌استریم آماده همکاری با هر شرکتی هستیم که قرارداد رسمی امضا کند. تاکید می‌کنم که ما به هیچ‌وجه به دنبال انحصار نیستیم.» او همچنین از امضای تفاهم‌نامه‌هایی با برخی شرکت‌ها خبر داد و گفت: «در برخی شهرها، مشارکت صددرصدی با شرکت‌های خصوصی انجام شده و آنها در حوزه فروش و بازاریابی عملکرد خوبی داشته‌اند. بنابراین، همکاری مشترک کاملا ممکن و مطلوب است.»
گره‌های فیبر نوری
از سوی دیگر، امیرحسین دهقان، کارشناس شبکه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» به بررسی وضعیت انحصار و توسعه اینترنت فیبر نوری در ایران پرداخت . بر اساس گفته‌های او، انحصار ارائه خدمات فیبر نوری در ابتدا در دست شرکت مخابرات ایران بود که به دلیل ساختار و محدودیت‌های بودجه‌ای نتوانست توسعه مناسبی در این زمینه ایجاد کند. او با بیان این مطلب ادامه داد: « پس از لغو این انحصار، اپراتورهای مختلف وارد عرصه شدند و به تدریج خدمات فیبر نوری را در مناطق مختلف کشور توسعه دادند.
در حال حاضر، کاربران می‌توانند از طریق سایت‌های رسمی اپراتورها، پوشش خدمات فیبر نوری را بر اساس موقعیت جغرافیایی خود مشاهده کنند و اپراتورهای مختلف به صورت رقابتی اقدام به ارائه سرویس می‌کنند. با این حال، مساله انحصار در شبکه اینترنت همچنان پابرجاست و به نظر می‌رسد بخش عمده آن مربوط به شرکت ارتباطات زیرساخت است که ارائه اینترنت به اپراتورها را کنترل می‌کند. این شرکت دولتی که مدیرعامل آن معاون وزیر ارتباطات است، نقش کلیدی در توزیع اینترنت در کشور دارد و این موضوع باعث شده که برخی نگران وجود انحصار دوباره در این بخش باشند.»
این کارشناس در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره قیمت‌گذاری اینترنت صحبت کرد. به گفته او، قیمت‌گذاری اینترنت تحت نظارت سازمان تنظیم مقررات است و تاکنون اقدام قابل‌توجهی در جهت افزایش قیمت‌ها انجام نشده است، اگرچه درخواست‌هایی برای افزایش قیمت اینترنت مطرح شده است. اپراتورها نیز همچنان تحت نظارت دقیق این سازمان هستند تا رقابت سالم و قیمت‌های معقول حفظ شود. درخواست‌ها برای افزایش تعرفه اینترنت همچنان پابرجاست.
محمدعلی یوسفی‌زاده، مدیرعامل یکی از اپراتورهای ثابت هم به این موضوع اشاره کرده و گفته است: «کسانی که در شبکه‌های اجتماعی از اصلاح تعرفه اینترنت انتقاد می‌کنند، به نظر می‌رسد به توسعه شبکه و اصلاح ساختار خیانت می‌کنند.» با این همه، آنچه فعلا از روند توسعه فیبر نوری مشخص است، ابهامات و کندی پیشرفت این پروژه است که هر چند وقت یک بار انتقاداتی نسبت به انحصار و بودجه‌های ناکافی آن هم مطرح میشود. از طرف دیگر، آمادگی زیرساخت‌های کشور برای مهاجرت کامل از اینترنت مسی به فیبر نوری محل بحث است که کارشناسان تاکید کردند که زیرساخت‌های لازم تا حد قابل قبولی موجود است و تجهیزات و فناوری‌های مورد نیاز تامین شده‌اند. با این حال، توسعه کامل شبکه فیبر نوری نیازمند همکاری شهرداری‌ها و سرمایه‌گذاری‌های بیشتر است. نکته مهم دیگر، هماهنگی بین اپراتورها و نهادهای مرتبط برای تسهیل فرآیند توسعه است.