عملکرد پیام رسان های داخلی در نبود اینترنت جهانی
با قطعی اینترنت جهانی به مدت 10 روز (25 آبان تا 6 آذرماه) زیرساخت شبکه ملی اطلاعات نیز به‌صورت اجباری آزمایش شد. بر بستر این شبکه یکی از لایه‌های نرم افزاری که بیشترین خواهان را دارد، شبکه‌های اجتماعی بومی است، چرا که به‌گفته کارشناسان فضای مجازی اکنون مردم در این شبکه‌ها زندگی می‌کنند. اما تجربه پیام رسان‌های بومی با قطعی اینترنت جهانی چه تجربه‌ای را کسب کردند. با افزایش ترافیک داخلی اینترنت داخلی و افزایش کاربران خود با چه مشکلاتی مواجه شدند و باید چه کارهای مهمی برای توسعه پیام‌رسان‌ها و زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات صورت بگیرد تا در صورت تکرار چنین اتفاقی با کمترین مشکل بتوانند بر این بستر به مردم خدمات ارائه دهند.
تاب‌آوری با رشد 30 برابری
«با قطعی اینترنت جهانی به مدت 10 روز میزان ترافیک پیام رسان بومی مانند «گپ» نه تنها سه برابر بلکه 30 برابر شد به‌طوری که میزان ترافیک مصرفی ما از 2 گیگابیت بر ثانیه به 40 گیگا بیت بر ثانیه رسید این درحالی بود که ما از نظر سخت افزاری آماده این افزایش 30 برابری ترافیک مصرفی نبودیم.»
مهدی انجیدنی مدیرعامل پیام رسان بومی «گپ» با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: معمولاً اگر پیام‌رسان‌های بومی هزار کاربر فعال داشته باشند خود را برای داشتن کاربران دو تا سه برابری آماده می‌کنند و به‌همان مقدار هم سخت افزار آماده نگه می‌دارند تا به کاربران در صورت وقوع فیلتر برخی از پیام رسان‌های خارجی خدمات ارائه دهند ولی با وجود این افزایش بسیار کاربران در زمان قطعی اینترنت جهانی، همکاران فنی ما در پیام رسان‌های بومی تلاش کردند ظرفیت پیام رسان‌های خود را افزایش دهند.
انجیدنی با اشاره به اینکه بیشترین مشکلی که به خدمات‌رسانی پیام‌رسان‌های بومی ضربه زد، ارتباطات مخاطبان در داخل کشور بود، افزود: مشکل ارتباطات و دسترسی کاربران با اختلال بالایی مواجه شد به‌طوری که کاربران امکان دسترسی به سایت‌هایی که در داخل کشور هم میزبانی شده بود، نداشتند، چه برسد به پیام رسان‌های بومی. دلیل این اختلال هم این بود که در ابتدای قطعی اینترنت جهانی، شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت مسیریابی درستی نداشتند. از آنجایی که مسیریابی آنها بیشتر روی درگاه بین‌المللی انجام میشود به همین دلیل باعث شد تا با قطعی درگاه اینترنت جهانی قطع و مشتریان با اختلال ارتباطی مواجه شدند و امکان دسترسی به پیام رسان‌های بومی نیز فراهم نبود.
مدیرعامل پیام رسان برگزیده بومی کشور در ادامه درباره تاب‌آوری این پیام رسان نیز گفت: آماری که از میزان مصرف ترافیک پیام رسان گپ به‌دست آوردیم، نشان می‌دهد که رکورد خوبی را در این زمینه در دنیا زدیم، چرا که نه تنها در بعضی لحظه‌ها به‌صورت میانگین 27 برابر و از نظر تاب‌آوری نیز 30 برابر رشد کردیم.
وی افزود: این نشان می‌دهد اگر پیام‌رسان‌های بومی بخواهند می‌توانند رشد کنند و با ارتقای ظرفیت خود به تقاضای بالای کاربران نیز پاسخ دهند، چرا که وقتی پیام رسان‌های بومی می‌توانند در عرض چند روز ظرفیت‌های خود را از نظر سخت‌افزاری و نرم افزاری ارتقا دهند قطعاً در عرض یک یا دو ماه می‌توانند نیازهای کاربران را برآورده کنند.
مدیرعامل پیام رسان «گپ» در پاسخ به این سؤال که حاکمیت برای ارتقای پیام رسان‌های بومی باید چه اقدام‌هایی انجام دهد گفت: حاکمیت باید دسترسی به ارائه خدمات از طریق این پیام رسان‌ها را فراهم کند تا عاملی تشویقی برای استفاده از آنها از طرف کاربران داخلی باشد. به‌عنوان مثال سازمان تأمین اجتماعی می‌تواند امکان تمدید دفترچه بیمه تأمین اجتماعی را از طریق پیام رسان‌های بومی برای کاربران ایجاد کند. از سوی دیگر باید سرعت دسترسی به پروژه‌های داخلی را از پروژه‌های خارجی بیشتر کند تا در نهایت پیام‌رسان‌های بومی رشد کنند.
