رقیب بزرگ اینستاگرام
در میان صدها شرکت و استارت‌آپی که قدم به عرصه وجود گذاشته‌اند، کمتر پیش آمده که شرکتی بتواند مانند استارت‌آپ چینی بایت‌دنس (ByteDance)، خالق اپلیکیشن تیک‌‌تاک (TikTok)، مسیر رشد و محبوبیت را با چنین سرعتی بپیماید.
«تیک‌‌تاک» طی دو سال توانست خود را به جایگاهی برساند که اکنون از آن به عنوان رقیبی برای اینستاگرام، نت‌فلیکس، یوتیوب، اسنپ‌چت و حتی فیسبوک یاد می‌کنند. این اپلیکیشن توانست در بیش از ۱۵۰ کشور دنیا که به ۷۵ زبان صحبت می‌کنند، بیش از یک میلیارد دانلود را برای خود ثبت کند. با کمک این اپلیکیشن، کاربران می‌توانند ویدئوهای کوتاه خود را در حالت‌ها و با افکت‌های مختلف تهیه کرده و در شبکه‌های اجتماعی با دیگر کاربران جهانی به اشتراک بگذارند. محیط کار با این نرم‌افزار به گونه‌ای طراحی شده که نیازی به ترجمه ندارد و استفاده از آن بسیار آسان است. این ویژگی، برگ برنده تیک‌‌تاک در مقایسه با نرم‌افزارهای مشابه چینی همانند «وی‌چت» یا «تنسنت» محسوب میشود.
استراتژی تیک‌‌تاک
ژانگ ییمینگ (Zhang Yiming)، بنیانگذار استارت‌آپ بایت‌دنس به همراه تیم خود در طراحی تیک‌‌تاک نشان داد که می‌توانند علاوه بر بازار چین، در یک بازار بین‌المللی نیز با دیگر شرکت‌های فعال، رقابت کنند. گفتنی است نهادهای قانونگذار در چین قوانین سفت و سختی را پیش‌روی شرکت‌های آمریکایی قرار می‌دهند و دسترسی مردم این کشور به وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی را مسدود می‌کنند. اما ژانگ ییمینگ، استراتژی مناسبی را برای تیک‌‌تاک برگزید؛ به این معنی که وی دو نسخه از این اپلیکیشن را تولید کرد که یک نسخه برای چینی‌ها و متناسب با بازار اینترنت این کشور تولید و نسخه دیگر برای کاربرانی از سراسر جهان طراحی شد. این استراتژی و راهکار خلاقانه می‌تواند الگویی برای دیگر استارت‌آپ‌ها و شرکت‌هایی باشد که به‌دنبال جذب کاربرانی از سراسر جهان هستند، به‌ویژه شرکت‌هایی که می‌خواهند از جمعیت میلیاردی چین نهایت استفاده را ببرند و با این روش می‌توانند نسخه‌ای از اپلیکیشن خود را همسو با قوانین و مقررات این کشور طراحی کنند.
ژانگ که سابقه کار در شرکت مایکروسافت را دارد و یکی از کارآفرینان برجسته چین به شمار می‌رود، از همان اولین روزهایی که خود را در دنیای آی‌تی پیدا کرد، رویای راهاندازی شرکتی بزرگ و بی‌حدومرز را در سر می‌پروراند. او که اکنون تنها ۳۶ سال دارد، جزو نسل جدیدی از چهره‌های تاثیرگذار چین به حساب می‌آید که به‌دنبال ادامه دادن راه بزرگانی همچون «جک ما» بنیانگذار علی‌بابا، «رابین لی» بنیانگذار بایدو و «پونی ما» موسس تنسنت است. در حال حاضر، ارزش شرکت تحت هدایت ژانگ یعنی بایت‌دنس، حدود ۷۸ میلیارد دلار برآورد شده است. بایت‌دنس، حمایت شرکت‌هایی همچون Sequoia از چین، Softbank Group از ژاپن، KKR از آمریکا، Hillhouse از چین و Sig Asia را پشت سر خود می‌بیند. اگرچه بایت‌دنس توانسته در چین، اعتماد نهادهای رگولاتوری را به‌دست آورد، اما کار این شرکت در عرصه بین‌المللی بسیار سخت است؛ چرا که بنا به دلایلی همچون مسائل امنیتی و مشکلاتی که برای شرکت‌های چینی مانند هوآوی در راهاندازی نسل پنجم شبکه ارتباطی یا همان ۵G به‌وجود آمده، در معرض مسدود شدن و محدودیت‌های زیادی قرار دارد.
