بنیان‌گذار پلتفرم اجتماعی تأمین مالی جمعی ایفا می‌گوید نرخ بازگشت تسهیلات این پلتفرم در سال ۱۴۰۴ به ۹۷ درصد رسیده و ۹۳ درصد کسب‌وکارهای دریافت‌کننده حمایت، پس از دو سال همچنان فعال هستند.

سارا شاهرخی، بنیان‌گذار ایفا، درباره مسیر شکل‌گیری پلتفرم تامین مالی جمعی ایفا توضیح می‌دهد: ایفا برای من حاصل یک تصمیم ناگهانی یا جرقه ذهنی نبوده، بلکه نتیجه تجربه، شکست و بازاندیشی در معنای کار خیر است. هدف ایفا نه کمک مقطعی، بلکه ایجاد اثری ماندگار است. اثری که بدون وابستگی به فرد یا نهاد خاص، بتواند ادامه پیدا کند. من در تجربه‌های کاریم در زمینه خیریه متوجه شدم کمک‌های بلاعوض لزوماً به کاهش فقر منجر نمی‌شود و در بسیاری موارد وابستگی هم ایجاد می‌کند. فعالیت‌های خیریه اغلب بیش از آنکه مبتنی بر یک مدل مشخص و قابل پایش باشند، سلیقه‌ای پیش می‌روند و نبود حسابداری‌های شفاف، فرآیند توانمندسازی واقعی خانواده‌ها را از بین می‌برد.

او ادامه می‌دهد: در ایفا کمک‌های بلاعوض همان خط قرمز ماست چون اگر فقر قرار است کاهش پیدا کند، یا باید از مسیر کودکان یا از مسیر اشتغال وارد شد که من با توجه به تجربه‌ام در کسب‌وکار، تمرکزم را بر ایجاد اشتغال گذاشتم و در این مسیر با مفهوم فراگیری مالی و پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی آشنا شدم؛مدل‌هایی که در جهان توانسته‌اند بدون ساختارهای سنگین و پرهزینه، منابع مالی را به دست کسانی برسانند که به آن نیاز دارند. ایفا هم در همین بستر شکل گرفت. پلتفرمی که تلاش کرده مدل خیریه سنتی را با تأمین مالی جمعی ترکیب کند. در این مدل، کمک‌های خیرین به‌صورت داوطلبانه جمع‌آوری می‌شود اما نه برای پرداخت بلاعوض، بلکه در قالب قرض‌الحسنه در اختیار کارآفرینان خرد قرار می‌گیرد.

طبق گفته شاهرخی تمرکز ایفا به‌طور مشخص بر مناطق روستایی است. او ادامه می‌دهد: بسیاری از طرح‌ها بر اساس ایده‌هایی شکل می‌گرفت که هنوز به مرحله اجرا نرسیده بودند و همین موضوع باعث شکست پروژه‌ها می‌شد. به همین دلیل، استراتژی تغییر کرد و تمرکز روی کسب‌وکارهای فعال قرار گرفت. کسب‌وکارهایی که برای ادامه مسیر فقط به یک ابزار، تعمیر یک دستگاه یا سرمایه‌ای محدود نیاز دارند. مدل فعلی ایفا فقط به یک فرد ختم نمی‌شود. وقتی یک کسب‌وکار محلی در روستا تقویت می‌شود، معمولاً دو نفر دیگر از افراد همان منطقه که خودشان توان راه‌اندازی کسب‌وکار مستقل ندارند، به‌صورت غیرمستقیم زیر پوشش قرار می‌گیرند.

به همین دلیل امروز حدود ۷۰ درصد پرتفوی ایفا به افرادی اختصاص دارد که از قبل کسب‌وکار فعال داشته‌اند، اما در مقطعی به‌دلیل فشار فقر یا شوک‌های اقتصادی در آستانه تعطیلی بوده‌اند. مثلا یک سوپرمارکت روستایی، با جهش تورم دیگر نمی‌تواند جنس بخرد و اگر سرمایه در گردش نداشته باشد، ناچار به بستن مغازه است. در چنین مواردی ایفا به‌جای کمک بلاعوض، سرمایه در گردش در اختیار او می‌گذارد تا چرخه کارش متوقف نشود.

به گفته شاهرخی، تمرکز بر روستاها ریشه در همان ایده «دموکراتیزه‌کردن صنعت مالی» دارد. او ادامه می‌دهد: کسی که در روستاست نه دسترسی آسان به بانک دارد، نه می‌تواند ۶ ماه سپرده‌گذاری کند، نه ضامن ملکی ارائه دهد و نه اصلاً در بسیاری از روستاها کارمند رسمی وجود دارد که ضمانت بدهد.باید سراغ اصلاح ریشه‌ای رفت و منبع اشتغال را در همان روستا تقویت کرد. تیم ایفا قبل از هر تصمیم، طرح را دقیق ارزیابی می‌کند. توانمندی فرد، شرایط محلی و توجیه اقتصادی بررسی می‌شود، آموزش و مشاوره داده می‌شود.

شاهرخی اضافه می‌کند:حالا بدون دریافت چک و ضمانت‌نامه‌های سنگین، نرخ بازگشت تسهیلات در ایفا به ۹۷.۲ درصد رسیده؛ رقمی که حتی از میانگین جهانی بالاتر است. او یادآوری می‌کند که این نرخ در سال ۱۳۹۸، یعنی ابتدای کار، فقط ۷۶ درصد بوده و ۲۴ درصد تسهیلات عملاً سوخت می‌شده، اما امروز این عدد به زیر ۳ درصد رسیده است. ایفا هر دو سال یک‌بار پایداری طرح‌ها را پایش می‌کند تا ببیند کسب‌وکارها هنوز فعال هستند یا نه. آخرین ارزیابی در اردیبهشت امسال نشان داده ۹۳ درصد طرح‌ها همچنان برقرارند. این ادعا صرفاً عدد نیست، چون همه طرح‌ها روی وب‌سایت قابل مشاهده‌اند.

