وزیر ارتباطات: استفاده ۸۰ درصد مردم از فیلترشکن پیام روشنی دارد؛ سیاست فیلترینگ باید بازنگری شود
بخشی از ترافیک غیرعادی و مصرف بالای اینترنت کاربران، ناشی از فعالیت نرم‌افزارهای آلوده است
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌وگوی ویژه خبری با اشاره به استفاده گسترده کاربران از فیلترشکن، آن را عاملی برای آلودگی شبکه و کاهش کیفیت ارتباطات دانست و بر ضرورت بازنگری در سیاست‌های محدودسازی فضای مجازی تأکید کرد.
«ستار هاشمی»، شب گذشته در گفت‌وگوی ویژه خبری با اشاره به اقدامات انجام گرفته در راستای تحقق «عدالت ارتباطی» در دولت چهاردهم، تاکید کرد که روند توسعه زیرساخت‌های روستایی به‌گونه‌ای پیش رفته است که به‌طور میانگین هر روز شش روستا به شبکه اینترنت پرسرعت متصل شده است.
هاشمی با حضور در این برنامه زنده تلویزیونی به تشریح برنامه‌ها و دستاوردهای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پرداخت و در ابتدای سخنان خود با اشاره به اقدامات در دوران جنگ تحمیلی دوازده‌روزه گفت: «اقدامات انجام‌شده در آن مقطع به‌دلیل ماهیت پشت‌صحنه‌ای خود چندان دیده نشد. با این حال، تلاش شبانه‌روزی همکاران ما باعث شد ارتباط مردم در سراسر کشور پایدار بماند.»
او افزود: «در همان روزهای ابتدایی جنگ، بخش زیادی از مردم از کلان‌شهرها به شهرهای مسافرپذیر، به‌ویژه مناطق شمالی کشور، مهاجرت کردند؛ در حالی که زیرساخت‌های ارتباطی بر اساس تراکم جمعیت طراحی میشود. بنابراین حفظ پایداری ارتباط در شرایطی که توزیع جمعیتی به‌هم خورده بود، یکی از سخت‌ترین مأموریت‌های ما بود.»
وزیر ارتباطات تصریح کرد: «در کنار این، کشور با یکی از گسترده‌ترین و پیچیده‌ترین حملات سایبری تاریخ خود روبه‌رو شد که مدیریت آن نیازمند هماهنگی کامل میان تیم‌های فنی و امنیتی بود. در آن مقطع، برای حفظ کیفیت خدمات، بخشی از نیروهای تخصصی از تهران به سایر نقاط منتقل شدند تا ضمن حفظ پایداری شبکه، بتوانیم خدمات ارتباطی را در سطح کشور برقرار نگه داریم.»
هاشمی با اشاره به نقش وزارت ارتباطات در تأمین کالاهای ضروری گفت: «در روزهای ابتدایی، توزیع کالا نیز با مشکلاتی مواجه شد. با همکاری نزدیک وزارتخانه‌های صمت، جهاد کشاورزی و دیگر دستگاه‌ها، توانستیم این مسئله را مدیریت کنیم تا در کوتاه‌مدت آرامش به بازار بازگردد. در مجموع، تعامل دستگاه‌ها و همراهی مردم سبب شد که کشور از این بحران با حداقل آسیب عبور کند.»
اتصال ۶ روستا در هر روز به اینترنت پرسرعت
وزیر ارتباطات در ادامه به موضوع عدالت ارتباطی پرداخت و گفت: «در ابتدای دولت چهاردهم، پایشی از روستاهای فاقد دسترسی به اینترنت انجام دادیم که نشان داد که تنها 73 درصد از روستاهای بالای 20 خانوار دارای پوشش قابل قبول هستند و بیش از ۱۰ هزار و ۵۰۰ روستا همچنان از ارتباط پرسرعت و با کیفیت محروم‌اند. اما با سرمایه گذاری بیش از 10 هزار میلیارد تومان از آغاز دولت تاکنون، دو هزار و ۴۰۰ روستای بالای ۲۰ خانوار به شبکه پرسرعت و پایدار متصل شده‌اند؛ یعنی به‌طور میانگین هر روز شش روستا.»
