نسل چهارم موبایل طیف‌های فرکانسی ۸۰۰ و ۱۸۰۰ می‌طلبد/۲۶۰۰ کارا نیست
باندهای فرکانسی نسل چهارم اپراتورهای موبایل ایران در شرایط ممنوعیت از طیف‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز که مشخص نیست چرا آزاد نمی‌شود، باید بهینه و حداقل طبق الگوی جهانی اختصاص داده شود.
نامگذاری نسل‌های تلفن همراه به تغییر ماهیت بنیادی خدمات قابل ارائه در بسترهای متفاوت ارتباطی اشاره دارد و از این حیث بین سال‌های 1981 تا 1992 که تلفن‌های همراه آنالوگ به دیجیتال تبدیل شد، شاهد اولین تغییر در نسل‌های اولیه تلفن همراه بودیم.
بعد از این تبدیل ماهیت، سومین تغییر شگرف با روی کار آمدن عنوان 3G در سال 2001 رقم خورد؛ هر چند نسل سوم تنها در حد مفهوم بود اما گسترش محتوای چند رسانه‌ای به سرعت زمینه پیدایش آن را فراهم کرد.
*ویژگی‌های موبایل 4G*
با گذشت یک سال از تثبیت فناوری نسل سوم ارتباطی، پیش‌بینی‌ها حول روی کار آمدن نسل چهارم که پروتکل شبکه آن اساساً مبتنی بر IP است، طی سال‌های 2013 تا 2014 میلادی شکل گرفت.
اتحادیه بین‌المللی مخابرات تنها مرجع راهبر در زمینه استانداردهای ارتباطی است تا از این طریق شبکه‌های جهانی توسعه یافته قابلیت تعامل و هم‌صحبتی را داشته باشند؛ یا به عبارتی با تعیین استاندارد و ویژگی‌های هر نسل ارتباطی مانع جزیره‌ای عمل کردن اپراتورهای ارتباطی در دنیا میشود.
لذا در تعریف ویژگی‌های نسل چهارم ارتباطی نیز گفته است که "کاربر باید هنگام تحرک بالا مثلا در ماشین و قطارهای تندرو حداقل به اینترنتی با سرعت 100 مگابیت بر ثانیه و هنگام تحرک پایین مثلا هنگام پیاده‌روی در منزل به سرعتی معادل یک گیگابیت بر ثانیه دسترسی داشته باشد.
نسل چهارم همراه (LTE-4G) راه‌حلی جامع بر مبنای IP جهت انتقال صدا، تصویر و داده است که بر پایه اصل "هر جا و هر زمان" داده‌ها را با سرعتی بسیار بالاتر از نسل‌های قبل در اختیار کاربر قرار می‌دهد.
*سرعت در نسل چهارم*
از لحاظ تکنیکی در نگاه ساده سرعت بارگذاری و بارگیری در LTE نسبت به نسل‌های قبل بسیار بالاتر است. البته جدای از نرخ داده بالا، تأخیر کمتر در ارسال بسته‌ها که منجر به کیفیت فوق‌العاده VoIP، ویدئو کنفرانس و سرویس‌های همزمان میشود.
نرخ انتقال داده در این فناوری طبق استانداردهای جهانی، 326 مگابیت در ثانیه برای بارگیری و 86 مگابیت در ثانیه برای بارگذاری در طیف فرکانسی 20 مگاهرتز است که در این شرایط حدود 400 کاربر به صورت همزمان در یک سلول می‌توانند فعال و در عین حال متحرک باشند.
وقتی دربارهنسل چهارم استاندارد صحبت می‌کنیم اولین نکته‌ای که باید در نظر گرفت تغییر فرکانس و میزان استفاده از پهنای باند است در حالیکه نسل سوم از پهنای باند پنج مگاهرتز استفاده می‌کند، LTE می‌تواند از کانالی با 1.4 تا 20 مگاهرتز پهنای باند استفاده کند.
این پهنای باند در مواقعی که فرکانس‌ها با یکدیگر تداخل دارند به کار می‌آید و از طرف دیگر زمانی که فرکانس‌های استفاده نشده زیادی موجود است نیز کاربرد خواهد داشت.