او ادامه می‌دهد: تا امروز ۴۷۴۹ طرح به ایفا ارسال شده که از میان آن‌ها ۲۷۰۰ طرح تأمین مالی شده‌اند؛ رد شدن بقیه طرح‌ها معمولاً به‌دلیل نداشتن توجیه اقتصادی، ناتوانی فرد یا ملاحظات محیط‌زیستی بوده است. ایفا اکنون در ۲۶۸ روستا فعال است و با ۱۲۸ رابط محلی کار می‌کند. افرادی مورد اعتماد مثل دهیار، معلم یا عضو شورا که آموزش می‌بینند و به‌عنوان نماینده محلی عمل می‌کنند. تعداد روستاهای محل فعالیت ۲۶۸ روستا و مبلغ تامین شده تا کنون ۸.۵۶ میلیارد تومان و تعداد ایفایاران ۶۳۹۸ نفر بوده‌اند.

نرخ موفقیت بازپرداخت حمایت ها در سال ۱۴۰۴ عدد ۹۷ درصد و نرخ پایداری شغل‌هایی که بعد از دو سال پابرجا بوده‌اند ۹۳ درصد بوده است.

سارا شاهرخی همچنین در پاسخ به پیوست درباره مدل درآمدی ایفا می‌گوید: یکی از هدف‌های اصلی این پلتفرم از ابتدا این بوده که به کمک‌‌های داوطلبانه وابسته نماند تا بتواند نیروی انسانی حرفه‌ای و پایدار جذب کند. چون اگر قرار است شفافیت و اثرگذاری واقعی اتفاق بیفتد، یک خیریه پلتفرمی ناچار است منابع درآمدی مشخص و آشکار داشته باشد.

او توضیح می‌دهد: وقتی یک حامی وارد پلتفرم می‌شود و تصمیم می‌گیرد به طرحی کمک کند، پلتفرم به‌صورت شفاف بین ۷ تا ۱۰ درصد، بسته به نوع طرح، به این عدد اضافه می‌کند. این مبلغ اضافه دقیقاً برای پوشش هزینه‌های اجرایی ایفاست. از سفرهای میدانی و ارزیابی طرح‌ها گرفته تا توسعه زیرساخت فنی. ایفا می‌توانست مثل بسیاری از خیریه‌ها بخشی از همان مبلغ اصلی را کسر کند، اما ترجیح داده این هزینه را جداگانه و آشکار دریافت کند تا اصل پول حامیان بدون کم‌وکاست به دست مجریان طرح‌ها برسد.

شاهرخی می‌گوید علاوه بر این کارمزد شفاف، ایفا بخشی از هزینه‌های خود را از محل سرمایه‌گذاری تامین می‌کند. در برخی طرح‌ها، به‌جای کمک بلاعوض، ایفا وارد مشارکت می‌شود. برای مثال در یک طرح زنبورداری که نیاز به سرمایه حدود ۲۰۰ میلیون تومان داشته، ایفا با نرخ‌هایی پایین‌تر از بازار و به‌صورت مشارکتی وارد شده تا اصل سرمایه و سود آن در یک بازه زمانی مشخص به چرخه بازگردد. به گفته او، این مدل شبیه همان رویکرد «سرمایه‌گذاری صبور» است که امروز در دنیا به‌عنوان شکل جدیدی از کار خیر شناخته می‌شود.

او اضافه می‌کند که بخش کوچکی از هزینه‌های ایفا نیز از طریق حمایت شرکت‌ها و اسپانسرها تأمین می‌شود، اما در مجموع حدود ۷۰ درصد هزینه‌های اجرایی پلتفرم از منابع داخلی خود ایفا تأمین می‌شود و این استقلال مالی کمک کرده که ایفا بتواند بدون فشار بیرونی، روی استانداردها، ارزیابی دقیق طرح‌ها و کیفیت اجرا تمرکز کند.

بنیان‌گذار ایفا همچنین درباره نهاد ناظر ایفا به پیوست می‌گوید: ایفا یک سازمان مردم‌نهاد غیرانتفاعی و غیردولتی است که مجوز خود را از وزارت کشور دریافت کرده است. ایفا صرفاً بستری ایجاد کرده تا مردم بتوانند به یکدیگر قرض بدهند. در این مدل، پول به‌صورت خیریه از حامیان دریافت می‌شود اما به شکل قرض‌الحسنه در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. یکی از تفاوت‌های کلیدی این مدل، چرخه‌پذیری منابع است. وقتی منابع مالی و سرمایه بازپرداخت می‌شود، مبلغ آن وارد کیف پول حامی می‌شود و او می‌تواند دوباره همان پول را به فرد یا طرح دیگری اختصاص دهد. به این ترتیب، یک مبلغ ثابت به‌جای مصرف شدن، بارها در چرخه حمایت می‌چرخد و می‌تواند به چند نفر کمک کند. به گفته او، همین منطق چرخشی است که ایفا را از مدل‌های خیریه مصرف‌محور جدا می‌کند و آن را به سمت اثرگذاری پایدار سوق می‌دهد.