در آگوست ۲۰۱۲، یعنی ۵ ماه بعد از راهاندازی استارت‌آپ بایت‌دنس، ژانگ اولین اپلیکیشن موبایلی خود را تحت عنوان Toutiao که با نام Headlines نیز شناخته میشود، ایجاد کرد. این اپلیکیشن از فناوری هوش مصنوعی بهره می‌برد و محتوای خبری به روز را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. در سال ۲۰۱۶ نیز، ژانگ از اپلیکیشن دیگری به نام Fouyin ویژه اشتراک ویدئو برای کاربران چینی پرده برداشت و یک سال بعد تیک‌‌تاک را برای استفاده کاربران دیگر کشورهای جهان توسعه داد. در همان سال، بایت‌دنس چیزی حدود ۹۰۰ میلیون دلار را برای خرید یکی از اپلیکیشن‌های فعال در این زمینه به نام Musical.ly پرداخت کرد. نزدیک به ۲۰۰ میلیون کاربر در جهان از این کاربر استفاده می‌کردند. بنابراین، تیک‌‌تاک توانست با تکیه بر فناوری هوش مصنوعی و استفاده از نوآوری‌های به‌کار رفته در اپلیکیشن Musical.ly، نگاه کاربرانی از سراسر جهان را به خود جلب کند. در آگوست ۲۰۱۸، شرکت بایت‌دنس با ترکیب اپلیکیشن Musical.ly و تیک‌‌تاک، یک اپلیکیشن واحد را با عنوان تیک‌‌تاک روانه بازار کرد و جالب آنکه ظرف سه ماه توانست، بالغ بر ۳۰ میلیون کاربر را به نصب و استفاده از این اپلیکیشن ترغیب کند. محیط کار با این نرم‌افزار بسیار ساده و کاربرپسند طراحی شده و قادر است با توجه به سابقه استفاده کاربر از این برنامه و عادت‌های وی در مشاهده ویدئوها، پیشنهادهایی را به وی ارائه می‌دهد. تیک‌‌تاک از طریق آگهی‌ها و فروش محصولات مجازی همچون ایموجی‌ها و استیکرها به کاربران، درآمد کسب می‌کند.
گزارشها نشان می‌دهد که تیک‌‌تاک توانسته در کشورهای کمتر توسعه‌یافته، مناطق محروم چین و هند و به طور کل، کشورهایی که کاربران برای دسترسی به برخی اپلیکیشن‌ها با محدودیت‌هایی مواجهند، با استقبال خوبی مواجه شود. ژانگ در استفاده از فناوری نوظهور هوش مصنوعی در این اپلیکیشن نیز بسیار مصمم است و اعلام کرده که هدف این شرکت استفاه از قدرت هوش مصنوعی و کمک گرفتن از رشد اینترنت موبایل برای به‌وجود آوردن تحولی عظیم در نحوه مصرف و دریافت اطلاعات توسط کاربران است. در تیک‌‌تاک از الگوریتم‌هایی مبتنی بر هوش مصنوعی استفاده میشود که تجربه نسبتا شخصی را از کار با این اپلیکیشن برای هر کاربر فراهم می‌کند و این روش‌ها، با آنچه که توسط شرکت‌های فیسبوک، نت‌فلیکس، اسپاتیفای و یوتیوب در استفاده از هوش مصنوعی برای ارائه پیشنهادها به کاربران به‌کار گرفته میشود، متفاوت است. بایت‌دنس طی یکی دو سال اخیر توانسته چند استارت‌آپ را خریداری و به مجموعه خود اضافه کند. هر کدام از این اپلیکیشن‌ها، ویژگی‌های خاص خود را دارند و بایت‌دنس سعی دارد تا با ادغام این قابلیت‌ها، اپلیکیشنی جامع را در اختیار کاربران قرار دهد.
