چهل سالی که موبایل جهان را تغییر داد: سه انقلاب با یک تکنولوژی جوان
م.ر.بهنام رئوف – دوربین صحنه یک تصادف شدید و البته عجیب را در یکی از خیابان‌های پر رفت و آمد منهتن نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد این تصادف یک موضوع امنیتی باشد.
در این بین ماموران اف‌بی‌ای را می‌بینیم که گویی هر کدام دارند با خود حرف می‌زنند، اما زمانی که نمای بسته صورت هر کدام را می‌بینیم متوجه می‌شویم که آنها در حقیقت با تلفن‌های همراه خود حرف می‌زنند. اما این تلفن‌ها با آن چیزی که شما تصور می‌کنید تفاوت دارند. خبری از دستگاه و گوشی‌هایی با صفحه نمایش‌های مختلف نیست این‌بار یک چیپ ست پوستی بسیار باریک و ریز که در زیر پوست و نزدیک به گوش افراد جای گرفته است نقش تلفن همراه را بازی می‌کند. تلفن‌هایی که پیامک‌های رسیده را برای شما می‌خوانند و می‌توانند متن مورد نظر شما را به پیامک تبدیل کنند یا اطلاعات درخواستی شما را روی شیشه عینکتان نمایش دهند.
این داستان در نگاه اول شاید یک فیلم تخیلی به نظر رسد، اما وقتی که فیلم‌های تخیلی 10 یا 20 سال گذشته را به یاد آورید که هم اکنون فناوری‌های عجیب و غریبش به یک ابزار عادی در زندگی ما تبدیل شده است لحظه شماری می‌کنید تا این فناوری به واقعیت تبدیل شود و شما هم صاحب یکی از آنها شوید.
چهل سالی که جهان دگرگون شد
از اختراع تلفن همراه بیش از 40 سال است که می‌گذرد. شاید زمانی که گراهام بل در هنگام آزمایش با همکارش که آن جمله معروف که صدای شما را می‌شنوم را به کار می‌برد هیچ‌وقت فکر نمی‌کرد که در کمتر از صد سال اختراع او زندگی بشریت را دگرگون کند. دستگاهی که در چند دهه اخیر شیوه و رفتار زندگی بشر را دستخوش تغییراتی شگرف کرده است. فکر متحرک یا سیار کردن تلفن و به‌کارگیری آن در مکان‌های مختلف به منظور بهره گیری بیشتر از این وسیله، ازدهه 1960 میلادی در کشورهای اسکاندیناوی (سوئد، نروژ، دانمارک و فنلاند) شروع و در اواخر آن دهه، اولین تلفن نقطه به نقطه به کار گرفته شد.
این فناوری در سال 1975میلادی از سوی کشورهای اسکاندیناوی با سیستم آنالوگ به بازار عرضه شد.اولین شبکه تلفن متحرک N(NMT) Nordic Mobile Telephone نیز از سوی همین کشورها راه‌اندازی شد. در اوایل سال 1980 میلادی، استفاده از تلفن‌های دیجیتالی در اتومبیل مورد توجه قرار گرفت. در سال 1977 میلادی کانادا اولین شبکه اطلاعات عمومی را طراحی و راه‌اندازی کرد. شبکه‌های عمومی اطلاع‌رسانی جهانی با استفاده از کامپیوتر، ماهواره و گیرنده‌ها و فرستنده‌های ماکروویو به وجود آمده است.
در سال 1983میلادی آمریکا سیستم Nordic Mobile Telephone را وارد بازار کرد. ژاپن نیزسومین کشور در جهان بود که سیستم سیار خود را با ویژگی‌های دو نوع اسکاندیناوی و آمریکایی به نام HCMS عرضه کرد و سپس سیستم NTT با قابلیت اتصال به شبکه را ایجاد کرد. انگلستان در سال 1985 میلادی با عرضه سیستم TACS بود که به گروه دارندگان تلفن سیار پیوست و سپس ایرلند نیز این سیستم را پذیرفت. پس از این تاریخ، سیستم NMT با فرکانس 450 مگاهرتز در کشورهای دانمارک، نروژ، سوئد و فنلاند مورد استفاده قرارگرفت و این کشورها نیز به شبکه استفاده کنندگان از این سیستم پیوستند. در سال 1985 میلادی انستیتوEUROPEAN TELECOMMUNICATION STANDARD INSTITUTE متشکل از 17 کشور اروپایی درصدد طراحی و ابداع یک استاندارد مشترک برای تاسیس شبکه سلولی برآمد تا این استاندارد به صورت هماهنگ، طرح تلفن سیار دیجیتال را اجرا کند، این استاندارد GSM نام گرفت. در حال حاضر، استاندارد GSM شامل سه سیستم است که عملکردهای اساسی کاملا یکسانی دارند، ولی باند فرکانس آنها متفاوت است. اما به شکل کلی اولین تماس غیرتجاری با موبایل در آوریل سال ۱۹۷۳ توسط دکتر مارتین، مدیر اسبق شرکت AT&T انجام گرفت و20 سال بعد از آن زمان اولین تماس تلفن همراه در کشور ما برقرار شد.
