بررسی آسیب‌های وارده به کسب‌وکارهای اینترنتی
یک هفته از قطع اینترنت در کشور می‌گذرد و در این میان یکی از بیش‌ترین آسیب‌ها به کسب‌وکارها و استارت‌آپ‌هایی وارد شده که بیش‌ترین فعالیتشان بر بستر اینترنت بود.
هفته گذشته و پس از اعلام آغاز اجرای طرح مدیریت مصرف سوخت و به تبع آن اصلاح قیمت بنزین، اعتراضاتی شکل گرفت اما دخالت اغتشاشگران و آشوبگران منجر به تخریب و غارت اموال عمومی و خصوصی و باعث شد که با تصمیم شورای امنیت و برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، دسترسی به شبکه اینترنت برای تمام کاربران ایرانی مسدود شود. در نتیجه دود این ناآرامی‌ها و قطعی اینترنت به چشم همه استفاده‌کنندگان از این شبکه و به‌ویژه صاحبان کسب و کارهای اینترنتی رفت.
هرچند در ساعات ابتدایی قطعی اینترنت، ارتباط تمامی کاربران با شبکه جهانی قطع بود اما سایت‌های داخلی که در نتیجه شبکه ملی اطلاعات از سرورهای داخلی استفاده می‌کردند، برقرار بودند و بانک‌ها، خبرگزاری‌ها، سایت‌های داخلی خریدوفروش و حمل‌ونقل حتی اقدام به ارسال پیامک‌هایی به مشتریان خود کردند تا وضعیت حیات خود را اعلام کنند. با وجود این، مشکلات دسترسی به اینترنت از گوشی‌های موبایل و شبکه‌های ثابت مانع از این بود که شیرینی استفاده از اولین ثمرات شبکه ملی اطلاعات مشهود باشد و از طرفی، قطع ارتباط جهانی، همچنان باعث تلخکامی کاربران بود. همچنین در کنار برخی کسب‌وکارهای بزرگی که بستر اینترنتشان بر شبکه داخلی استوار بوده و همچنان سرپا هستند، بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، از جهت عدم اتصال به اینترنت دچار آسیب شدند.
بر این اساس، کسب‌وکارهای کوچک که یا سرورهایشان داخلی نبود یا بستر فعالیتشان در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها قرار داشت، با تعطیلی این ابزارها در معرض خطر قرار گرفتند. اتفاق مشابه تعطیلی اینترنت برای کسب‌وکارهای نوپا و مشاغل خرد، پیش از این هم یک بار با فیلترینگ تلگرام رخ داده بود و همان زمان هم اعلام شد مشاغل زیادی متاثر شده و شغل‌های مستقیم و غیرمستقیم بسیاری به‌واسطه این اقدام از دست رفتند.
همچنین طبق اعلام فعالان در حوزه کسب‌وکارهای اینترنتی و مجازی، فروش‌ها خیلی پایین آمده است. برخی کسب‌وکارهای اینترنتی هم بر اساس برآوردهای انجام شده، معتقدند که گردش مالی‌شان یک دهم یا بیشتر کاهش داشته که البته این رقم برای کسب‌وکارهای بزرگ است و کسب‌وکارهای کوچک آسیب بیش‌تری دیده‌اند.
صاحبان کسب‌وکارها هم به قطعی اینترنت واکنش نشان دادند. یکی از مخاطبان نوشته بود: «به مسوولین بگویید حداقل ۱۰۰ هزار جوان در شرف از دست دادن کارشان هستند، من مدیر وب‌سایت برندی هستم که ۷۸ نیرو دارم، قطعا مجبور به اخراج ۷۵ نفر خواهم شد.» درحالی که یک کسب‌وکار درباره از دست رفتن شغل برای نیروهای خود صحبت می‌کند، با در نظر گرفتن اینکه مشت نمونه خروار است، به طور حتم بسیاری از جوانان در آستانه بیکاری قرار گرفتند.
