راه‌اندازی مجدد پروژه ماهواره‌ای «آیات»
ماهواره آیات، یکی از پروژه‌های کلان ملی است که در عتف (دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری) و با محوریت سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی تعریف و تصویب شد اما این پروژه به دلایل منابع بودجه به مرحله نهایی نرسید. رئیس سازمان فضایی ایران از رایزنی برای راه‌اندازی مجدد پروژه آیات خبر داد.
بر اساس آخرین گزارشی که سازمان ملل ارائه کرده است، ایران از لحاظ ریسک وقوع بلای طبیعی رتبه ۱۱ دنیا را دارد و در حوزه زلزله نیز در صدر این فهرست قرار گرفته است.
از طرف دیگر ۹۰ درصد بلایای طبیعی از فرآیندهای آسمانی است و ۱۰ درصد مابقی را بلای زمینی مانند زلزله، فرونشست زمین و آتشفشان تشکیل می‌دهند.
به دلیل همین مسائل، هشت سال قبل بحث ماهواره آیات مطرح شد و طراحی آن تا مرحله مفهومی نیز جلو رفت. اما بودجه مناسبی برای پیشبرد این ماهواره در نظر گرفته نشد و به همین دلیل تولید آن متوقف شد.
مرتضی براری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در این باره گفت: به دلیل زلزله‌خیز بودن ایران، خصوصا در چند سال اخیر، سال ۹۰ بحث طراحی ماهواره آیات تا مرحله طراحی مفهومی رفت و بعد از مدتی به دلیل مباحث بودجه‌ای متوقف شد.
رئیس سازمان فضایی ایران اضافه کرد: امروزه ماهواره‌ها بستری هستند برای پیش‌بینی، پیشگیری و مدیریت بلایا. در حوزه فضایی نیز یکی از کارگروه‌های مهم در سازمان ملل همین کارگروه مدیریت بلایاست. امروزه ماهواره می‌تواند برای مدیریت بخش بلایا کشورها کمک کند، تلاش ما بر این است که حتما از این ظرفیت استفاده کنیم.
براری افزود: یکی از پروژه‌های کلان ملی که در عتف دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری با محوریت سازمان پژوهش های علمی و صنعتی تعریف به تصویب رسید، ماهواره آیات بود که به دلایل منابع بودجه این پروژه شکل نگرفت. اما همچنان یکی از دغدغه‌های جدی ما در حوزه ماهواره‌ها به حساب می‌آید.
ارسال طرح برای سازمان گسترش
رئیس سازمان فضایی کشور با اشاره به این که این طرح مجددا به سازمان گسترش ارسال شده است، افزود: در راستای این طرح جلساتی برگزار شده است. تمام تلاش‌مان راه‌اندازی دوباره این پروژه است و حتما نتیجه این جلسات را اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.
او درباره پیش‌بینی‌اش از روند ساخت ساخت ماهواره آیات، گفت: ما اکنون چند پروژه را در این حوزه شروع کرده‌ایم و به دنبال این هستیم که آن ماهواره‌های سنجشی را در مدار تزریق کنیم. اولویت ما ماهواره سنجشی و تثبیت این فناوری است. این که به شکل پراکنده در همه حوزه‌ها به شکل هم‌زمان فعالیت کنیم که فعلا برای ما مقدور نیست.
براری افزود: زمانی که بتوانیم از ماهواره‌های سنجش از دور پاسخ بگیریم، قطعا با یک تغییر کوچک می‌توانیم کارمان را در حوزه ماهواره آیات آغاز کنیم. اولویت اول ما این است که ماهواره را در مدار تزریق کنیم، زمانی که مستقر شد می‌توانیم فازهای بعدی را آغاز کنیم.
او در پایان اشاره کرد: با توجه به کمبود منابع و بودجه، معمولا از غیر متمرکز و واگرا بودن پروژه‌ها پرهیز می‌کنیم اما اگر بخش خصوصی و حتی سازمان‌های مرتبط علاقه‌مند به همکاری در این پروژه ملی و مهم باشند با آن‌ها انواع همکاری را انجام خواهیم داد و این اعلام آمادگی در حوزه ما وجود دارد.
ماهواره آیات چطور شکل گرفت؟
پس از عضویت ایران در باشگاه فضایی، ارسال ماهواره به فضا و فراهم شدن توان و فناوری ساخت ماهواره در کشور، طرحی برای ساخت یک ماهواره بومی با هدف پیش‌بینی زلزله مطرح شد. استارت این کار سال ۸۸ و با استناد به پروپوزال مشترک سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و پژوهشگاه مهندسی زلزله‌شناسی، زده شد.
ماهواره آیات قرار بود بین ۵۰ تا ۷۰ کیلوگرم وزن داشته باشد و سیگنال‌هایی که قبل و بعد از وقوع زلزله از کره زمین متصاعد میشود را شناسایی کند.
این طرح کلان ملی پس از مدت کوتاهی در شورای عالی عتف با نام پروژه ماهواره‌ای زلزله‌شناسی آیات، به تصویب رسید و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از جمله حامیان آن اعلام شدند.
سه سال پس از تصویب این طرح، سازمان پژوهش‌های صنعتی ایران و پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله اقدام به طراحی مفهومی این ماهواره زلزله‌شناسی کردند. یک سال بعد فاز طراحی مفهومی ماهواره زلزله‌شناسی آیات به پایان رسید و مدتی نگذشت که رئیس پژوهشکده مخابرات و فناوری ماهواره سازمان پژوهش‌ها در یک نشست خبری اعلام کرد این ماهواره که با بودجه هشت میلیارد ریالی در حال تهیه است و سال ۹۵ در مدار زمین قرار خواهد گرفت.
به گفته محمدحسن انتظاری معاون وقت سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، طرح مفهومی این ماهواره به دلیل تامین نشدن اعتبارات که قرار بود از سوی ستاد هوافضا و بنیاد ملی نخبگان تامین شود، در مرحله طراحی مفهومی باقی ماند و تولید آن متوقف شد.