آهنگ کند رشد رایانش ابری در ایران/ ابرهایی در دوردستها
عدم رشد دیتاسنترها و بالا بودن قیمت پهنای باند دو دلیل اصل رشد کند رایانش ابری در کشور است
چرا ایران به سمت رایاناش ابری نرفته است؟ این سوالی است که این روزها اکثر تحلیلگران و فعالان حوز ICT مطرح می‌کنند. خدماتی که این روزها در اکثر کشورهای پیشرفته و حتی کشورهای منطقه با گسترش قابل توجهی همراه است در ایران با کمترین توجه روبه رو است. عدم گسترش این سرویس در سازمانها و شرکت‌های مختلف حتی باعث شد چندی پیش مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی به چرایی عدم پیشروی ایران به سمت رایانش ابری و الزامات لازم برای برنامهریزی در این زمینه بپردازد.
اما چرا با توجه به رشد قابل توجه استفاده سازمانها و شرکت‌های مختلف در جهان، ایران به این سمت پیش نرفته و شرکت‌های فعال برای ارائه این خدمات به تعداد انگشتان یک دست هم نمیرسند.
بسیاری مشکلات امنیتی و نبود قانون‌گذاری خاص در این زمینه را عاملی برای عقب ماندن ایران از انقلاب رایانش ابری در جهان می‌دانند، اما برخی فعالان اینترنتی بالا بودن قیمت پهنای باند در کشور را یکی از دلایل اصلی عدم تمایل شرکت‌ها به سمت ارائه خدمات رایانش ابری عنوان می‌کنند.
رایانش ابری در جهان
رایانش ابری یا Cloud Computing چیست؟ رایانش ابری به شکل ساده کاربران را از حافظههای فیزیکی جاگیر با فضای ذخیره اندک بینیاز می‌کند. همچنین با این سرویس دیگر نیاز به سرمایه‌گذاری در بخش دیتاسنترهای سنتی نیست. دیتاسنترهایی که علاوه‌بر جاگیر بودنشان حجم عظیمی از برق یک کشور را نیز برای فعالیت خود استفاده می‌کنند.
حسن بزرگ رایانش ابری که از آنها میتوان به‌عنوان دیتاسنترهای ابری نیز یاد کرد، علاوه‌بر پایداری و امنیت بالا، سرعت زیاد راه‌اندازی سرویس، صرفه‌جویی در فضا و کاهش هزینه برق (که سهم عمده‌ای از قیمت تمام شده خدمات دیتاسنتر را تشکیل می‌دهند) و همچنین مقیاس‌پذیری (scalability) آنهاست.
یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از دیتاسنترهای ابری برای کارآفرینان و شرکت‌ها این است که؛ آنها بدون نیاز به سرمایه‌گذاری بالا سرویس‌های مورد نظر خود را از دیتاسنتر ابری و براساس میزان نیاز خریداری و بلافاصله استفاده از آن را برای کسب‌وکار الکترونیکی خود شروع می‌کنند. به همین دلیل استفاده از سرویس‌های دیتاسنترهای ابری با کاهش هزینه سرمایه‌گذاری (CAPEX) و تبدیل آن به هزینه جاری (OPEX) و همچنین به‌دلیل کاهش ریسک شکست برای کارآفرینان باعث رشد انفجاری خلاقیت و کارآفرینی در میان جوانان شده است. براساس گزارش گارتنر نرخ رشد دیتاسنترهای ابری در جهان در سال گذشته 5 برابر نرخ رشد صنعت IT بوده که این رشد سریع تا چند سال بعد هم ادامه خواهد داشت.
به‌طور کلی رایانش ابری ناشی از گسترش نگرش خدمت گرا به استفاده از توان رایانهها است. پرکردن شکاف دیجیتالی و کاهش نابرابریها و تحقق عدالت اجتماعی، در کنار کاهش هزینهها، توسعه صادرات و محافظت از امنیت ملی و از همه مهمتر حفظ و دستیابی به توانایی اعمال قوانین ملی در عرصه وب، از مهم‌ترین محرکههایی است که برای اهمیت رویکرد به رایانش ابری ذکر شده اند.
تغییر دیدگاه غالب افراد جامعه بر قابل اتکابودن شبکه‌های مقیاس وسیع و «اینترنت جهانی» از نظر در دسترس بودن، پایداری، سرعت و تداوم ارتباطات شبکه‌ای، زمینه لازم را برای پذیرش رایانش ابری در بسیاری از کشورهای دنیا به وجود آورده است.
اغلب کشورهایی که در سطح کلان به رایانش ابری روی آورده‌اند، در سطحی از توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار دارند که در پی بهره‌گیری مدیریت شده از رایانش ابری برای تحقق اهداف توسعه‌ای خود هستند.
