گزارشها حاکی از آن است که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تنها بر ۱.۶ درصد گردانندگان شبکههای رادیویی کشور اشراف قانونی دارد و این موضوع شاهدی بر عدم توفیق آن در شناسایی استفاده کنندگان از فضای فرکانسی کشور است.
معاونت نظارت و اعمال مقررات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و ادارات منطقهای 9گانه این سازمان عهدهدار اجرای وظایف نظارتی سازمان مذکور هستند و مرکز این مناطق در شهرهای قزوین، تبریز، همدان، اهواز، شیراز، اصفهان، بندرعباس، مشهد و تهران است.
وظایف نظارت و اعمال مقررات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی براساس هدف در دو دسته کلی نظارت و اعمال مقررات فعالیتهای غیرمجاز (که بدون مجوز این سازمان در جریان هستند و باید با آنها برخورد کند)، نظارت و اعمال مقررات فعالیتهای مجاز (دارندگان پروانه از این سازمان که اعمال حقوق استفاده کنندگان خدمات آنها را هم در بر میگیرد) قابل تقسیم است.
سازوکارهای برخورد با فعالیتهای بدون پروانه طبق گزارش دفتر مطالعات ارتباطات و فناوریهای نوین مرکز پژوهشهای مجلس، در ارتباط با بند "10" از ماده 6 اساسنامه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است. این بند به تکلیفی اشاره دارد که پیش از تشکیل سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به حکم قانون از سمت وزارت ارتباطات به انجام میرسید.
طبق اظهارات مدیران سابق این سازمان از سال 1380 کنترل فضای فرکانسی کشور به صورت جدی در دستور کار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (وزارت پست و تلگراف و تلفن) قرار گرفته است و سوابق اجرای بندهای "8"، "3" و "10" از ماده 6 اساسنامه فعلی به هشت سال پیش از تصویب اساسنامه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و دو سال قبل از تشکیل این سازمان باز میگردد.
دو ساز و کار لازم برای شناسایی و برخورد با تخلفات فرکانسی عبارتند از:
1. پایش فضای فرکانسی
2. رسیدگی به شکایت مطلعان و ذینفعان محق یک باند فرکانسی در مورد استفاده غیرمجاز از فضای فرکانسی کشور
طرح جامع مانیتورینگ فضای فرکانسی کشور که از سال 1383 آغاز شده یکی از مهمترین اقدامات در ایجاد ساز و کار لازم برای شناسایی و برخورد با فعالیتهای غیرمجاز در فضای فرکانسی کشور است.
با افتتاح 12 مرکز پایش فرکانس جدید در سال 1392، به ادعای سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی 62 درصد فضای فرکانسی کشور مورد پوشش نظارت و مانیتورینگ قرار گرفته بود.
طبق پیشبینی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی با تکمیل مراکز پایش فرکانسی جدید، تا پایان سال 1393 صد درصد فضای فرکانسی کشور باید تحت پوشش قرار میگرفت.
اما در سال 1394 اعلام شد که ظرفیت پایش جغرافیایی از 37 درصد به 53 درصد افزایش یافته است.
در صورتیکه فضای فرکانسی تحت مدیریت کامل باشد هر نوع فعالیت غیرمجاز به سرعت قابل شناسایی و برخورد خواهد بود.
در وبگاه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی سامانهای برای ثبت شکایت به صورت برخط وجود دارد اما متأسفانه سامانه ثبت شکایات ذیحقان یا مطلعین و اطلاعرسانی در زمینه استفاده غیرمجاز از فرکانسها ایجاد نشده است.
خدمات ثبت شکایت وبگاه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تنها محدود به شکایات مردم از اپراتورهای دارای مجوز است و سامانهای برای ذیحقان کسبوکارها و بخش دولتی یا اطلاعرسانی مردمی در زمینه استفاده غیرمجاز از باندهای فرکانسی ایجاد نشده است.
در مواقع حساس و بحرانی اختلال در باندهای فرکانسی باید در کمتر از چند دقیقه رفع شود. این در حالی است که ثبت شکایت و اطلاعرسانی در مورد فعالیتهای غیرمجاز فرکانسی به صورت غیر الکترونیکی انجام میشود و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی حداقل یک ماه زمان برای رفع تداخل مشخص کرده است.
در زمینه اجرای بند "3" ماده 6 اساسنامه در حوزه فناوری اطلاعات، این سازمان با مشارکت در کمیتههای نظارت و مقابله با تخلفات اینترنتی که با مشارکت نمایندگانی از استانداری، سپاه و بسیج، دادگستری و اماکن نیروی انتظامی برگزاری میگردد به انجام وظایف خود در زمینه شناسایی و مقابله با فعالیتهای غیرمجاز حوزه فناوری اطلاعات میپردازد.
همچنین سامانه پایش سرعت اینترنت که توسط دیگر بخشهای وزارت ارتباطات ایجاد شده بود در اختیار سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی قرار گرفته است تا کاربران بتوانند ضمن اطلاع از کیفیت خدمت دسترسی سرعت اینترنت خود، نسبت به ارسال شکایات احتمالی به این سازمان اقدام کنند.
اقدامات در برخورد با فعالیتهای بدون پروانه
سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در سال 1390-1389 بیش از 200 مورد شبکه رادیویی غیرمجاز را متوقف و بیش از 50 مورد تداخل رادیویی در سراسر کشور را رفع کرد.
یکی از مصادیق فعالیت غیرمجاز استفاده از مسدود کننده موبایل است که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در یکی از طرحهای ضربتی با کمک گزارشهای مردمی و دستگاههای پایش فرکانس در مدت یک ماه 100 دستگاه مسدود کننده موبایل را تنها در مراکز آموزشی تهران جمعآوری کرد و اقدامات مشابه در سایر مناطق 9گانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نیز انجام شده است.
از 6 ماه اول سال 1390 تا 6 ماه اول سال 1391 ادعا شده که فرکانسهای غیرمجاز در کشور از کاهش 30 درصدی برخوردار بوده اما این آمار مربوط به فعالیتهای غیرمجاز کشف شده است و نمیتوان ادعا کرد که تخلفات به صورت کلی کاهش پیدا کرده است.
تا مورخه 1391/6/18 حدود 500 هزار شبکه رادیویی فعال در کشور وجود داشته و تنها هشت هزار پروانه رادیویی در این بخش صادر شده بود.
با یک تحلیل اولیه از سوی مرکز پژوهشها مشاهده میشود که این سازمان تنها بر 1.6 درصد گردانندگان شبکههای رادیویی کشور اشراف قانونی دارد و این موضوع شاهدی بر عدم توفیق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در شناسایی استفاده کنندگان از فضای فرکانسی کشور است.