با این حساب، می‌توان گفت شرکت‌هایی همچون فیسبوک، رقیبی جدید و بسیار جدی پیش‌روی خود خواهند دید. در سال ۲۰۱۸، تیک‌‌تاک توانست رده چهارم فهرست برترین اپلیکیشن‌های دانلودی غیربازی را از آن خود کند. برای این اپلیکیشن، حدود ۶۶۳ میلیون دانلود ثبت شد که این رقم برای فیسبوک برابر با ۷۱۱ میلیون نصب عنوان شد. شواهد نشان می‌دهد که حدود یک چهارم دانلودهای تیک‌‌تاک، از سوی هندی‌ها بوده به طوری که برای سه ماهه نخست سال ۲۰۱۹، بالغ‌بر ۱۸۸ میلیون دانلود از سوی کاربران این کشور ثبت شده است. این در حالی است که این میزان دانلود، برای اپلیکیشن محبوبی همچون فیسبوک ۱۷۶ میلیون بار گزارش شد.
واهمه فیسبوک از تیک‌‌تاک
در اواخر سال ۲۰۱۸، شرکت فیسبوک که تهدید تیک‌‌تاک را برای خود بسیار خطرناک می‌دید، از اپلیکیشنی به نام Lasso رونمایی کرد که عملکردی تقریبا مشابه با تیک‌‌تاک ارائه می‌داد و به زعم بسیاری از کارشناسان، صرفا برای خارج کردن این اپلیکیشن چینی از توجهات روزافزون کاربران طراحی و وارد بازار شده بود. تعداد دانلودهای Lasso در چهار ماهه نخست عرضه در آمریکا، حدود ۷۰ هزار بار عنوان شده که در مقایسه به ۴۰ میلیون دانلود تیک‌‌تاک در همین بازه زمانی، رقم ناچیزی به حساب می‌آید. هرچند تیک تاک مستقیما مشابه اینستاگرام ( متعلق به فیسبوک ) نیست و روی ویدئو تاکید بیشتری دارد اما به نظر می‌رسد این اپلیکیشن نوظهور می‌تواند بسیاری از کاربران اینستاگرام را به سمت خود جلب کند. به‌خصوص با توجه به علاقه‌مندی نسل جوان‌تر این اپلیکیشن احتمالا به‌زودی سایر شبکه‌های اجتماعی رقیب را به شدت تحت‌فشار قرار خواهد داد. افزایش محبوبیت تیک‌‌تاک در میان جوانان و نوجوانان، نگرانی‌هایی را برای کشورهایی همچون آمریکا به‌وجود آورده و اخیرا کمیسیون تجارت فدرال این کشور، تیک‌‌تاک را به‌دلیل عدم‌دریافت اجازه والدین برای گردآوری اسامی، آدرس ایمیل و دیگر اطلاعات شخصی افراد زیر ۱۳ سال، ۷/ ۵ میلیون دلار جریمه کرد.
در هند نیز، استفاده از این اپلیکیشن از آوریل گذشته برای کاربران اندروید و iOS ممنوع اعلام و دلیل آن نیز «تخریب فرهنگی» عنوان شد. اما چند هفته بیشتر طول نکشید که وکلای بایت‌دنس توانستند مقامات این کشور را مجاب کنند که سیستم تیک‌‌تاک قادر است مانع از نمایش محتواهای نامناسب برای کودکان و نوجوانان شود. آنها همچنین عنوان کردند که این اپلیکیشن همواره به‌روزرسانی و مشکلات شناسایی‌شده رفع خواهد شد. به‌رغم تمامی‌سنگ‌اندازی‌هایی که در مسیر حرکت روبه‌جلویی بایت‌دنس و اپلیکیشن تیک‌‌تاک انجام می‌گیرد، این شرکت برای رسیدن به هدف خود یعنی ایجاد امپراتوری از اپلیکیشن‌ها برای نسل جدید کاربران مصمم است. بایت‌دنس با تیک‌‌تاک توانست این باور را در شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها به‌وجود آورد که می‌توانند به بازارهای بین‌المللی نیز بیندیشند و خود را به عنوان رقیبی جدی برای شرکت‌های بزرگ فعال در این عرصه معرفی کنند. چنین رویه‌ای سبب میشود تا گزینه‌های بیشتری پیش‌روی کاربران دنیای دیجیتال قرار گیرد.