الگوی تجاری اینترنت اشیا برای جهان
در ماه جولای گذشته بانک انگلستان اعلام کرد که روی اسکناس ۵۰ پوندی جدید آن، تصویری از «آلن تورینگ» خواهد بود؛ ریاضیدان بریتانیایی که به‌عنوان پدر معنوی علوم کامپیوتری در سراسر جهان شناخته میشود. این اسکناس جدید با گزیده‌هایی از یک سند مالی ابتدایی در سال ۱۹۳۶ و تصویری از تاریخ تولد تورینگ، شامل نقل‌قولی از سال ۱۹۴۹ و زمانی است که تنها تعداد کمی کامپیوتر در دنیا وجود داشت.
این نقل‌قول با این جمله آغاز میشود: «تنها یک نمونه از چیزی که قرار است بیاید، وجود دارد.» اظهارنظر تورینگ امروز هم همچنان درست است. کامپیوترها طوری جهان را تغییر داده‌اند که مخترعان آنها هم هرگز نمی‌توانستند تصور کنند. تورینگ دیگر نمی‌توانست سلبریتی‌های اینستاگرامی و کاربرانی پرطرفدارتر از کارل بنز – پیشرو صنعت خودرو – را پیش‌بینی کند که می‌توانند الگوی تجاری مراکز خرید را پیشگویی کنند. و البته او هرگز تصوری از وجود ده‌ها میلیارد کامپیوتر در جهان نداشت. اگر پیش‌بینی‌ها درباره روند رشد اینترنت اشیا درست باشند، تعداد این کامپیوترها می‌تواند تا صدها برابر هم افزایش داشته باشد. سرنخ‌هایی درباره آینده می‌توانند برداشت کلی از تغییراتی باشند که اتفاق افتاده‌اند. با گذشت ربع قرن بعد از آنکه اینترنت به پدیده‌ای مصرفی و رایج تبدیل شد، این پدیده حالا روی فرآیندهای تجاری تاثیرات زیادی دارد. اطلاعات و داده‌ها، ارز رایج دنیای آنلاین هستند که جمع‌آوری، تحلیل و فروخته شده و حتی گاهی به‌عنوان الگوی تجاری به سرقت می‌روند که می‌توانند بعضی از ارزشمندترین شرکت‌های جهان را شکل بدهند. اما همین ویژگی‌ها بیشتر توجه دولت‌ها و نهادهای قانون‌گذار را برای نظارت دقیق و سختگیرانه جلب می‌کنند؛ نظارتی که منتقدان آن را به‌عنوان «سرمایه‌داری نظارتی» مطرح می‌کنند.
پردازش‌های کامپیوتری که حالا همیشه و همه جا در دسترس هستند، باعث ظهور شرکت‌هایی می‌شوند که قدرت زیادی در زمینه استخراج اطلاعات از دنیای واقعی دارند؛ آن هم درست به همان روشی که شرکت‌های تکنولوژی بزرگ حالا اطلاعات را از دنیای مجازی استخراج می‌کنند. نتیجه این جریان یک انقلاب تدریجی در شیوه سنجش اطلاعات خواهد بود که در آن علم و دانش که در بسیاری موارد مبهم، ناقص یا حتی غیرموجود است، به سرعت دقیق و کامل میشود؛ انقلابی که می‌تواند به‌عنوان انقلاب بهره‌وری هم شناخته شود.
این روند شیوه عملکرد شرکت‌ها را تغییر خواهد داد. در دنیایی که بیشتر چیزها کامپیوتری هستند، بیشتر شرکت‌ها هم شبیه شرکت‌های کامپیوتری خواهند شد. در صنایع گران‌قیمت تکنولوژی‌های پیشرفته که اقتصادهای بزرگ برای دهه‌های آینده روی اینترنت اشیا سرمایه‌گذاری کرده‌اند، نتیجه این تغییرات در حال حاضر مشهود است. شرکت بزرگ بریتانیایی رولز رویس که سازنده موتورهای جت است، در سال ۱۹۶۲ خدمات «قدرت برای هر ساعت» خودش را معرفی کرد و در آن خدمات نگهداری و تعمیرات موتورها را با هزینه ثابت برای هر ساعت ارائه می‌کرد. تغییر و تحول دیجیتالی این شرکت به طور جدی در سال ۲۰۰۲ آغاز شد تا به این ترتیب بتواند کنترل و بررسی محصولاتش را به صورت متوالی و در لحظه انجام بدهد. داده‌های لحظه‌ای به معنای آن است که مهندسان این شرکت می‌توانند موتورهای جت را در حال پرواز دیده و زیر نظر بگیرند. وقتی چیزی نیاز به تعمیر داشته باشد، آنها می‌توانند تیم‌های تعمیر را مدیریت کنند تا روی زمین منتظر فرود بمانند. داده‌ها و اطلاعات این شرکت نکات و ترفندهای پرواز را به خلبان‌ها ارائه می‌کند که می‌تواند به صرفه‌جویی در مصرف سوخت و صدها هزار دلار هزینه منجر بشود.