صنعتی با سه انقلاب
اولین انقلاب در صنعت تلفن همراه در حقیقت به ساخته مارتین کوپر باز می‌گردد. زمانی که اون تلفن ثابت را به تلفن همراه تبدیل کرد. بعد از آن شرکت‌های زیادی دست به کار شدند تا بتوانند این فناوری را تجاری کرده و در اختیار متقاضیان خود قرار دهند. ابتدا گوشی‌های بزرگ و به تدریج گوشی‌های کوچک جای آنها را گرفتند. دومین انقلاب در این صنعت را شاید بتوان به شرکت نوکیا نسبت داد. شرکتی که سال‌های سال فرمانروای بازار تلفن همراه بود، توانست گوشی موبایل را با دوربین عکاسی و پلیرهای موسیقی تلفیق کند و به این ترتیب یک دستگاه چند کاربرد در اختیار کاربرانش قرار دهد. اما بعد از تمام این اختراعات این بار نوبت به یک شرکت آمریکایی رسیده بود تا سومین انقلاب و جهش را در حوزه گوشی‌های همراه رقم بزند. اپل در سال 2007 انقلاب گوشی‌های لمسی به همراه سیستم عامل خاص خود را کلید زد و باعث شد تنها با گذشت 6 سال از آن دنیای تلفن همراه دگرگون شود. اکنون دیگر از آن تلفن‌های همراه گنده و یغور خبری نیست. حال گوشی‌های باریک با صفحات نمایش لمسی به همراه دوربین‌های 13 مگاپیکسل و پردازنده‌های چهار هسته‌ای که به زودی به هشت هسته‌ای هم ارتقا می‌یابند جای آنها را گرفته است. گوشی‌هایی که برای آنها عنوان و اقسام و برنامه‌های کاربردی جذاب ساخته شده است که می‌تواند بسیاری از نیازهای اطلاعاتی کاربران را مرتفع سازد.
اولین زنگ تلفن همراه اما 18 سال پیش در ایران به صدا درآمد. 18 سال پیش روزنامه‌ها در نخستین صفحات خود آگهی‌ای را به چاپ رساندند که شاید در آن مقطع برای خیلی‌ها تعجب‌آور بود. تیتر آگهی‌های چاپ شده با این مضمون بود: «فراخوان برای ثبت نام نخستین شبکه تلفن متحرک جیبی». خواندن همین تیتر می‌توانست خیلی از نظرها را به خود جلب کند. تیرماه سال 1372 بود که ثبت نام تلفن همراه در کشور آغاز شد. اما به دلیل عدم استقبال در آن زمان توسط مردم، روند ثبت نام چندین ماه به طول انجامید؛ به نحوی که در نهایت شرکت مخابرات ایران و شرکت پست توافق کردند به کسانی که در‌این زمینه بازاریابی کنند و قادر باشند یک یا چند مشتری به پست بکشانند، مبلغی به عنوان پاداش پرداخت شود. در آن زمان با تبلیغات فراوان و با شعار «با تلفن همراه همیشه در مقصد هستید» تا اواسط سال 74 جمعا 9 هزار و 947 نفر ثبت نام کردند که در شهریور همان سال واگذاری‌ها آغاز و بلافاصله بعد از ثبت نام به پایان رسید. از این تاریخ به بعد، مردم ورود تلفن همراه به کشور را باور کردند؛ به طوری که هجوم متقاضیان به مخابرات و بازار به حدی رسید که قیمت سیمکارت در آن زمان گاهی اوقات به بالای 30 میلیون ریال نیز می‌رسید.
اولین آگهی که برای معرفی تلفن همراه آن زمان در روزنامه‌های اطلاعات و کیهان به چاپ رسید با این متن همراه بود: «شبکه تلفن متحرک به دو صورت قابل نصب در خودرو به صورت دستی در اختیار متقاضی قرار داده میشود تا در حال تردد، توقف در منزل یا محل کار مورد استفاده قرار گیرد.» در این آگهی آمده بود که 5 هزار شماره ثبت‌نام به عمل خواهد آمد و یک‌ماه بعد از ثبت‌نام واگذاری‌ها صورت می‌گیرد. این شبکه در آن زمان تنها محدوده تهران بزرگ را از شرق به سرخه حصار، از غرب به ابتدای عوارضی جاده کرج، از جنوب به بهشت‌زهرا و از شمال به ارتفاعات شمال تهران محدود می‌کرد و تنها از ساعت 8 صبح تا 8 شب قابل دسترس بود. اکنون اما قیمت سیم کارت در کشور به شدت کاهش یافته است که این مهم به کمک سیم کارت‌های اعتباری اپراتور دوم در ابتدا و اپراتور اول در ادامه راه بود. کاربران موبایل ایرانی به گفته منابع رسمی بالغ بر 50 میلیون کاربر رسیده که بخش قابل توجهی از آنها از گوشی‌های هوشمند هم استفاده می‌کنند.
آینده‌ای باورنکردنی
در اینکه آینده تلفن همراه در جهان به چه مسیری خواهد رفت و اینکه آیا این حوزه باز هم در چند سال آینده شاهد انقلاب‌های تکنولوژیکی و جهش یافته خواهد بود یا خیر نمی‌توان صحبت کرد، اما چیزی که اکنون می‌توان از خبرهای منتشر شده دریافت آن است که نسل‌های آینده شبکه‌های تلفن همراه به مراتب سرعت‌های بسیار بالایی را در بخش دیتا برای کاربران خود به ارمغان می‌آورند. گوشی‌های آینده کمک ویژه‌ای به سلامتی کاربران خود خواهند کرد و همچنین روند تجارت و کسب‌وکار افراد را هم تغییر خواهد داد. هر چند که هم اکنون برخی از شرکت‌ها اقدام به ساخت گوشی‌ها و فناوری‌های خاص کرده و حتی خبرهایی هم از تلفن‌های همراه زیرپوستی هم منتشر شده است، اما شاید در آینده نه چندان دور صحنه‌هایی که در ابتدای این گزارش به آنها اشاره شد جنبه‌ای واقعی به خود بگیرد. شاید در آینده صفحه کلید گوشی‌ها روی پوست کف دست انسان نقش ببندند و حتی شاید…