در حال حاضر با وجودی که مسوولان اعلام می‌کنند اینترنت به زودی وصل خواهد شد، محدودیت دسترسی به شبکه‌ها و سایت‌های جهانی، همچنان موجب نارضایتی فعالان این حوزه شده است، زیرا بسیاری از خدماتی که پیش از این دسترسی به آن‌ها از طریق اینترنت با سهولت انجام می‌شد، در دسترس نیست و اگرچه بخشی از خدمات ارایه‌شده در اینترنت به مردم، اکنون از طریق شبکه ملی اطلاعات امکان‌پذیر است، اما به نظر می‌رسد این فضا هنوز پاسخگوی نیاز مردم نیست.
در این راستا، رضا الفت‌نسب -عضو هیات‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی- در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه برآوردی از آسیبی که به کسب‌وکارها وارد شده وجود ندارد، افزود: اما روشن است که کار ما در بستر فضای مجازی و اینترنت است؛ بنابراین هرچقدر این فضا مختل شود، ما ضرر می‌کنیم. امیدواریم که این موضوع هرچه سریع‌تر حل‌وفصل شود، زیرا اگر بخواهد ادامه‌دار باشد کار ما سخت میشود.
وی با تاکید بر لزوم توسعه کسب‌وکارهای مجازی، اظهار کرد: توسعه کسب‌وکارهای مجازی نیاز به ابزارهایی دارند که الان از دسترس خارج شده و ما منتظریم اینترنت به روال درست برسد و دیگر اینکه دسترسی‌ها به‌صورت کامل باز شود. در حال حاضر بیشتر روی اینترنت موبایل و اپراتورها مشکل داریم که ارتباطشان خیلی پایدار نیست؛ اگرچه ارتباطات در ADSL تا حدی خوب است و همه از جمله وزارت ارتباطات تلاش می‌کنند و امیدواریم موضوع حل شود.
عضو هیات‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی با اشاره به انتقال سرورهای کسب‌وکارها به داخل کشور بیان کرد: وقتی اتفاقات مشابه این روزها رخ می‌دهد، یک سری دسترسی‌های خارج از کشور را قطع می‌کنند که طبیعی است، زیرا موضوع امنیت برای هر کشوری مهم است. در این شرایط کسب‌وکارهایی که سرورهایشان خارج از کشور باشد، واقعا دچار مشکلات جدی می‌شوند. پیش از این ما و بسیاری از سازمان‌های دیگر هشدار داده بودیم که کسب‌وکارها سرور خود را به داخل کشور منتقل کنند یا اینکه اصطلاحا هاستشان داخل ایران باشد، خصوصا برای مواقع این‌چنینی.
الفت‌نسب با بیان اینکه در حال حاضر کسب‌وکارهای بزرگی هستند که مشکلی ندارند و ارتباطاتشان پایدار است، گفت: توصیه ما این است که کسب‌وکارها سرورهایشان را به داخل منتقل کنند، حتی اگر به این کار علاقه ندارند و شاید هزینه‌هایش هم برایشان بالاتر باشد، اما به ریسکش نمی‌ارزد که سرورها را منتقل نکنند. همین الان هم این امکان وجود دارد و می‌توانند به دیتاسنترهای رسمی در حوزه سرور مراجعه کنند و سرورهای خارج از کشور را به داخل کشور انتقال دهند.
وی درباره علت هزینه‌های بالای سرورهای داخلی توضیح داد: این کار به زیرساخت‌هایی نیاز دارد؛ ما در ابتدای راه هستیم و هنوز در این حوزه خیلی جلو نرفتیم و می‌خواهیم روی پای خودمان جلو برویم. بخشی از هزینه‌های این کار بالاست، چون تجهیزات و سخت‌افزارهایی برای زیرساخت این کار نیاز است که از خارج از کشور می‌آید و به دلیل شرایط تحریمی با قیمت چندبرابری دست ما می‌رسد. اینها باعث شده هزینه‌ها بالاتر برود.