او افزود: «تلاش ما این است که این روند سرعت بیشتری بگیرد و بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده، تا پایان دولت چهاردهم، تمام روستاهای بالای ۲۰ خانوار از اینترنت باکیفیت برخوردار شوند. هدف این است که همه مردم، صرف‌نظر از محل زندگی‌شان، به خدماتی چون آموزش، سلامت، گردشگری و کسب‌وکار دیجیتال دسترسی داشته باشند.»
نارضایتی مردم از کیفیت اینترنت واقعی است
هاشمی در ادامه درباره گلایه مردم از کیفیت اینترنت گفت: «این نارضایتی‌ها واقعی است و ما نیز آن را انکار نمی‌کنیم. دلایل متعددی برای این وضعیت وجود دارد، از جمله کاهش سرمایه‌گذاری در سال‌های اخیر. برای مثال، در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ میزان سرمایه‌گذاری اپراتورها در زیرساخت‌ها به حدود یک تا ۲.۵ میلیارد دلار می‌رسید، اما امروز مجموع این سرمایه‌گذاری‌ها به مراتب کمتر شده است.»
او ادامه داد: «ما برای بهبود کیفیت شبکه، نظارت دقیق‌تری را در دستور کار قرار داده‌ایم. سامانه ۱۹۵ یکی از ابزارهایی است که به‌صورت مستقیم نظرات و شکایات مردم را دریافت می‌کند و گزارش‌های این سامانه هر دوشنبه به من ارائه میشود.»
به گفته وزیر ارتباطات، طرحی بزرگ برای تحول شبکه ارتباطی کشور در دست اجراست که بر پایه جایگزینی سیم مسی با فیبر نوری استوار است.
او تاکید کرد: «زیرساخت‌های مسی پاسخگوی نیاز امروز مردم نیست. ما در یک پروژه ملی، قصد داریم شبکه ارتباطی کشور را به‌صورت اساسی نوسازی کنیم. این بزرگ‌ترین تحول فناورانه کشور پس از یک قرن در حوزه ارتباطات خواهد بود.»
وزیر ارتباطات با اشاره به اهداف دولت در نوسازی شبکه گفت: «در دولت چهاردهم تلاش می‌کنیم تا ۷۰ درصد پروژه ملی فیبر نوری را پیش ببریم. این اقدام، کیفیت ارتباطات کشور را به‌طور محسوس افزایش خواهد داد.»
او افزود: «با اجرای پروژه فیبر نوری، سرعت دسترسی کاربران از حدود ۲۰ تا ۲۵ مگابیت بر ثانیه به بیش از ۱۰۰ تا ۵۰۰ مگابیت افزایش خواهد یافت. این تحول می‌تواند زمینه‌ساز رونق تولید محتوا، خدمات نوین و شکل‌گیری زیست‌بوم جدید اقتصاد دیجیتال شود.»
او همچنین به توسعه ارتباطات سیار اشاره کرد و افزود: «پس از سال‌ها انتظار، باندهای فرکانسی نسل پنجم تلفن همراه (5G) آزاد و به اپراتورها واگذار شده است. هر سه اپراتور اصلی کشور مجوز بهره‌برداری از این طیف را دریافت کرده‌اند و موظفند سالانه بین ۱۵ تا ۲۰ درصد از شبکه خود را در این نسل توسعه دهند.»
اجازه افزایش نامعقول تعرفه اینترنت را نمی‌دهیم
وزیر ارتباطات در ادامه در پاسخ به پرسشی درباره احتمال افزایش قیمت اینترنت، گفت: «طی سال‌های اخیر، تعرفه خدمات ارتباطی تغییری نکرده و در عمل سیاست سرکوب تعرفه‌ها اجرا شده است. اپراتورها معتقدند حدود ۶۵ درصد هزینه‌هایشان ارزی است و افزایش نرخ ارز موجب فشار اقتصادی بر آن‌ها شده است.»
او تأکید کرد: «ما اجازه افزایش نامعقول قیمت‌ها را نمی‌دهیم، اما در عین حال نمی‌توانیم بخش ارتباطات را به سمت ناترازی سوق دهیم. سیاست ما این است که با اپراتورها به جمع‌بندی منطقی برسیم تا هم سرمایه‌گذاری در بخش حفظ شود و هم هزینه‌های مردم افزایش غیرمنطقی نداشته باشد.»
