بررسی ضرورت تشکیل کمیسیون ویژه فضای مجازی در مجلس
بتازگی خبری انتشار یافت مبنی بر اینکه تعدادی از نمایندگان با امضای نامه‌ای درخواست تشکیل «کمیسیون ویژه فضای مجازی» را به مجلس شورای اسلامی داده‌اند و قرار است تا آخر این هفته در صحن علنی مجلس مطرح شود. درخواست کمیسیون ویژه فضای مجازی در مجلس، در حالی مطرح میشود که کمیته ارتباطات کمیسیون صنعت، معدن و تجارت و کمیسیون فرهنگی مجلس مسائل فضای مجازی در بخش فرهنگی و سخت افزاری و نرم‌افزاری را بررسی و پیگیری می‌کنند.
روزنامه «ایران» به سراغ چند نفر از امضاکنندگان این درخواست و نمایندگان کمیسیون‌های فرهنگی و صنعت، معدن و تجارت و کارشناسان فضای مجازی رفت تا نظر آنها را درباره تشکیل این کمیسیون ویژه بداند و اینکه آیا ضرورت تشکیل چنین کمیسیونی در مجلس احساس میشود؟
کمیسیونی برای موارد خاص
امیرآبادی فراهانی، عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی که یکی از امضاکنندگان درخواست تشکیل کمیسیون ویژه فضای مجازی است به «ایران» گفت: طبق آیین‌نامه 44 داخلی، مجلس می‌تواند در موارد مهم کشور کمیسیون ویژه‌ای تشکیل دهد. پیش از این نیز کمیسیون‌هایی مانند کمیسیون ویژه اصل 44، کمیسیون ویژه برجام و… تشکیل شده است. ما نیز در نامه‌ای درخواست تشکیل این کمیسیون ویژه فضای مجازی را داده‌ایم و قرار است در صحن علنی مجلس مطرح شود. البته ابتدا باید تشکیل کمیسیون در مجلس رأی بیاورد و بعد 15 نفر از متخصصان در بخش‌های مختلف مانند صنایع، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، امنیت ملی و… در این کمیسیون عضو شوند و مسائل فضای مجازی را در موارد خاص و مهم به صورت کاملاً تخصصی بررسی کنند. نماینده مردم قم با بیان اینکه اکنون فضای مجازی به یکی از مسائل مهم کشور تبدیل شده است، افزود: این فضا برای مردم نیز اهمیت زیادی پیدا کرده است بنابراین ضرورت تشکیل کمیسیون ویژه آن احساس میشود. از سوی دیگر فضای مجازی دارای ابعاد مختلفی است. در دنیای امروز مسأله فضای مجازی حرف اول را می‌زند و تنها مسأله آن محتوا و زیرساخت نیست و باید از جنبه‌های دیگر اقتصادی، اشتغال، حقوقی، امنیتی، اجتماعی، فرهنگی و… نیز به آن توجه ویژه‌ای شود بنابراین به نظر ما یک کارگروه نمی‌تواند به تمام جنبه‌ها و ابعاد فضای مجازی آن رسیدگی کند از این رو باید کمیسیون تخصصی تشکیل شود تا به تمام ابعاد آن بپردازد.
علی ابراهیمی، عضو کمیسیون کشاورزی یکی دیگر از امضاکنندگان درخواست کمیسیون ویژه فضای مجازی به «ایران» گفت: درست است که نهادها و سازمان‌هایی مانند شورای عالی فضای مجازی فعال هستند و قوانین را می‌نویسند و سیاستگذاری‌ها را دنبال می‌کنند ولی معتقدم فضای مجازی اکنون لازمه زندگی امروزی است و باید این فضا را به صورت کاملاً تخصصی‌تر و کارشناسی‌تر و با اطلاعات جهانی کنترل کنیم. نماینده مردم شازند با بیان اینکه باید افرادی که در زمینه فضای مجازی تخصص دارند در این کمیسیون عضو شوند، افزود: به نظر ما این کمیسیون می‌تواند بازوی کمکی برای دیگر بخش‌هایی باشد که در زمینه فضای مجازی فعالیت دارند، از این رو فعلاً نام کمیسیون ویژه به خود گرفته است تا در زمان‌های خاص تشکیل شود و اگر کارا و مؤثر بود می‌تواند در قالب کمیسیون دائمی در مجلس به کار خود ادامه دهد یا به کمیسیون فرهنگی واگذار شود.
وی درباره مخالفت کمیسیون فرهنگی و کمیته ارتباطات و فناوری ارتباطات کمیسیون صنعت، معدن و تجارت با تشکیل چنین کمیسیونی نیز گفت: این مخالفت بی معنی است چون فضای مجازی یک تخصص محسوب میشود و همه چیز اعم از اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و… را شامل میشود و نمی‌توان آن را تنها در کمیسیون فرهنگی یا کمیته ارتباطات کمیسیون صنعت ، معدن و تجارت بررسی کرد ضمن اینکه همان طور که از نامش پیداست «ویژه» نامیده شده و قرار است در موارد خاص تشکیل شود.
