بازیگران جدید شبکه ملی اطلاعات: برندگان و بازندگان اینترنت بنزینی چه کسانی هستند؟
افزایش قیمت بنزین در نیم‌شب پنجشنبه هفته گذشته اثرات مختلفی داشته که یک اثر بزرگ و منفی آن را حالا می‌توان روی شبکه اینترنت بین‌الملل دید. از ساعت ۲۱ شب شنبه ۲۵ آبان تا کنون امکان اتصال به شبکه جهانی اینترنت برای کاربران ایرانی قطع شده و مشخص نیست که آیا این ارتباط مجدد وصل میشود یا خیر. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از پیگیری برای وصل مجدد اینترنت گفته و سخنگوی دولت هم اعلام کرده اینترنت به تدریج و استان به استان وصل میشود؛ اما هنوز خبری نیست.
در چهار روز گذشته قطع اینترنت بین‌الملل برندگان و بازندگان اجباری در حوزه کسب‌وکارهای آنلاین به جای گذاشته است. برندگانی که ۲۴ ساعت بعد از قطع اینترنت توانستند به کمک شبکه ملی اطلاعات به حیات خود و البته نه به گستردگی گذشته بازگردند و بازندگانی که شاید در ظاهر سرویس‌هایشان مشغول به کار باشد اما به دلیل وابستگی به سرویس‌های خارجی که نمونه داخلی هم ندارند از فعالیت باز ماندهاند.
برندگان قطع اینترنت
بدون شک قطع نزدیک به چهار روز اینترنت یکی از بزرگترین رزمایش‌های قطع اینترنت در کشور بوده است. به نظر می‌رسد در کنار امتیاز منفی که وزارت ارتباطات از سمت کاربران بابت قطع اینترنت دریافت کرده؛ اما فعالیت برخی کسب‌وکارهای آنلاین بر بستر شبکه ملی اطلاعات باعث شده تا این وزارتخانه یک برگه برنده در مقابل منتقدانی داشته باشد که پیوسته راه‌اندازی ۸۰ درصد این شبکه از سمت این وزارتخانه را زیر سوال برده‌اند.
روز گذشته محمدجواد آذری جهرمی، در گفت‌وگو با ایسنا ضمن ابراز خشنودی فعالیت کسب‌وکارهای آنلاین روی شبکه ملی اطلاعات گفته بود: «از ناراحتی مردم از قطع بودن اینترنت و مشکلات آن اطلاع دارم و به خودم نیز در این چند روز اجازه استفاده از اینترنت را ندادم، اما مردم قضاوت کنند که آیا خدمات داخلی آنها بر شبکه ملی دچار اختلال شده است یا خیر.»
آنطور که از اظهارات مقامات وزارت ارتباطات بر می‌آید آنها توانسته‌اند برخی کسب‌وکارهای آنلاین حیاتی در کشور را به واسطه شبکه ملی اطلاعات به مسیر ارائه سرویس‌شان بازگردانند.
شواهد موجود هم نشان میدهد که کسب‌وکارهایی داخلی که در غیاب سرویس‌های خارجی در کشور راه‌افتاده‌اند توانسته‌اند کمتر از ۲۴ ساعت بعد از قطع اینترنت به خاطر استفاده از زیرساخت‌های ارتباطی داخلی کشور به فعالیتشان (هرچند نه در قیاس با گذشته )ادامه دهند. تاکسی‌های آنلاین همچون اسنپ، تپ‌سی، اپ‌استورهایی مانند کافه‌بازار، برنامه‌های فروش آنلاین غذا مانند اسنپ‌فود و چلیلوری،سرویس‌های تولید واشتراک محتوا همچون آپارات، فیلیمو هر کدام با ارسال پیامک به کاربرانشان اطلاع داده‌اند که در دسترس‌‌اند و همچون گذشته کاربران می‌توانند از آنها استفاده کنند.
