معاون ارتباطات شرکت مخابرات ایران: فیبر، اجباری است که باید انجام شود
مهاجرت شرکت مخابرات ایران از سیم مسی به فیبر نوری که در آبان ماه امسال به صورت رسمی آغاز شد، سئوالات فراوانی میان مردم و شرکت‌های UNSP ایجاد کرده است. به خصوص که زیرساخت تلفن ثابت، چندین دهه است آشناترین راه ارتباطاتی مردم به شمار می‌رود. در گفت‌وگو با داود زارعیان، معاون ارتباطات شرکت مخابرات ایران تلاش کردیم بخشی از این پرسش‌ها را مطرح کنیم. هرچند بخش دیگری از این چالش‌های ذهنی فقط در هنگام اجرا، پاسخ خواهند گرفت.
قرار است شرکت مخابرات ایران بعد از صد سال از سیم مسی به فیبرنوری مهاجرت کند و این پروژه در خیلی از کشورهای دنیا نیز اجرا شده است. قصد دارم از سمت مشتریان و اپراتورها این موضوع را بررسی کنیم؛ آن دسته از مشترکانی که در شهرهای مختلف از جمله تهران فیبر مخابرات را دارند، از کیفیت ناراضی هستند و در شبکه‌های اجتماعی هم زیاد این شکایت‌ها دیده میشود. باتوجه به وعده‌های مخابرات درباره سرعت و کیفیت فیبر، چرا این مشکلات پیش آمده است؟
اصولاً شرکت مخابرات ایران یا هر شرکتی وقتی به یک فناوری جدید ورود پیدا می‌کند در ابتدا با چالش‌هایی مواجه است. اتفاقاً امروز صبح نظرات ۴۱ هزار نفر از مشترکان اینترنت را مطالعه کردم و شکایت‌هایی شبیه آن چیزی که شما مطرح کردید را دیدم اما واقعیت این است که در آن حدی که ما تصور می‌کنیم نیست؛ چون من هم نمونه‌ای از مشترکان هستم که از سال ۹۶ از اینترنت فیبر نوری استفاده می‌کنم. من در عرض ۶ یا ۷ سال سه بار قطعی اینترنت را تجربه کردم. البته تفاوتی که داشت این بود که در آن سه بار نیاز نبود با جای دیگری تماس بگیرم و مستقیم با مدیران تماس گرفتم.
در این مدت شاید هم پنج یا ۶ مرتبه کندی سرعت داشتم اما خب این طبیعی است که یک درصدی با مشکلاتی مواجه باشد؛ اما چرا؟ دلیل آن این است که وقتی که دو شبکه را با هم توسعه می‌دهیم طبیعی است که تمرکز همکاران ما بیشتر رو شبکه قدیمی باشد و روی شبکه فیبر کمتر تمرکز کرده باشند. در این مدت تعداد جذب مشتریان خیلی کند بود یعنی مثلاً سالانه ۲۰ الی ۱۵ هزار مشترک در دو سال اخیر رشد کرد.
به همین دلیل برخی نقص‌ها مثل کم و زیاد شدن سرعت، عدم تمدید به موقع، عدم رفع خرابی به موقع در جریان فیبر وجود دارد. لذا ما امسال به دنبال یک باز مهندسی و باز طراحی سیستم‌هایی هستیم که در حوزه فیبر نوری با مشترکان ارتباط دارد.
ما CRM و خدمات پس از فروش خوبی در اینترنت فیبر نوری نداشتیم و دلیل آن هم این بود که وقتی مثلاً در یک استان ۵۰۰ مشترک داشتیم و فیبر پنج مشتری قطع می‌شد، آنها راه خود را پیدا می‌کردند و از جای دیگری اینترنت می‌گرفتند اما اکنون که تعداد مشترکان به یک میلیون نزدیک میشود باید این اتفاق بیفتد.
ما با کمک معاونت فناوری- در همان زمانی که مسئولیت تجاری را برعهده داشتم- طرح و شرح خدمات مفصلی را برای اینکه مسائل مشتریان را حل کنیم نوشتیم. سامانه OSS ما به زودی راه‌اندازی میشود. در سامانه OSS سامانه ICS که کانفیگ و تنظیم مودم را به صورت خودکار دارد، پیش‌بینی شده است.