مطمئناً به هر میزان که پهنای باند بیشتر باشد، ظرفیت پذیرش نیز بالاتر می‌رود و در نتیجه دسترسی کاربران بیشتری به شبکه با امکانات یکسان میسر خواهد شد و لذا سرویس‌گیرنده بسته به نوع سرویس مخابراتی که در آن منطقه یا کشور موجود است به شبکه متصل خواهد شد.
*موبایل‌های 4G در هر کشوری کار نمی‌کند*
از این رو ممکن است برخی گوشی‌های هوشمند تولید شده مطابق با استانداردهای نسل چهارم در کشورهای اروپایی، قابلیت کار در کشورهای آمریکایی و آسیایی را نداشته باشد و علی‌رغم اینکه ممکن است طیف فرکانسی نسل چهارم دو کشور در آسیا و اروپا یکسان و مثلا 1800 مگاهرتز باشد اما پهنای باند کانال آنها با یکدیگر فرق کند که همین عامل مانع از کار کردن موبایل در کشور دیگر میشود.
با این حال و علی‌رغم کامل نشدن تکنولوژی نسل چهارم، صحبت‌هایی پیرامون نسل پنجم ارتباطی میشود که از دیدگاه جهانی LTE هنوز در مراحل اولیه به سر می‌برد. استفاده از LTE حتی در اروپا و آمریکا که به شکل گسترده‌ای راه‌اندازی شده همچنان در مرحله پایلوت است و استارت قطعی ورود به نسل چهارم پیشرفته نخورده است.
*تجربه انگلستان در مزایده باندهای فرکانسی 4G*
تکنولوژی LTE و باندهای فرکانسی این نسل کمی گیج کننده است که به عنوان مثال یکی از این موارد استفاده از سه باند فرکانسی مختلف در انگلستان جهت پیاده‌سازی LTE است.
طیف فرکانسی 2600 مگاهرتز یکی از باندهاست که مزایده آن در فوریه 2013 توسط آفکام برگزار شد.
قطعا این باند ظرفیت بیشتری برای دیتا به نسبت دو باند 800 و 1800 مگاهرتز دارد اما در مسافت‌های طولانی نمی‌تواند جوابگوی نیزها باشد زیرا تناسبی بین طول باند فرکانسی و پوشش‌دهی آن وجود دارد و هرچه طول باند بیشتر شود، مسافت پوشش‌دهی کاهش می‌یابد و بالعکس. لذا این باند گزینه مناسبی برای پوشش شهرهای کوچک و متراکم به حساب می‌آید و برای مناطق روستایی چندان توصیه نمی‌شود.
طیف 800 مگاهرتز نیز که برای تأمین فرکانس تلویزیون‌های زمینی استفاده می‌شد با دیجیتال شدن کانال‌های تلویزیونی در اختیار خدمات موبایل قرار گرفت و همان سال در انگلستان مزایده شد.
طیف 800 برخلاف 2600 مگاهرتز قادر خواهد بود طبق همان تناسب، مسافت‌های طولانی را به راحتی بپیماید و از این جهت بهترین پیشنهاد برای توسعه پهنای باند در مناطق روستایی مخصوصا در مناطقی که ممکن است حتی ارتباطات تلفنی از قبل وجود نداشته باشد، است.
ظرفیت دیتای این طیف کمتر از 2600 مگاهرتز است.
طیف 1800 مگاهرتز هم که در واقع میانه 800 و 2600 است از جمله دیگر طیف‌های مزایده شده برای ارائه خدمات نسل چهارم و نسل چهارم پیشرفته در انگلستان بود. این طیف تعادلی بین ظرفیت و پوشش به نسبت دو طیف دیگر ایجاد می‌کند.
*ارزش اقتصادی باند طلا*
اپراتورهای موبایل ودافون، EE، O2 و تری در آن سال هر کدام موفق شدند تکه باندهایی از طیف 800 مگاهرتز را اختیار کنند؛ ودافون با پرداخت 790,761,000 یورو بیشترین تکه باندهای ارتباطی در طیف‌های 800 و 2600 مگاهرتز را به دست آورد.
بعد از آن هم اپراتور EE با اختیار کردن دو تکه باند پنج مگاهرتزی از طیف 800 و دو تکه باند 35 مگاهرتزی از طیف 2600 و پرداخت مجموعا 588,876,000 یورو موفق به اخذ مجوز ورود به این کانال‌های ارتباطی جهت پیاده‌سازی نسل چهارم ارتباطی شد.