بازندگان بازار آنلاین
اما تمام داستان این نیست. در کنار کسب‌وکارهای آنلاین حیاتی که توانسته‌اند با هر سختی خود را به جریان ارائه خدمات به کاربرانشان بازگردانند، گروهی از کسب‌وکارهای آنلاین هم وجود دارند که با قطع دسترسی به اینترنت بین‌اللمل به صورت کامل از کار باز ماندهاند. در این میان البته کسب‌وکارهایی هم هستند که شاید در ظاهر سرویس‌هایشان برای کاربران داخلی قابل دسترس باشد؛ اما در واقع به خاطر وابستگی بخشی از کسب‌وکارشان به سرویس‌های خارجی که نمونه داخلی هم ندارد فعالیتشان در بازار آنلاین کشور متوقف شده است.
«پیاده» استارت‌آپ فعال در حوزه معرفی خدمات تفریحی شهری یکی از این کسب‌وکارهای آنلاین است. لنا وفایی، بنیان‌گذار «پیاده» در گفت‌وگو با پیوست از شرایط سخت فعالیت کسب‌وکارش می‌گوید و اینکه در مدت سه روز قطع اینترنت آنها با ریزش بالای کاربران و کاهش درآمد همراه شده‌اند. او در این زمینه به پیوست می‌گوید: «۹۵درصد نیاز کسب‌وکار ما به سرویس‌ها و نرم‌افزارهای خارجی است که نمونه داخلی در کشور ندراند. تیم فنی ما برای ایجاد تغییرات در سرویس پیاده نیاز به اینترنت دارد که متاسفانه به دلیل قطع اینترنت نتوانسته‌ایم کارهای خود را پیش ببریم.» وفایی از طرفی اعلام می‌کند که بیشتر کاربران پیاده از طریق شبکه اجتماعی «اینستاگرام» با آنها در ارتباط هستند و در جریان اتفاقات شهر قرار می‌گیرند که قطع اینترنت هم باعث از دست رفتن کاربران آنها و لغو بسیاری از کمپین‌هایی شده که ماه‌ها برای آن برنامه‌ریزی و هزینه کرده بودند.
فرشاد وکیل‌زاده، مدیرعامل فروشگاه آنلاین «زنبیل» هم به پیوست می‌گوید که قطع اینترنت باعث شده آنها حجم قابل توجه‌ای کاربرانشان را که به واسطه جست‌وجو از گوگل و یا شبکه‌های اجتماعی به این سرویس می‌رسیدند را از دست بدهند. او به پیوست می‌گوید: «اپلیکیشن زنبیل به واسطه الگوریتم‌های مربوط به گوگل طراحی شده بود که حالا به دلیل قطع اینترنت نزدیک به ۷۲ ساعت است که این اپ از کار افتاده است.» وکیل‌زاده با اعلام اینکه پیگیری بسیاری از سفارش‌های کاربرانشان به دلیل قطع بدون اطلاع اینترنت دچار مشکل شده از افت ۷۰ تا ۸۰ درصدی سفارش و بازدید در زنبیل خبر میدهد.
دیجی‌کالا به عنوان بزرگترین خرده‌فروشی بازار آنلاین هم از ایجاد برخی مشکلات به دنبال قطع اینترنت در ارائه سرویس‌هایشان می‌گوید. سعید محمدی، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل این فروشگاه آنلاین به پیوست اعلام می‌کند که هرچند ارائه خدمات توسط این فروشگاه به دلیل قرار گرفتن زیرساخت‌های حیاتی دیجی‌کالا در داخل کشور همچون قبل برقرار است؛ اما بخش‌های فنی و یا مارکتینگ این کسب‌وکار به خاطر وابسته بودن به سرویس‌هایی نظیر گوگل از توسعه فعالیت‌های باز ماندهاند و حتی آنها مجبور شده‌اند برخی بخش‌ها را به خاطر نبود اینترنت به صورت موقت تعطیل و کارمندان را به خانه بفرستند. محمدی بخش دیگری از مشکلاتشان را در بخش سیستم توزیع مرسولات ارتباط میدهد و اینکه بسیاری از سفارش‌ها از سمت دیجی‌کالا به دلایل شرایط آب‌وهوایی و همچنین وضعیت امنیتی شهرها با تاخیر به دست مشتریانشان می‌رسد.