عضو هیات‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی ادامه داد: اما باز هم می‌ارزد و حداقل شرایط پایدار است و اگر اتفاقی هم بیفتد، اختلال کوچکی است که سریع حل میشود. البته کاربر خارجی نمی‌تواند از سرویس‌هایی که توسط کسب‌وکارهای ما ارایه میشود، استفاده کند، اما برای کاربر داخلی، سرعت هاست ایرانی به‌شدت بالاتر است.
الفت‌نسب با بیان اینکه بیش از ۷۰ درصد از کسب‌وکارهای داخلی از سرورهای داخلی استفاده می‌کنند، اظهار کرد: کسب‌وکارهای بزرگ از آنجا که سرورهایشان داخل کشور است، خیلی آسیب ندیدند، یکسری از آن‌ها هم سرورهایشان در ایران نبود که در روزهای گذشته سرورها را به ایران منتقل کردند و نهایتا امیدواریم کسب‌وکارهای باقی‌مانده هم به تدریج سرورهایشان را به داخل کشور منتقل کنند.
وی همچنین با بیان اینکه بحث اینترنت و افت فروش کسب‌وکارها در این حوزه اهمیت زیادی دارد، گفت: در فضایی مانند حال حاضر دسترسی کاربر به خدمات مشکل میشود. اکنون با استفاده از اینترنت موبایل به راحتی نمی‌توان به بسیاری از سایت‌ها دسترسی پیدا کرد و ما این را به اپراتورها هم اعلام کردیم که شرایط ناپایدار است، هرچند ممکن است اینترنت ثابت مشکلی نداشته باشد. موضوع دیگر هم جو روانی است که در جامعه وجود دارد و باعث میشود مردم کمتر تمایلی به استفاده از کسب‌وکارهای اینترنتی داشته باشند.
عضو هیات‌مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی با تاکید بر لزوم تقویت زیرساخت‌های داخلی، اظهار کرد: شبکه ملی اطلاعات باید قوی‌تر شود و ما زیرساختی داشته باشیم که اگر خواستیم روزی اینترنت و ارتباطات بین‌الملل را برای چند ساعت و چند روز قطع کنیم، دسترسی‌های خودمان درست باشد. شاید حتی باید بزرگ‌تر فکر کنیم، اینکه بخش خصوصی می‌تواند نگاه بلندمدت‌تری داشته باشد و ما یک زبان برنامه‌نویسی بومی برای این جور مواقع داشته باشیم، اما قطعا کسانی که به ارتباطات بین‌الملل نیاز دارند، آسیب می‌بینند. نمی‌گویم نمی‌شود کاری کرد که برنامه‌نویسی ما تماما ایرانی شود، میشود اما زمان می‌برد.
الفت‌نسب با بیان اینکه ما نمی‌توانیم اینترنت را به‌صورت کامل قطع کنیم، گفت: در حال حاضر بسیاری از توسعه سایت‌ها با زبان‌های برنامه‌نویسی و کاملا با اینترنت بین‌الملل است و دسترسی به آن‌ها ابزار می‌خواهد. می‌توان سایتی ایجاد کرد که آماده است و همه‌چیز دارد و به فکر توسعه‌اش هم نباشیم و آن را روی اینترنت ایران و شبکه ملی اطلاعاتی که کامل است، پیاده کنیم اما به صورت مقطعی.
وی در پایان خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم از ابزارهای موجود در ارتباطات بین‌الملل استفاده کنیم، نیاز داریم که دسترسی‌ها باز باشد. حتی اگر زیرساخت‌های داخلی هم فراهم باشد و شبکه ملی اطلاعات کامل باشد، نمی‌توان به صورت ادامه‌دار به آن نگاه کرد و حداقل بخش توسعه ما دچار مشکل میشود؛ بنابراین امیدواریم شرایطی که به وجود آمده سریع‌تر رفع و رجوع شود.