سامانه تست سرعت را هم در نظر گرفتیم. همینطور سامانه رفع خرابی که به مرکز تماس وصل میشود؛ البته اکنون چنین وضعیتی را نداریم. من امیدوارم که با این اتفاق واقعاً مسائل مشترکان را بتوانیم حل کنیم. البته برنامه‌های دیگر هم بایستی دنبال کنیم که وضعیت بهتر شود.
روی اپلیکیشن «مخابرات من» مدیریت اشتراک فیبر نوری ممکن نیست. آیا قرار است به‌رزورسانی انجام شود؟
همان سابقه تفکر ADSL، VDSL و تلفن ثابت در توسعه این بخش از اپلیکیشن «مخابرات من» هم بود؛ اما از حدود هشت یا ۹ ماه پیش روی بازطراحی و مهندسی مجدد این اپلیکیشن کار کردیم و دارد کامل میشود. خیلی از اپلیکیشن‌هایی که ما به صورت روزانه از آنها استفاده می‌کنیم، خیلی ساده هستند؛ ولی اپلیکیشنی مثل «مخابرات من»، وقتی می‌خواهد به تلفن ثابت وصل شود باید چندین زیرساخت وصل باشد تا سرویس بدهد. این خیلی پیچیدگی دارد. آن چیزی که ما در ظاهر می‌بینیم، مشابه همه اپلیکیشن‌ها است اما واقعاً اپلیکیشن‌های مخابراتی یک فرایند طولانی دارند.
در پروژه برگردان، هزینه‌ای که مشترک باید بپردازد چقدر است؟
در طرح برگردان که رسماً شروع شده، مشترک جز هزینه مودم، هزینه دیگری ندارد و آن هم برای مشترکانی است که می‌خواهند از اینترنت هم استفاده کنند. من فکر می‌کنم این سیاست، آرامش ذهنی لازم را به مشترکان برمی‌گرداند؛ به ویژه چون مردم شناخت کافی از هزینه‌های سیم‌کشی داخل ساختمان نداشتند گاهی ممکن بود از طرف برخی در حق آنها اجحاف شود.
در این کاری که ما انجام می‌دهیم، مشترک با توجه به نیاز خود، مودم را تأمین می‌کند. مشترکی ممکن است ۱۰۰ مگابیت بخواهد و مشترک دیگر تا هزار مگابیت اینترنت لازم داشته باشد.
پیمانکاران مخابرات که برای فیبرکشی به خانه‌های مشترکان می‌روند، همان لحظه مشترک می‌تواند بگوید چه مدل مودمی می‌خواهد؟ یا قبل از آن چه اقداماتی باید انجام داده باشد؟
معمولا پیمانکاران ما لیستی از مودم‌ها به همراه قیمت‌ها را به مشترک نشان می‌دهند که در آنجا مشترک می‌تواند انتخاب کند. اکنون مودم‌های تولید داخل را داریم که غالباً برای کارهای معمولی خانگی پاسخگو هستند. قطعاً با توجه به نیازی که در کشور وجود دارد مودم‌های وارداتی هم وجود دارد و بسته به نیاز مشترک، می‌توان آنها را امین کرد. البته پیش‌بینی من این است که در آینده داستان فیبر در ایران به ویژه استفاده از آن خیلی تغییر خواهد کرد. ما از دو سال پیش روی سرویسی به نام FTTR کار می‌کنیم که امیدواریم زودتر به نتیجه برسد. البته این سرویس به توسعه فیبر نوری در کشور بستگی دارد. پیش‌بینی ما این است که سرویس‌های فیبر نوری از منزل و مکان به اتاق می‌رسد. چون ممکن است در یک خانه کسی بخواهد تلویزیون ببیند و در یک اتاق دیگر بازی انجام دهد و اتاق‌ها به سرعت متفاوتی نیاز داشته باشند. چنین سرویسی در حال طراحی است.
اگر الان مثلاً در سه اتاق، سه فیش تلفن داریم، وقتی فیبر نوری وصل میشود این حالت از بین می‌رود؟
یک خانه مثلاً با متراژ ۲۰۰ متر با یک مودم، تحت پوشش قرار می‌گیرد. تلفن نیز به همان مودم وصل میشود؛ مگر اینکه مشترک انگیزه داشته باشد در اتاق‌های مختلف سرعت‌های مختلف یا تلفن‌های مختلف داشته باشد. در آن موقعیت می‌تواند FTTR را هم فعال کند.