سردرگمی در پیگیری مسائل فضای مجازی
البته طرح تشکیل کمیسیون ویژه فضای مجازی مخالفانی نیز دارد. علیرضا ابراهیمی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس جزو مخالفان این طرح است. وی معتقد است بیشتر اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز با تشکیل چنین کمیسیونی مخالف هستند. نماینده مردم رامیان و آزاد شهر گفت: نگاه کلی ما این است که باید مسائل فضای مجازی در کمیسیون فرهنگی که محل فکر و اندیشه است و جدا از حوزه فضای مجازی نیست، مطرح شود. حال اگر موارد و مسائلی در حوزه سخت‌افزار و نرم‌افزار نیز وجود داشته باشد، کمیته ارتباطات کمیسیون صنعت ، معدن و تجارت ورود می‌کند بنابراین ما ضرورتی برای تشکیل چنین کمیسیونی نمی‌بینیم.
رمضانعلی سبحانی فر عضو کمیته ارتباطات و فناوری اطلاعات کمیسیون صنعت ، معدن و تجارت نیز از جمله مخالفان تشکیل کمیسیون ویژه فضای مجازی است و تشکیل آن را ضروری نمی‌داند. سبحانی‌فر گفت: کمیسیون ویژه فضای مجازی موقت بوده و قرار است تنها برای ایام خاصی تشکیل شود ولی با این حال تشکیل چنین کمیسیونی موجب تداخل وظایف با کمیسیون‌های دیگر میشود و به عبارتی موازی کاری است و موجب سردرگمی خواهد شد. نماینده مردم سبزوار افزود: مسائلی که در حوزه فضای مجازی پیش خواهد آمد، در کمیته‌ای که کمیسیون صنعت، معدن و تجارت وجود دارد و نامش نیز به کمیته ارتباطات و فضای مجازی تغییر یافته است، بررسی و پیگیری میشود. مسائل فضای مجازی جزو وظایف این کمیته است و اگر قوانینی نیاز به پیگیری در مجلس را داشته باشد همین کمیته پیگیر خواهد بود از این رو به نظر من وجود چنین کمیسیونی باعث ایجاد مشکلات خواهد شد.
تغییر دید مسئولان مهم‌تر از تشکیل کمیسیون
اما کارشناسان فاوا درباره تشکیل چنین کمیسیونی در مجلس چه نظری دارند. علیرضا هاشمی گلپایگانی، استاد دانشگاه امیرکبیر درباره درخواست تشکیل کمیسیون فضای مجازی در مجلس معتقد است شکل‌گیری چنین کمیسیونی در حوزه فضای مجازی مؤثر واقع نخواهد شد، چرا که در کل ساختار مدیریتی فضای مجازی در کشور ضعیف است.
هاشمی گلپایگانی گفت: بخش فضای مجازی در کشور بسیار منفعل و انتزاعی است از این رو باید در سطوح مختلف برنامه‌های راهبردی بلندمدت (حداقل 5 ساله) و کوتاه مدت تعریف شود تا مشخص شود کشور در فضای مجازی می‌خواهد به کدام سمت و سو برود. از سوی دیگر باید تمام اتفاق‌ها و مسائلی که پیرامون فضای مجازی در دنیا رخ می‌دهد را رصد کنند بعد تصمیم‌های نهایی گرفته، مصوب کرده و در کنار آن ضمانت اجرایی تعریف شود.
استاد دانشگاه امیرکبیر افزود: وقتی مسئولان کشور درباره فضای مجازی دید درستی ندارند و در حد ابتدایی است، بنابراین تشکیل کمیسیون‌های ویژه هم بی فایده است. آنها از فعل و انفعالات و تحولات فضای مجازی دنیا بی اطلاع هستند. معمولاً مسئولان کشور زمانی متوجه موضوعی می‌شوند که مانند پیام‌رسان‌‌ها به بحران تبدیل شود و در زمان بحران هم راه حل‌هایی ارائه می‌دهند که محکوم به شکست است. مسئولان کشوری باید ابتدا دید خود را نسبت به فضای مجازی عوض کنند و فضای مجازی را کلان‌تر ببینند.
هاشمی گلپایگانی در ادامه با بیان اینکه یک وضعیت بلاتکلیفی در حوزه فضای مجازی در کشور حاکم است، گفت: تا وقتی بلاتکلیفی حاکم باشد و راهبردهای بلندمدت و کوتاه مدت مشخص نشده باشد، نمی‌توان کاری از پیش برد. اما حسین اسلامی، کارشناس فاوا تشکیل کمیسیون ویژه فضای مجازی در مجلس را واجب و ضروری دانست و به «ایران» گفت: حتی تشکیل چنین کمیسیونی با تأخیر صورت می‌گیرد و باید زودتر از اینها تشکیل می‌شد، چون فضای مجازی فوق‌العاده برای آینده کشور مهم است. این کارشناس فاوا افزود: تکنولوژی و فضای مجازی تغییرات زیادی حتی در زندگی روزمره مردم ایجاد کرده است از این رو ضرورت تشکیل کمیسیون ویژه فضای مجازی در مجلس احساس میشود.
اسلامی در ادامه گفت: البته وقتی این کمیسیون می‌تواند مثمرثمر واقع شود که نمایندگان حاضر در این کمیسیون از نظرات بزرگان، اندیشمندان و صاحبنظران این حوزه استفاده کنند و قبل از تصمیم‌گیری حرف‌های آنان را نیز بشنوند و در نحوه اجرای مصوبات خود مشورت بگیرند از این رو تنها حضور اعضای کمیسیون برای تصمیم‌گیری و تصویب قوانین حوزه فضای مجازی کافی نیست.