ضعف در لایه‌های ابری و محتوایی
«می‌توان گفت پیام رسان‌های بومی نسبت به دو سال گذشته رشد خوبی کرده‌اند و در مجموع با توجه به اختلال‌هایی که در زمینه دسترسی‌های ارتباطی در چند روز اول قطعی 10 روزه اینترنت جهانی وجود داشت، توانستند خدمات‌رسانی کنند.»
سهیل تقوی کارشناس فناوری اطلاعات با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: لایه‌های زیرساختی و ارتباطی تا حدودی مشکل داشت که به مرور از سوی اپراتورها حل شد ولی لایه‌های نرم افزاری بالاتر مانند خدمات، فضاهای ابری و شبکه محتوایی کشور با مشکلات عدیده‌ای مواجه بود و از این‌رو به نظر می‌رسد از این بعد از دنیا عقب هستیم و باید هرچه زودتر این عقب‌ماندگی‌ها را جبران کنیم.
وی افزود: اگر لایه‌های خدمات که به پیام رسان‌های بومی ارتباط مستقیم دارند بخوبی در کشور فراهم شده بود پیام رسان‌های بومی با مشکلات کمتری مواجه می‌شدند و می‌توانستند با افزایش ترافیک مصرفی به کاربران با حجم بالایی خدمات ارائه دهند.
این کارشناس فناوری اطلاعات در ادامه گفت: تا آنجایی که با چند پیام رسان بومی ارتباط دارم و با مشکلات آنها از نزدیک آشنا شدم باید گفت که آنها در چند بخش با مشکل مواجه شدند که یکی مربوط به بخش زیرساخت نرم‌افزاری در زمینه متن و صوت و تصویر بود. وی در ادامه افزود: از آنجایی که بخش صوتی و تصویری دارای پیچیدگی‌های دانشی خاصی است ولی پیام رسان‌های بومی سعی کردند دانش خود را در این زمینه ارتقا دهند اما باز نتوانستند در این بخش بخوبی خدمات‌رسانی کنند.
این کارشناس حوزه فاوا در ادامه گفت: مشکل دیگر در بخش سخت‌افزاری بود چون آنها اعتبار لازم را برای افزایش و ارتقای سخت‌افزاری خود نداشتند از سوی دیگر چون فضای ابری خوبی در کشور وجود ندارد بنابراین باید حاکمیت از شرکت‌های دانش بنیان در این حوزه حمایت کند تا فضای ابری و شبکه محتوایی ارتقا یابد اگر این حوزه بهبود یابد دیگر شاهد ضعف عملکرد در ارسال و دریافت عکس‌ها، فایل‌ها و… در پیام‌رسان‌های بومی مواجه نخواهیم شد.
مشکلات نرم افزاری
مرتضی برجی کارشناس حوزه فضای مجازی نیز با بیان اینکه آمادگی قبلی برای قطعی اینترنت در سطح وسیع وجود نداشت به «ایران» گفت: پیام‌رسان‌های داخلی در این 10 روز با حجم زیادی از ترافیک کاربران مواجه شدند به طوری که بسیاری از کاربران که تاکنون از نرم افزارهای داخلی استفاده نکرده بودند در این مدت پیام‌رسان‌های بومی را نصب و آزمایش کردند.
این فعال حوزه پیام رسان‌های بومی با اشاره به اینکه به‌عنوان فردی که تقریباً تمام این پیام رسان‌های بومی را نصب کرده و نقاط ضعف آنها را بررسی کردم، افزود: هرچند تمام این اپ‌ها از نظر ظاهر و تجربه کاربری به بلوغ نسبتاً خوبی رسیده‌اند ولی از نظر فنی و کارکردهای ذاتی هنوز با مشکلاتی روبه‌رو هستند که این مشکلات با افزایش ناگهانی کاربران خود را بیشتر نشان می‌دهد. به عبارتی شاید در شرایط عادی کاربر با این مشکلات و اختلالات روبه‌رو نشود و تجربه خوبی از کار با این پیام رسان‌های بومی داشته باشد اما در شرایطی که ترافیک کاربری بالا است، قطعاً نرم افزارهای بومی با مشکلات منابع و نرم افزاری روبه‌رو می‌شوند که باید برای این وضعیت چاره‌جویی شود.
برجی در ادامه گفت: برخی از اشکالاتی که در خدمات‌رسانی به کاربران به وجود آمد ناشی از ضعف نرم افزاری پیام رسان‌های بومی در بخش عکس و ویدئو بود این بدین معنا است که باید برای عقبه فنی آنها به‌صورت جدی‌تر فکر کنیم و شرایط اضطرار مانند این دوره را در نظر بگیریم.
وی با بیان اینکه این بازه زمانی قطعی اینترنت جهانی آزمون خوبی برای نرم افزارهای بومی بود، گفت: چون این اقدام باعث شد که این نرم‌افزارها به‌صورت جدی آزمایش شوند و بتوانند برای نقشه راه فنی خود برنامه‌ریزی بهتری انجام دهند.