دانشگاه بدون استاد راه‌اندازی شد
استاد، از مهم‌ترین ملزومات یک دانشگاه محسوب میشود و به عبارت دیگر می‌توان گفت اساسی‌ترین رکن یک مرکز آموزشی «استاد» است. با وجود این فناوری انسان را به سمتی برده است که هفته گذشته نخستین دانشگاه جهان بدون هیچ معلم و استادی در کالیفرنیا فعالیت خود را آغاز کرد.
بدون استاد
این دانشگاه «42» نام دارد که در اصل پاسخ معنای زندگی است و نام آن از سریال علمی-تخیلی «راهنمای سفر در کهکشان» گرفته شده است. کالج امریکایی مذکور از زیرمجموعه‌های یک دانشگاه فرانسوی با همین نام محسوب میشود که در زمینه علوم رایانه فعالیت می‌کند. این دانشگاه بدون استاد سالانه هزاران دانشجو را در حوزه برنامه‌نویسی و توسعه نرم‌افزار تربیت می‌کند و سیستم‌های پیشرفته در آن به گونه‌ای ساخته شده است که هر یک از افراد می‌توانند در طرح‌های یکدیگر با هم همکاری داشته باشند و برای پیشبرد طرح خود از دیگر دانشجویان کمک بگیرند.
ایده اصلی برای راه‌اندازی دانشگاه هوشمند بدون استاد مانند این است که افراد نابینا بتوانند دیگر نابینایان را راهنمایی کنند. اگر چه این کار غیرممکن به نظر می‌رسد، ولی کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که هم‌اکنون فناوری می‌تواند این غیرممکن را ممکن کند. دانشگاه 42 نخستین بار فعالیت خود را در سال 2013 میلادی در شهر پاریس آغاز کرد که البته شعبه نخست دانشگاه مانند دیگر مراکز آموزشی استاد داشت و در آن سیستم پیشرفته‌ای برای ارتباط میان دانشجویان تعریف شد تا بتوانند با یکدیگر در ارتباط باشند. این دانشگاه یک اپلیکیشن اختصاصی در اختیار دانشجویان خود قرار داده بود که در آن دسترسی به طرح‌های مختلف فراهم می‌شد و افراد می‌توانستند با یکدیگر در ارتباط باشند. هم‌اکنون این اپلیکیشن به قدری توسعه یافته است که می‌تواند جای خالی استاد را هم در کلاس‌های درس پر کند.
بدون شهریه
دانشجویانی که به تازگی از شعبه فرانسوی این دانشگاه فارغ‌التحصیل شدند هم‌اکنون در شرکت‌های‌بزرگی چون آی‌بی‌ام، آمازون، گوگل، مایکروسافت و تسلا مشغول به کار هستند و بسیاری از آنها استارت آپ‌های شخصی راه‌اندازی کرده‌اند. دانشگاه 42 را یک میلیاردر فرانسوی به نام «خاویر نیل» راه‌اندازی کرد و او از ابتدا گفته بود کلیه افرادی که در این مرکز مشغول به تحصیل می‌شوند، هیچ گونه شهریه‌ای پرداخت نخواهند کرد. هم‌اکنون که دومین شعبه دانشگاه 42 راه‌اندازی شده است این قانون در خصوص شهریه به همین صورت دنبال میشود و دانشجویان نیاز به پرداخت هزینه ندارند. بنابراین نخستین دانشگاه بدون استاد جهان به صورت کاملاً رایگان خدمات خود را ارائه می‌دهد و استفاده از کلیه سرویس‌های هوشمند در این مرکز رایگان است.
آقای نیل و یکی از همکارانش که در راه‌اندازی نخستین دانشگاه بدون استاد جهان نقش داشتند، از دنیای فناوری آمده‌اند و هر دو آنها فعالیت خود را از یک استارت‌آپ کوچک شروع کردند. آنها می‌کوشند آنچه را به دانشجویان خود آموزش دهندکه فیسبوک در جریان توسعه ابزارهای ارتباطی خود در اختیار مشترکانش قرار داد و شبکه گسترده Airbnb با همین سیستم، اجاره کردن خانه و محل اقامت را برای مردم آسان کرد. نیل و همکارش می‌کوشد که این دو تجربه را با یکدیگر ادغام کند و در نهایت سیستم آموزشی «همتا-به-همتا» را در اختیار دانشجویان بگذارد تا به عبارت دیگر، افراد بتوانند از طریق طرح‌هایی که در آن شرکت می‌کنند، مباحث مورد نیاز خود را آموزش ببینند.