بی‌توجهی به اینترنت موجب مهاجرت نیروهای متخصص میشود
هاشمی در ادامه گفت: «اینترنت باکیفیت، اکسیژن اقتصاد دیجیتال است. اگر این اکسیژن کاهش یابد، فضای نوآوری و استارتاپی کشور پژمرده میشود. او یادآور شد که بسیاری از نخبگان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های برتر در این فضا فعال‌اند و بی‌توجهی به زیرساخت ارتباطی می‌تواند موجب مهاجرت نیروهای متخصص شود.»
وزیر ارتباطات همچنین به نقش نخبگان در مقابله با حملات سایبری در جریان جنگ دوازده‌روزه اشاره کرد و گفت: «همان نیروهای جوان و متخصص بودند که توانستند حملات سنگین دشمن را مدیریت و از آسیب گسترده جلوگیری کنند.»
فیلترشکن‌ها شبکه را آلوده کرده‌اند
وزیر ارتباطات با اشاره ضرورت بازنگری در سیاست‌های محدودسازی فضای مجازی تأکید کرد که استفاده گسترده از فیلترشکن‌ها، آلودگی شبکه و کاهش کیفیت ارتباطات را در پی داشته و لزوم اتخاذ شیوه‌های نوین حکمرانی در فضای مجازی را بیش از پیش آشکار کرده است.
هاشمی گفت: «از ابتدای مسئولیت در وزارت ارتباطات، با تأکید رئیس‌جمهور مأمور شدیم موضوع فیلترینگ را به‌صورت دقیق و کارشناسی بررسی کنیم. در این زمینه، گزارش‌های تحلیلی و جامعی ارائه شد تا مشخص شود که محدودسازی‌های صورت‌گرفته تا چه اندازه به تحقق اهداف خود منجر شده‌اند.»
وی افزود: «در عمل شاهد بودیم که گسترش فیلترشکن‌ها در کشور، نه‌تنها هدف اصلی محدودسازی را محقق نکرد، بلکه به آلودگی شبکه و افزایش آسیب‌پذیری‌های امنیتی منجر شد. بخشی از ترافیک غیرعادی و مصرف بالای اینترنت کاربران، ناشی از فعالیت همین نرم‌افزارهای آلوده است.»
پیام استفاده بیش از ۸۰ درصدی کاربران از فیلترشکن
هاشمی تصریح کرد: «بیش از ۸۰ درصد کاربران از فیلترشکن استفاده می‌کنند؛ این خود پیامی روشن دارد. در عین حال، حکمرانی قانون‌مند در فضای مجازی یک اصل پذیرفته‌شده در همه کشورهاست، اما شیوه تحقق آن باید متناسب با شرایط بومی و به‌گونه‌ای باشد که هم از حاکمیت قانون حمایت کند و هم کیفیت دسترسی مردم را ارتقا دهد.»
به گفته وزیر ارتباطات، حاصل این بررسی‌ها تدوین «سند ساماندهی دسترسی و حکمرانی فضای مجازی» بود که در شورای عالی فضای مجازی با حضور سران قوا به تصویب رسید.
او تأکید کرد: «اگرچه اجرای این سند به‌دلیل شرایط کشور با کندی‌هایی همراه شده، اما مسیر آن در بالاترین سطح حاکمیتی تثبیت شده و جلسات اجرایی آن به‌طور منظم برگزار میشود.»
هاشمی افزود: «دیدگاه‌ها درباره شیوه اجرا متفاوت است و این امر طبیعی است، اما هدف دولت ایجاد اجماع و وفاق پایدار در تصمیم‌گیری است.» او خاطرنشان کرد که حتی در دوران جنگ دوازده‌روزه نیز روند اجرای این سند متوقف نشد که نشانه‌ای از عقلانیت و استمرار تصمیمات ملی است.
بازگشت لایحه اخبار جعلی به دولت برای بازنگری
وزیر ارتباطات در پاسخ به پرسشی درباره پس گرفتن لایحه مقابله با اخبار جعلی از مجلس، گفت: «این لایحه با هدف جلوگیری از انتشار مطالب بدون مبنا و آسیب به حقوق شهروندان تدوین شده بود، اما لازم است میان مقابله با اخبار جعلی و حفظ آزادی بیان توازن برقرار شود.»