نکته جالب توجه این بود که اپراتور O2 علی‌رغم اتخاذ دو تکه باند 10 مگاهرتزی از طیف 800 حاضر به شرکت در مزایده طیف 2.6 گیگاهرتز نشد زیرا معتقد بود باندهای این طیف به پوشش داخلی شهرها آسیب می‌زند و از این حیث ترجیح داد تا با وای‌فای هات‌اسپات به پوشش نقاط شهری بپردازد.
اما علی‌رغم صرف نظر از این طیف مجموعا 550,000,000 یورو بابت همان تکه باند قبلی پرداخت که این رقم حاکی از ارزش باند فرکانسی 800 و باندهای موجود در این طیف است که هرچه ظرفیت آن بیشتر شود، ارزش قیمتی آن هم به شکل نجومی بالا می‌رود.
*باندهای طلای ایران چرا به اپراتورها داده نمی‌شود؟*
برخلاف تمامی تأکیدات جهانی و مبارزه اپراتورها بر سر به دست آوردن طیف‌های فرکانسی پایین‌تر جهت پوشش‌دهی بیشتر، طیف فرکانسی 700 مگاهرتز که از آن در دنیا به عنوان باند طلا یاد میشود در ایران همچنان مسدود است.
سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران علی‌رغم خالی بودن این طیف فرکانسی بعد از دیجیتال شدن شبکه‌های تلویزیونی، حاضر به آزادسازی آن نیست تا پوشش‌دهی موبایل در اقصی نقاط کشور کامل شود.
واگذاری طیف 700 مگاهرتز موجب کاهش سرمایه‌گذاری اپراتورهای موبایل در نسل‌های سوم، چهارم و بالاتر ارتباطی میشود و همین منجر به توسعه زودهنگام خدمات موبایل باندپهن به تمامی نقاط کشور می‌گردد.
محمود واعظی –وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران- معتقد است نگاه به استفاده از فرکانس در دستگاه‌های مختلف همان نگاه سنتی است در حالیکه استفاده از فرکانس‌های در اختیار دیگران می‌تواند هزینه‌های سرمایه‌گذاری اپراتورهای مختلف برای خرید تجهیزات را تا 50 درصد کاهش دهد.
او ابراز کرد: بر این اساس باید حتما فضای فرکانسی خود را مورد استفاده بهینه قرار دهیم و به مدیریت فرکانس بپردازیم.
*وزارت ارتباطات و حاکمیت چه می‌کند؟*
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره اختلاف نظرها بین سازمان صداوسیما و وزارت ارتباطات بر سر باند فرکانسی 700-800 مگاهرتز گفت: حدود 15 سال است که تمام کشورهای دنیا تصمیم گرفته‌اند با توجه به پخش دیجیتال شبکه‌های تلویزیونی، فضای فرکانسی مازاد را به اقدامات دیگری اختصاص دهند. این موضوع در کنفرانس‌های اتحادیه جهانی مخابرات نیز مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته است زیرا تمام شبکه‌های تلویزیون دنیا به سمت دیجیتال شدن پیش می‌رود و از طرفی ارتباطات موبایلی هم توسعه می‌یابد.
وی عنوان کرد: اردیبهشت ماه 93 در اولین همایش منطقه‌ای شبکه‌های تلویزیونی دیجیتال که با همکاری اتحادیه بین‌المللی ارتباطات، اتحادیه عرب و اتحادیه رادیوهای کشورهای عربی در دوبی برگزار شد درباره پخش آنالوگ و دیجیتال برنامه‌های تلویزیونی، تنظیم فرکانس‌های رادیویی، عضویت در باند فرکانس و بررسی قابلیت‌های همکاری بحث گردید و شرکت‌کنندگان الزامات فنی و اجرایی لازم برای هر گونه تغییر در طرح ژنو 2006 را در سرویس پخش دیجیتال برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی بررسی کردند.
واعظی گفت: در این همایش عنوان شد که پخش آنالوگ از 17 ژوئن 2015 به بعد براساس تفاهم‌نامه ژنو 2006 دیگر تحت حمایت نخواهد بود و این در حالی است که صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران هنوز نتوانسته است برخی از مناطق کشور را به بخش دیجیتال مجهز کند.