در این شرایط، داخل خانه هم باید سیم‌کشی شود؟
خوشبختانه امکانات خیلی پیشرفته‌ای آمده است. جدا از اینکه سیم‌کشی می‌تواند در همان کانال‌های قبلی انجام شود، سیم‌های بی‌رنگ، سیم‌های رنگ دکوراسیون خانه و مودم‌های خیلی کوچیک وجود دارد که آرام آرام فضا را کاملاً متحول می‌کند و مردم هم قطعاً به این امکانات عادت می‌کنند.
شرکت‌های UNSP خیلی نگران انحصار شرکت مخابرات ایران هستند؛ به خصوص که اپراتورها برای یک سرویس ممکن است ۶ تا ۷ میلیون تومان پول بگیرند و مخابرات، غیر از هزینه مودم، سرویس را رایگان ارائه می‌دهد. این باعث نمی‌شود شرکت‌های کوچک‌تر از بین بروند؟
در طرح وزیر قبلی، شرکت‌های FCP به UNSP تبدیل شدند و در بسیاری از شهرها دارای شبکه شدند. ما از همان موقع به دنبال این بودیم که به خیلی از نقاط وارد شویم اما شرکت‌ها همکاری نکردند. اکنون شرکت‌های UNSB تقریباً در همه مراکز استان‌ها به‌جز خراسان شمالی، سهم دارند و تقسیم شده‌اند و هر کدام از آنها چهار تا پنج استان را در اختیار دارند. ما از روز اول اتفاقاً نگران یک انحصار از آن سمت بودیم که اگر وزارت ارتباطات به یک UNSP یک استان داده است پس تکلیف بقیه چه میشود؟
به نظرم در مصوبات سازمان تنظیم مقررات دو نکته وجود دارد که می‌تواند این نگرانی را برطرف کند. نکته اول این است که هر اپراتوری باید ۳۰ درصد از شبکه‌اش را به صورت عمده‌فروشی در اختیار دیگران قرار دهد. بنابراین ما هم باید این کار را انجام دهیم؛ اگر اپراتوری به دنبال این باشد که از شبکه ما استفاده کند، مسئله‌ای نیست. مطلب دوم این است که ما به شرکت‌ها اعلام کرده‌ایم حاضریم با هم شریک شویم. حالا مدل‌های مختلف شراکت را با هم مذاکره می‌کنیم.
باتوجه به اتفاقاتی که در کشور افتاد، ما در اینترنت عقب افتادیم برای اینکه مدل‌های سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی ما غلط بود. طبق مصوبه صادره، قرار شد شبکه مخابراتی را بدون هزینه در اختیار دیگران قرار دهیم. در سال ۸۲ مخابرات هزار تومان معادل یک دلار آن زمان، باید دریافت می‌کرد و اگر در سال ۱۴۰۴ هم همان هزار تومان نرخ تعیین شده باشد، شبکه توسعه پیدا نمی‌کند. به نظرم از همان ابتدا این مدل غلط بود؛ اگر از همان روز اول پیشنهاد شراکتی کردن را پیذیرفته بودند، اکنون وضعیت اینترنت ما خیلی بهتر بود و شاید در فیبرنوری تا ۶۰ الی ۷۰ درصد بهتر بودیم. فکر می‌کنم مقداری در شروع هیجانات نادرستی ایجاد شده است. ما ۱۱ الی ۱۲ تا شرکت UNSP داریم؛ اکنون چه سهمی از بازار اینترنت دارند و راضی هستند؟ خطوط رانژه شده کل مشترکان همه شرکت‌های FCP حدود دو میلیون و ۵۰۰ است. یعنی به صورت متوسط، هرکدام ۱۵۰ الی ۲۰۰ هزار مشترک دارند.
البته به صورت مساوی تقسیم نشده.
خیر به صورت مساوی تقسیم نشده است. بنابراین اصلا سهم بالایی در کشور نیست؛ خود مخابرات هم با پنج میلیون مشترک در یک جامعه ۳۰ میلیون خانواری، سهم زیادی ندارد. من فکر می‌کنم اصلاً نباید نگران باشند. اگر ۳۰ درصد شبکه را بخواهند، می‌توانند به این بخش بیایند ضمن اینکه خود آنها هم شبکه ایجاد کرده‌اند. اکنون برخی از شرکت‌های UNSP در پنج الی ۶ استان شبکه کاملی دارند و در حال واگذاری سرویس هستند. من فکر می‌کنم این نگرانی یک مقدار نگرانی روانی است و آن تفکر حاکم بر فرهنگ ماست که دوست داریم یک تکنولوژی را تا آنجایی که نفس دارد استفاده کنیم و به فکر مشکلات مردم و به فکر توسعه آینده نیستیم.