او افزود: «اگر شهروندی نقدی نسبت به وزیر یا دستگاهی دارد، نباید از بیان آن بترسد. قانون نباید به تهدیدی برای آزادی بیان تبدیل شود. به همین دلیل، لایحه برای بازنگری در جهت تقویت حقوق شهروندی به دولت بازگردانده شد و مسیر جدید آن با همکاری قوه قضائیه در حال پیگیری است.»
صیانت از داده‌ها و امنیت سامانه‌های کشور
هاشمی در ادامه درباره حفاظت از اطلاعات شخصی شهروندان گفت: «فضای مجازی ماهیتاً شفاف‌کننده است؛ یعنی هر فردی می‌تواند با یک جست‌وجوی ساده به اطلاعات عمومی دست یابد. این شفافیت ارزشمند است اما نیازمند مراقبت نیز هست، زیرا همان‌قدر که فضا شفاف است، شکننده هم هست.»
وی افزود: «در حوزه امنیت سامانه‌ها، تقسیم کار ملی انجام شده و دستگاه‌ها به سه دسته شامل دستگاه‌های حیاتی، زیرساختی و بخش خصوصی تقسیم شده‌اند. بر اساس این تقسیم کار، هر دستگاه موظف است آسیب‌پذیری سامانه‌های خود را شناسایی، گزارش و رفع کند.»
او تأکید کرد: «باید نخبگان جوان و متخصصان امنیت شبکه را در کشور نگه داریم؛ زیرا امنیت سایبری میدان رقابت دائمی است و نیاز به نیروهای توانمند داخلی دارد.»
به گفته هاشمی، در کنار این اقدامات، لایحه حفاظت از داده‌های شخصی نیز در دستور کار دولت قرار دارد تا حکمرانی داده و حمایت از حریم خصوصی در کشور نهادینه شود. او افزود: «تا زمانی که تکلیف داده‌های ملی روشن نشود، امکان توسعه پایدار در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی وجود ندارد.»
رونمایی از سند ملی مشارکت بخش خصوصی در زیرساخت‌های هوش مصنوعی
وزیر ارتباطات درباره برنامه‌های کشور در زمینه هوش مصنوعی گفت: «در دولت چهاردهم، ستاد ملی هوش مصنوعی با محوریت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تشکیل شده و برنامه اقدام ملی در این زمینه به تصویب رسیده است.»
به گفته او، وزارت ارتباطات مأمور ایجاد زیرساخت یکپارچه برای توسعه هوش مصنوعی با مشارکت بخش خصوصی شده است.
هاشمی اعلام کرد: «در یکی‌دو هفته آینده، سند ملی مشارکت بخش خصوصی در زیرساخت‌های پردازشی هوش مصنوعی رونمایی خواهد شد. هدف این است که دولت، مراکز پژوهشی و شرکت‌های خصوصی، به‌صورت هماهنگ و غیرجزیره‌ای در این مسیر حرکت کنند.»
پیشرفت چشمگیر پروژه ملی جی‌نف
وزیر ارتباطات در ادامه درباره پروژه ملی «جی‌نف» گفت: «این طرح، پایه‌ای‌ترین زیرساخت حکمرانی داده‌محور در کشور است. همان‌گونه که کد ملی، شناسه یکتای هر فرد محسوب میشود، در این طرح نیز هر مکان در کشور دارای کد منحصربه‌فرد خواهد بود.»
او توضیح داد: «تا زمانی که مکان‌ها در کشور کدگذاری نشوند، نمی‌توان نظام دقیقی برای مدیریت انرژی، آب یا خدمات شهری ایجاد کرد. برای مثال، ممکن است فردی در تهران زندگی کند، اما کد پستی‌اش مربوط به شهری دیگر باشد و همین خطا در داده‌ها مانع از تصمیم‌گیری دقیق میشود.»
وزیر ارتباطات با اشاره به پیشرفت چشمگیر این پروژه در دولت چهاردهم گفت: «در برخی شاخص‌ها رشد چندصددرصدی داشته‌ایم و اکنون بیش از ۸۰ درصد مراحل فنی تکمیل شده است. همکاری میان وزارت ارتباطات و قوه قضائیه در تبادل داده‌های مکانی در این دولت بی‌سابقه است و امیدواریم به‌زودی این طرح به‌طور کامل به بهره‌برداری برسد.»