مرکز پژوهشهای مجلس در گزارش خود در خصوص پدیده رایانش ابری به مطالعه سیاست‌ها و اقدامات سیاستی کشورهای منتخب در زمینه رایانش ابری پرداخته است. براساس این گزارش، اکثر کشورهای دنیا بخشی از برنامه توسعه‌ای خود را در حوزه ICT منوط به گسترش استفاده از خدمات رایانش ابری دانستهاند. برای مثال چین رایانش ابری و اینترنت اشیا را در زمره صنایع راهبردی نوظهور طبقه‌بندی کرده است؛ این کشور در این زمینه نهادسازی داشته و برنامه‌های متعددی برای توسعه رایانش ابری در دست اجرا دارد.
یا کشوری مانند کرهجنوبی که در راس بسیاری از شاخصهای فناوری اطلاعات قرار دارد برنامه‌ها، استراتژی ها، طرح‌ها و لوایح مرتبط با رایانش ابری را به صورت جدی دنبال می‌کند.
همچنین انگلیس که رده سوم دولت الکترونیکی دنیا را در اختیار دارد، برای بهره‌مندی از رایانش ابری تلاش‌های زیادی انجام داده است. برای مثال، به‌منظور استفاده از آن زیر «استراتژی فناوری اطلاعات دولت»، «استراتژی رایانش ابری دولت» را مدون ساخته و در این زمینه نهادسازی انجام داده است.
رایانش ابری در ایران
اما چرا با توجه به موج ایجاد شده و حرکت سریع کشورهای جهان به سمت رایانش ابری هنوز در کشور بحث برسر گسترش مراکز و خدمات دیتاسنترها است؟
کارشناسان و فعالان حوزه ICT دلایل گوناگونی را برای روند کند پیشر وی به سمت رایانش ابری در ایران اعلام می‌کنند. از دیدگاه این گروه عدم رشد صنعت دیتاسنتر سنتی و بالا بودن قیمت اینترنت در کشور از جمله عوامل اصلی توسعه نیافتگی رایانش ابری در کشور است.
فریدون قاسمزاده، مدیرعامل شرکت افرانت، در این خصوص می‌گوید: «در ایران هنوز در مراحل ابتدایی به‌کارگیری دیتاسنتر ابری و تنها در حال استفاده از کاربردهای پایه (Basic) آن مانند ایمیل و فاکس مجازی قرار داریم. علت این موضوع هم عدم توسعه دیتاسنتر در کشور در سال‌های گذشته بوده است» به گفته وی در این شرایط کاملا طبیعی است عدم توسعه دیتاسنترهای سنتی، رشد و توسعه دیتاسنترهای ابری را نیز با مشکل مواجه کند.
قاسمزاده در پاسخ به چرایی عدم رشد دیتاسنترهای سنتی در کشور نیز می‌گوید: این صنعت مستلزم سرمایه‌گذاری بسیار بالایی است درحالی‌که با توجه به شرایط موجود در کشور این بخش از حاشیه سود پایین و ریسک بالایی برخوردار است. همچنین علت اینکه نه‌تنها بخش خصوصی، بلکه حتی بخش‌های نیمه خصوصی که بنیه مالی بالایی دارند نیز علاقهای به سرمایه‌گذاری در زمینه ایجاد دیتاسنتر نشان نداده‌اند، به وضعیت نامناسب کشور از نظر پهنای باند برمی گردد که نقش اکسیژن را در فضای مجازی بازی می‌کند. در همین زمینه اسماعیل ثنائی، استاد دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف و مدیرعامل شرکت آریاهمراه، معتقد است که رشد هر تکنولوژی در کشور نیاز به زیرساخت‌های خود دارد. به همین خاطر وقتی زیرساخت ارائه خدمات برپایه دیتاسنتر (سنتی) در کشور وجود ندارد نباید انتظار رشد رایانش ابری در کشور را داشت. او می‌گوید: باید دیتاسنترهای استاندارد در کشور مشغول به‌کار باشند تا بتوان آنها را مجازی و رایانشابری را پیادهسازی کرد.
ثنایی عدم حضور شرکت‌های خصوصی و نیمه خصوصی برای ارائه خدمات رایانش ابری به کاربران را در فقر دانشی مدیران، عدم وجود انگیزه و جذابیت برای آنها می‌بیند. براساس اظهارات وی در حال حاضر به‌دلیل گران بودن قیمت پهنای باند برای هیچ شرکتی صرفه اقتصادی ندارد که وارد این حوزه شود و همچنین با وجود این افزایش قیمت در بخش پهنای باند برای کاربران نیز بهتر است که از سرویسدهندگان خارجی مانند آمازون، گوگل، اپل و… خدمات دریافت کنند.