کسب‌وکارهای فعال در حوزه فیت‌تک از جمله دیگر بازندگان قطع اینترنت بین‌الملل بوده‌اند. هرچند مقامات بانک مرکزی گفته‌اند که قطع اینترنت مشکلی برای شبکه بانکی کشور ایجاد نکرده و یا مدیرعامل شرکت خدمات انفورماتیک در گفت‌وگو با پیوستاعلام کرده که روز گذشته ۱۲۵ میلیون تراکنش در شتاب بدون مشکل صورت گرفته؛ اما برخی از مدیران شرکت‌های فین‌تکی می‌گویند گرفتن ارتباط PSPها با بانک‌ها به دلیل اختلال در شبکه اینترنت با مشکل مواجه بوده است.
مصطفی امیری، مدیرعامل شرکت «زرین‌پال» در گفت‌وگو با پیوست می‌گوید که هرچند در ظاهر اختلالی روی ارائه سرویس این شرکت وجود ندارد؛ اما به دلیل اختلال در شبکه بانکی کشور آنها با کاهش تراکنش و درآمد در سه روز گذشته مواجه بوده‌اند.
امیری توضیح میدهد: «روز دوشنبه برای ۲ ساعت به خاطر اختلال در اینترنت شبکه ارتباطی بانک ملی قطع بود و گرفتن ارتباط با برخی از بانک‌ها هم به دلیل قطعی بین ۵ دقیقه یا بیشتر در روز با مشکل مواجه می‌شد که این اتفاق به دنبال خود باعث می‌شد کاربران ما در صف انتظار طولانی پرداخت باقی مانده و تجربه خوبی از استفاده سرویس ما نداشته باشند.»
آنطور که امیری می‌گوید به دلیل اختلال در اینترنت آنها با کاهش تعداد تراکنش در روز مواجه شده‌اند تا جایی که تراکنش‌های انجام شده به واسطه این سرویس از روزی ۱۰۰هزار تراکنش در روز یکشنبه به نزدیک ۸ هزار تراکنش رسیده و گردش مالی ۱۲ تا۱۳ میلیاردی در زرین‌پال نیز حالا به نزدیک ۴۰۰ میلیون تومان برابر شده است.
بخشی از بازار سرگرمی آنلاین هم با قطع اینترنت دچار مشکلات جدی شده‌اند. برای نمونه فعالان در حوزه بازی‌های آنلاین از قطع کامل ارائه سرویس به کاربرانشان خبر می‌دهند و اینکه با این اتفاق حالا اعتماد کاربرانی که با سرمایه‌گذاری زیاد به دست آورده بودند را از دست داده‌اند.
حسین مزروعی، مدیرعامل آواگیمز که در حوزه ارائه سرویس آنلاین بازی فعالیت می‌کند در این زمینه به پیوست می‌گوید: «قطع اینترنت تاثیر بسیار بدی روی ما به عنوان یکی از بزرگترین پلتفرم‌های فعال در حوزه بازی آنلاین گذاشته است. بسیاری از کاربرانمان را به خاطر کیفیت بد شبکه از دست داده‌ایم و با ریزش ۱۰۰ درصدی کاربران خود مواجه باشند.»
این گزارش در شرایطی منتشر میشود که هنوز قطع اینترنت ادامه دارد و در تازه‌ترین خبر هم وزیر ارتباطات در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا اعلام کرده که اطلاعی از زمان رفع محدودیت در این زمینه ندارد و باید در این خصوص از شورای امنیت کشور سوال شود. در این شرایط که برخی از سرویس‌های ایرانی به کمک شبکه ملی در حال ارئه سرویس البته نه به قدرت گذشته هستند و برخی دیگر به صورت وصل و پینه‌ای در ظاهر زنده ماندهاند، تحلیل بازار فعالیت کسب‌وکارهای آنلاین منطقی به نظر نمی‌رسد؛ اما آنچه مشخص است این موضوع است که در صورت وصل مجدد اینترنت کسب‌وکارهای وابسته به سرویس‌های خارجی باید به صورت جدی به دنبال راه‌حلی برای کاهش این وابستگی باشند، کاهش وابستگی که گرچه غیرممکن نیست ولی دست کم ساده هم نیست.