اکنون شرکت‌هایی که در بازار فعالیت می‌کنند معتقدند مخابرات برای بیشتر کردن سهم بازار، به مراکز شلوغ‌تر با مشتری بیشتر فیبر ارائه می‌دهد و کیفتی که ارائه می‌کند، مطلوب نیست.
ما برای سهم بازار چنین طرحی را اجرا نکردیم؛ چون تکنولوژی مس در بخش اینترنت از رده خارج است مجبوریم این طرح را اجرا کنیم. وقتی در تهران و در مراکز استان‌های بزرگ به ۳۰ درصد مشترکان هم نمی‌توانیم اینترنت بیشتر از دو یا چهار مگ بدهیم، راه حل چیست؟ اگر فیبر بدترین کیفیت را هم داشته باشد از ۲۰ مگ کمتر نمی‌شود.
ما تهران را به هفت منطقه و حدوداً ۸۰ تا ۹۰ مرکز تقسیم کرده‌ایم و دیگر قادر نیستیم تعداد مراکز را بیشتر کنیم؛ اگر بخواهیم سرعت را بالا ببریم باید فاصله را کم کنیم و برای کم کردن فاصله باید تعداد مراکز را بیشتر کنیم که البته نه میشود سرمایه‌گذاری کرد و نه اصلاً منطقی است که سرمایه‌گذاری شود.
فیبر، اجباری است که باید انجام شود. من فکر می‌کنم بعید نیست پنج یا ۱۰ سال آینده کسانی جای ما بنشینند و بگویند که فیبرکشی خوب نیست. البته شبکه مسی خیلی خوب به مدت ۱۰۰ سال مقاومت کرد اما واقعاً نمی‌دانیم آیا فیبر می‌تواند مقاومت کند یا خیر.
رگولاتوری مصوبه‌هایی برای فیبرنوری و بیت‌استریم دارد ولی هنوز ابلاغ نشده است. از طرف دیگر شرکت‌ها به شورای رقابت نامه‌ای نوشته‌اند که جلوی ابلاغ این مصوبات گرفته شود. اگر فرض کنیم که این مصوبات ابلاغ نشود آیا مخابرات می‌تواند باز هم این پروژه را ادامه دهد؟
به نظرم توسعه فناوری مانند جریان آب و سیل است. هر موقعی که ما توانستیم با فیلتر جلوی استفاده از شبکه‌های اجتماعی را بگیریم، می‌توانیم با این بحث‌ها جلوی توسعه را هم بگیریم. این اتفاق باید بیافتد چون اگر ما فیبر را توسعه ندهیم مردم پیگیری می‌کنند و هزینه می‌پردازند که فیبر توسعه پیدا کند.
منتهی قطعاً مخابرات ایران به دنبال انحصار نیست؛ قطعاً مخابرات ایران دوست دارد بسیاری از شرکت‌ها در این حوزه فعال شوند. شاید برای اولین بار بود که در تاریخ مخابرات ایران ما همه شرکت‌های فعال حوزه از جمله پیمانکار، تولیدکننده و شرکت‌های و FCP و UNSP را برای همکاری دعوت کردیم.
من آینده این صنعت را روشن می‌بینم و معتقدم همکاری خوبی هم بین بخش‌های مختلف خواهد شد اما در طول تاریخ بسیاری از شرکت‌ها جابجا شدند و سبک کارشان را عوض کردند. ممکن است در این جریان هم مثلاً دو شرکت، کار را رها کنند اما واقعیت این است که همکاری اتفاق خواهد افتاد.
پیش‌بینی شما این است که تعداد مشترک برای فیبرنوری به مخابرات مراجعه می‌کنند؟
من این پیش‌بینی را بیشتر از یک سال پیش داشتم که اولاً این پروژه حدود ۵ تا ۶ سال طول خواهد کشید چون پروژه باید آرام اجرا شود و مشترکان آسیب نبینند. برای ما اهمیت اینکه مشترکان دچار اختلال نشود و آسیب نبینند، بیشتر است.
دوم اینکه پیش‌بینی من حدود ۱۵ میلیون مشترک است که ممکن است بخشی فقط از تلفن استفاده کنند و بخش دیگری از فقط از اینترنت استفاده کنند؛ اما در آینده مشترکان تلفن هم انگیزه‌مند خواهند شد که از اینترنت استفاده کنند به ویژه اینکه ما طرح‌هایی برای این دسته از مشترکان داریم.