در حالیکه اکنون ضریب نفوذ نسل چهارم موبایل براساس تحقیقات اپن سیگنال در کشورهای کره جنوبی 97 درصد، ژاپن 90 درصد، هنگ‌کنگ 86 درصد، کویت 86 درصد، سنگاپور 84 درصد، اروگوئه 84 درصد، قزاقستان 81 درصد، هلند 80 درصد، بحرین 79 درصد، آمریکا 78 درصد، سوئد 78 درصد، چین 76 درصد، قطر 75 درصد و استرالیا 74 درصد در کشور ما همچنان اختلاف بر سر ارائه خدمات روی باندهای فرکانسی وجود دارد.
*وضعیت باندهای فرکانسی اپراتورهای ایران*
همراه اول به عنوان بزرگترین اپراتور ایران و منطقه خاورمیانه و آفریقا اکنون خدمات نسل دوم خود را روی طیف‌های 900 و 1800 مگاهرتز و نسل سوم (3G) را روی طیف 2100 مگاهرتز ارائه می‌دهد.
مدیر عامل این اپراتور پیش از این گفته بود که باند 3G را رفته رفته روی 900 مگاهرتز جهت پوشش‌دهی بالاتر می‌بریم.
طیف فرکانسی مرتبط با خدمات نسل چهارم این اپراتور نیز طبق نظر سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی 2600 مگاهرتز است که همراه اول درصدد است و از حاکمیت می‌خواهد مانند اپراتور دوم ارتباطی، خدمات‌دهی این نسل را روی طیف 1800 مگاهرتز انجام دهد.
در حالی باندهای فرکانسی طیف 2600 مگاهرتز برای اپراتورهای اول و سوم موبایل در نظر گرفته شده که اغلب اپراتورهای منطقه خاورمیانه حداقل از باندهای 800 و 1800 مگاهرتز استفاده می‌کنند و لیست این اپراتورها به شرح زیر است:
|
کشورها |
طیف 800Mhz |
طیف 1800Mhz |
|
بحرین |
– |
Batelco, VIVA Bahrain, Zain |
|
اردن |
– |
Zain |
|
کویت |
Ooredoo |
Viva, Ooredoo, Zain |
|
لبنان |
– |
Alfa, touch |
|
عمان |
– |
Omantel, Nawras |
|
قطر |
Ooredoo, Vodafone |
Ooredoo, Vodafone |
|
عربستان سعودی |
– |
Mobily, STC, Zain |
|
امارات متحده عربی |
du |
du, Etisalat |
تنها اپراتورهای Ooredoo و ودافون قطر، موبایلی و زین عربستان و اتصالات امارات متحده عربی طیف 2600 مگاهرتز را برای ارائه خدمات نسل چهارم خود در نظر گرفته‌اند.
یکی دیگر از پیچیدگی‌های مرتبط با این نسل، ارائه طیف وسیعی از کانال‌عای فرکانسی است؛ در نسل‌های دوم و سوم ارتباطی اپراتورها می‌دانستند که با طیف محدودی از فرکانس‌ها مواجه هستند.
به عنوان طیف‌های فرکانسی نسل دوم 850، 900، 1800 و 1900 مگاهرتز و طیف‌های نسل سوم هم 850، 900، 1700، 1900 و 2100 است اما نسل چهارم تاکنون شامل قاعده خاصی نشده و سقفی برای طیف‌های آن در نظر گرفته نشده است.
لذا با توجه به اینکه نسل چهارم این طبه‌بندی‌ها را ندارد باید رگولاتوری کشور به سمت اختصاص باندهای مرغوب به اپراتورها رود تا تجهیزات مطابق با آن فرکانس در سراسر کشور به صورت یکپارچه پیاده‌سازی شود و اپراتورها در آینده نزدیک دچار کمبود پهنای باند نگردند.
بیشتر کشورهای آسیایی و اروپایی از طیف‌های 800، 1800 و 2600 مگاهرتز برای نسل چهارم استفاده می‌کنند هرچند تکه باندهای 850، 2300 و 900 مگاهرتز نیز در جدول تخصیص برخ اپراتورها به چشم می‌خورد.
روال تخصیص فرکانس در آمریکا کمی متفاوت‌تر از دیگر کشورها بوده و طیف‌های 700، 1700، 2100 و 2300 مگاهرتز را واگذار کرده که اپراتور AT&T هم از همین رده استفاده می‌کند.