این روش در فرآیند آموزشی تحقیقاتی بسیار معمول است و با وجود این زمانی که چنین روشی مورد استفاده قرار می‌گیرد، در نهایت یک استاد فرآیند تحصیلی دانشجویان را تأیید می‌کند. ولی در اینجا هیچ استادی وجود ندارد و یک دانشجو می‌بایست به تنهایی همه مراحل یادگیری را پیش ببرد.
دانشجویان در دانشگاه 42 این فرصت را در اختیار دارند تا طرح‌های مورد نظر خود را انتخاب کنند و از این طریق بتوانند در قالب مهندس نرم‌افزار، طراح سایت، توسعه‌دهنده بازی‌های رایانه‌ای یا برنامه‌نویس شغل در اختیار بگیرند.این دانشجویان طرحی که به آنها محول شده است را به صورت آزاد از طریق منابعی که در اینترنت موجود است تکمیل می‌کنند و در هر مرحله‌ای که با مشکل مواجه شوند، می‌توانند از دیگر دانشجویان کمک بگیرند. تمامی دانشجویان در یک اتاق بزرگ در مقابل رایانه‌های خود در حال کار کردن روی طرح‌های مختلف هستند و همه آنها به صورت همزمان می‌توانند با یکدیگر همکاری داشته باشند. در این فرآیند ممکن است یک دانشجوی دیگر هم تمایل داشته باشد در طرحی که یک فرد انتخاب کرده است حضور داشته باشد و این طرح به صورت مشترک به اتمام برسد.
به‌عنوان مثال اگر یکی از این طرح‌ها ساخت یک بازی رایانه‌ای باشد، دانشجویان می‌توانند برای تکمیل طراحی آن اقدام کنند و بسته به تخصص و درخواست ثبت شده، بخشی از طرح می‌تواند به آنها واگذار شود. این دانشجویان پس از اتمام هر طرح امتیاز کسب می‌کنند و زمانی که به سطح 21 می‌رسند، می‌توانند فارغ‌التحصیل شوند. رسیدن به سطح 21 معمولاً بین سه تا پنج سال به طول می‌انجامد و در پایان این دوره یک مدرک آموزشی معادل لیسانس به آنها داده میشود.
شروع‌کنندگان شخصی
بنیانگذاران نخستین دانشگاه بدون استاد جهان بر این باورند که روش آنها برای آموزش مباحث رایانه‌ای کاستی‌‌های روش سنتی را برطرف می‌کند و می‌تواند دانشجویان را تشویق کند تا در شرایطی که یک دریافت‌کننده منفعل علم و دانش هستند، باز هم بتوانند شغل مناسب داشته باشند.
«بریتانی بیر» مدیر عملیاتی دانشگاه 42 در کالیفرنیا که پیش‌تر از دانشگاه پاریس فارغ‌التحصیل شده است در این باره گفت: «بازخوردی که ما از اطرافیان داشتیم این بود که دانشجویان این مرکز پس از فارغ‌التحصیل شدن بیش از افرادی که در دیگر دانشگاه‌ها دوره تحصیل را به اتمام می‌رسانند، می‌توانند برای ورود به دنیای کار واجد شرایط باشند. این افراد نیاز ندارند که پس از تحصیل از استادان خود سؤال کنند که برای مرحله بعدی چه اقدامی را انجام دهند و به عبارت دیگر وقتی که به این مرحله می‌رسند، براحتی می‌توانند برای شغل و زندگی خود تصمیم‌گیری کنند».
سیستم آموزشی «همتا-به-همتا» که برای نخستین بار در قالب دانشگاه بدون استاد راه‌اندازی شده است، تصمیم دارد دانشجویانی را وارد بازار کار کند که از نظر مهارت‌های فنی توانایی بیشتری داشته باشند و به تنهایی بتوانند برای پیشبرد علم یا شغل، تصمیم بگیرند. این افراد آمادگی بهتری برای رویارویی با فضاهای جدید دارند و به همین خاطر پیش‌بینی میشود که گام‌های علمی جدید توسط آنها برداشته شود.
آقای بیر بر این باور است که فارغ‌التحصیلان دانشگاه 42 بهتر از دیگر افراد می‌توانند با یکدیگر همکاری و در مورد مسائل مختلف بحث کنند و به نوعی طرح‌های سازمانی را پیش ببرند و ایده‌های خود را به نتیجه برسانند. این مهم‌ترین مهارت در دنیای واقعی محسوب میشود که می‌تواند موفقیت یک فرد را در بازار کار تضمین کند. در این میان بررسی‌های علمی هم نشان داده است که این نوع سیستم‌های آموزشی عمیق‌تر از روش‌های سنتی می‌تواند مباحث را به دانشجویان یاد دهد.