تغییر شیوه تجارت به معنای تغییر فرهنگ است. این شرکت حالا برنامه‌نویسان کامپیوتری را درست مانند مهندسان هوانوردی استخدام می‌کند و یک بخش نرم‌افزار داخلی به نام r۲ Data Labs دارد که شبیه یک استارت‌آپ اداره میشود و به‌دنبال راه‌های جدید مدیریت جریان اطلاعات به سمت کسب‌و‌کارهای تازه است. این شرکت حتی برنامه‌هایی برای الگوسازی مجدد بخش‌هایی از ساختمان‌های ظاهرا صنعتی‌اش و جایگزینی آنها با ساختمان‌هایی دارد که از آجر کمتر و آینه‌ها و فضای سبز بیشتر در آنها استفاده میشود؛ به همان سبک معماری محبوب و رایج در سیلیکون‌ولی. با این همه «اندرو هاتسون اسمیت» رئیس بخش نرم‌افزاری r۲ Data Labs در این مورد می‌گوید: «ما در بخش نیروی کار با شرکت‌هایی مانند فیس‌بوک و گوگل رقابت می‌کنیم.»
رولز رویس تنها شرکتی نیست که این روند را در پیش گرفته است. شرکت جنرال الکتریک که رقیب بزرگ و جدی آن در تجارت موتورهای جت است، خدمات مشابهی را ارائه می‌کند. این الگوی تجاری برای کاهش هزینه‌ها در حال گسترش است. در یک کنفرانس با موضوع اینترنت اشیا که اوایل سال میلادی جاری در لندن برگزار شد، شرکت‌هایی مانند TVH بلژیکی که تولیدکننده جرثقیل و ماشین‌آلات صنعتی است و ABB سوئدی که شرکت مهندسی ماشین‌آلات سنگین است، برای توضیح مزایای بهره‌گیری از اینترنت اشیا، حاضر شده بودند.
امنیت زیر چشمان تیزبین
اگر پردازش‌های کامپیوتری رایج شرکت‌های تولیدکننده محصولات را به شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات تبدیل کنند، اینترنت اشیا مصرف‌کنندگان محصولات را به کاربران کامپیوتر تبدیل می‌کند؛ درست همان‌طور که شبکه‌های اجتماعی، ایمیل یا گجت‌های هوشمند راحتی و آسایش را با هزینه‌ای اندک فراهم می‌کنند. در حال حاضر تلویزیون‌های هوشمند کاربرانی را که آنها را تماشا می‌کنند، زیر نظر دارند و اطلاعات به‌دست آمده از آنها را روی برنامه‌های پایش عادت‌های تماشا و انتخاب ارسال می‌کنند. بعضی از این تلویزیون‌ها حتی مکالمات پس‌زمینه افراد با یکدیگر را هم کنترل می‌کنند. این داده‌ها به شرکت‌های تبلیغاتی و سازندگان برنامه‌های تلویزیونی فروخته و با سیستم‌های یادگیری ماشینی فشرده می‌شوند. این در حالی است که کسب اجازه و رضایت کاربران همچنان در ابهام قرار دارد. در سال ۲۰۱۷ کمیسیون تجارت فدرال، شرکت آمریکایی سازنده تلویزیون Vizio را به پرداخت ۲/ ۲ میلیون دلار جریمه کرد. این اتفاق بعد از آن افتاد که نهادهای نظارتی متوجه شدند استخراج اطلاعات مربوط به عادت‌های کاربران برای تماشای برنامه‌های تلویزیونی بدون اجازه آنها و فروش این اطلاعات، کار درستی نیست.
علاوه بر تلویزیون‌های هوشمند، ترازوهای هوشمند هم حالا به‌خاطر اطلاعاتی که در اختیار دارند، به دارایی ارزشمندی برای صنعت تناسب اندام تبدیل شده‌اند. حالا دیگر گجت‌های هوشمند از روبات‌های تمیزکننده خانه تا قفل‌های هوشمند و خودروهای خودران جدید هزاران داده خصوصی کاربران را در اختیار دارند و به سرقت می‌برند. این دستگاه‌ها حالا با سیاست‌های حفظ حریم شخصی به بازار می‌آیند که هزاران واژه و فرمان کاربران را شامل می‌شوند. با اینکه بسیاری تصمیم می‌گیرند از این دستگاه‌های هوشمند در خانه‌هایشان استفاده کنند، اما گجت‌ها و دستگاه‌های متصل به اینترنت حالا در اماکن عمومی وجود دارند و هر روز به تعداد آنها هم افزوده میشود. کامپیوتری شدن همه چیز با اینکه باعث شده است اطلاعات کاربران در دسترس شرکت‌ها قرار بگیرد، اما از طرفی امکان کنترل و نظارت بر این اطلاعات و نحوه استفاده از آنها را هم ایجاد کرده است. اگر اینترنت اشیا با همین سرعت جلو برود و گسترش پیدا کند، پتانسیل آن را دارد تا تمام جهان را با تصویری از سیلیکون‌ولی دوباره شکل بدهد.