مدیریت مطالبات مردم از اپراتورها
وزیر ارتباطات در پاسخ به پرسشی درباره عملکرد اپراتورها گفت:« در وزارت ارتباطات، نظام تنظیم‌گری وجود دارد و وارد تصدی‌گری نمی‌شویم. اپراتورها از ما مجوز و پروانه فعالیت دریافت می‌کنند، اما در قالب بخش خصوصی فعالیت دارند.»
او افزود: «مخابرات ایران، همراه اول، ایرانسل، رایتل، شاتل و دیگر شرکت‌ها، مجموعه‌هایی خصوصی هستند و براساس مقررات مصوب وزارتخانه فعالیت می‌کنند. اگر تعهدات خود را اجرا نکنند، مشمول اعمال مقررات خواهند شد و ما این روند را با جدیت دنبال می‌کنیم.»
دستاوردهای فضایی در دولت چهاردهم
وزیر ارتباطات با اشاره به پیشرفت‌های فضایی کشور گفت: «صنعت فضایی علاوه بر جنبه اقتصادی، بُعد اقتدار ملی دارد و در دولت چهاردهم به‌صورت ویژه دنبال شد.»
او افزود: «خوشبختانه در این دولت موفق شدیم ماهواره مخابراتی «ناهید۲» را در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار دهیم. این پرتاب در شرایطی انجام شد که کشور درگیر جنگ دوازده‌روزه بود و پرتاب از یکی از سایت‌های روسیه انجام شد. با وجود محدودیت‌ها، همکاران ما در محل حاضر شدند و ماهواره طبق برنامه پرتاب شد.»
هاشمی ادامه داد: «پس از سه ماه، تمام سامانه‌های فنی این ماهواره با موفقیت آزمایش شد و اخیراً توانستیم نخستین تماس تلفنی را از طریق ناهید۲ برقرار کنیم؛ اتفاقی که در تاریخ صنعت فضایی کشور ماندگار خواهد بود.»
او افزود: «تمرکز ما بر استفاده از ماهواره‌ها برای ارائه خدمات واقعی به مردم است، به‌ویژه برای روستاهای صعب‌العبور که امکان ارتباط زمینی ندارند. در آینده نزدیک، این مناطق از طریق ارتباطات ماهواره‌ای پوشش داده خواهند شد.»
او همچنین از نقش پررنگ بانوان پژوهشگر در مدیریت پروژه ناهید۲ قدردانی کرد و گفت: «مدیر این طرح از بانوان پژوهشگاه فضایی ایران است و این دستاورد به‌دست بانوان توانمند ایرانی رقم خورده است.»
وزیر ارتباطات اضافه کرد: «در بخش زیرساخت فضایی نیز پروژه ایستگاه‌های زمینی سلماس و چناران بیش از ۹۰ درصد پیشرفت داشته و فاز نخست طرح چابهار نیز تکمیل شده است. امیدواریم در دولت چهاردهم شاهد ثبت اولین‌های مهم در صنعت فضایی کشور باشیم.»
حمایت از نخبگان و جلوگیری از مهاجرت متخصصان فناوری
در پاسخ به پرسشی درباره جذب نخبگان و جلوگیری از مهاجرت متخصصان حوزه ارتباطات، هاشمی گفت: «تصمیم‌گیری‌ها در وزارت ارتباطات پشت درهای بسته انجام نمی‌شود و ما بخش خصوصی را در تصمیم‌سازی‌ها شریک می‌کنیم.»
وزیر ارتباطات تأکید کرد: «باید مراقب باشیم تصمیم‌ها و مقررات ما ناخواسته به پلتفرم‌ها و فعالان اقتصادی آسیب نزند. امروز بخش بزرگی از اقتصاد دیجیتال کشور در اختیار کسب‌وکارهای بومی است و هر تصمیم باید با مشارکت آنان اتخاذ شود.»
او خاطرنشان کرد: «نرخ بازگشت سرمایه در اقتصاد دیجیتال بسیار بالاست و می‌تواند در توسعه کشور نقشی مؤثر داشته باشد. باید با حمایت از نخبگان و استارت‌آپ‌ها، مسیر رشد این حوزه را هموار کنیم.»