صنعت بانکداری کره جنوبی؛ گذر به عصر دیجیتال
در کره جنوبی، کثرت حساب و کارت بانکی امری عادی است. به طور متوسط هر فرد بزرگسال در این کشور ۵.۲ حساب بانکی و ۳.۶ کارت اعتباری دارد.
به نقل از اکونومیست، روآ(YU,A)، دانشجوی 25 ساله در سئول، به مغز خود فشار می آورد تا به یک پرسش ساده جواب داد: کارهای بانکی ات را کجا انجام می دهی؟ پاسخ می دهد: در سه بانک مختلف با شش حساب بانکی فعالی که دارم. یکی از بانک ها را موسسه ای معرفی کرد که به دانشجویان بورس تحصیلی می دهد و وی برای دریافت شهریه دانشجویی خود مجبور بود حسابی در آن بانک باز کند. بانک دیگر برای پرداخت حقوق و مزایای دوران سربازی اش به وی معرفی شد و بانک سوم هم توسط کارفرمای پیشین‌اش معرفی شده بود و برای دریافت حقوقش می بایست در آن حساب باز می کرد. این دانشجوی کره ای همچنین چندین حساب بانکی غیرفعال دارد و تعداد زیادی کارت عابربانک که حسابشان از دستش در رفته است. یکی از این کارت ها را فقط برای دریافت جایزه خرید یک کالا دریافت کرد. «زنِ فروشنده به منزل ما مراجعه کرد و گفت اگر 300 هزار وون(300 دلار) با این کارت خرید کنم 100 هزار وون به حسابم برمی گردد». این کارت فقط یک بار استفاده شد.
در کره جنوبی، این گونه کثرت حساب و کارت بانکی امری عادی است. به طور متوسط هر فرد بزرگسال در این کشور 5.2 حساب بانکی و 3.6 کارت اعتباری دارد. محصولات مالی در این کشور نه به این خاطر انتخاب می شوند که مناسب و منطبق با شرایط و احوال شخص هستند و نه به این خاطر که خدمات خوبی ارائه می هند بلکه این محصولات فقط با یک فاکتور انتخاب می شوند و آن ارتباطات شخصی است. کارت های اعتباری به شیوه دستفروشان به فامیل و آشنا عرضه می شود و فردِ عرضه کننده از این محل مبلغی را به عنوان حق کمیسیون دریافت می کند. این شیوه خاص جذب مشتری بیانگر آن است که سیستم بانکی کره جنوبی از مدت هاست با وضعیتی بغرنج دست و پنجه نرم می کند. اپلیکیشن های بانکداری موبایلی در این کشور یا بسیار ضعیف و ابتدایی هستند و یا اصلا وجود ندارند. برای یک مورد پرداختِ آنلاین تقریبا باید 40 بار کلیک کرد و چهار رمز متفاوت را وارد نمود. با این حال طی چند سال اخیر سِیلی از رقابت در عرضه بانکداری دیجیتال به راه افتاده است. برخی، سعی دارند به شهروندان کره ای کمک کنند تا خود را از این وضعیت آشفته بیرون بکشند. برخی نیز جایگزین های بهتری را پیشنهاد می کنند.
در سال 2015 کمیسیون خدمات مالی کره جنوبی که به عنوان رگولاتور ملی این کشور در بحث بانکداری محسوب می شود تصمیم گرفت با تشویق و ترغیب فینتک ها(fintechs) وضعیت بانکداری این کشور را متحول کند و سطح خدمات بانکی را ارتقاء دهد. یکی از بلندپروازترین نورسیده ها «زنده باد جمهوری»(Viva Republica) نام داشت. این استارتاپ به عنوان نخستین فینتک سرشناس کره جنوبی در ماه دسامبر توانست سرمایه ای بالغ بر 80 میلیون دلار جذب کند و ارزش خود را به 1.2 میلیارد دلار برساند.
این استارتاپ که در سال 2013 توسط یک دندانپزشک به نام لی سانگ گان(Lee Seung-gun) راه اندازی شده بود پیش از ورود به عرضه پرداخت دیجیتال با «تاس»(Toss)(به معنای شوت آسان در بازی بیسبال است) چندین حوزه مختلف دیگر را هم تجربه کرده بود. امروزه، تاس رشد و توسعه پیدا کرده و به یک اپلیکیشن جامع در زمینه مدیریت پول تبدیل شده است. کاربران با استفاده از این اپلیکیشن می توانند حساب های بانکی، کارت های اعتباری و بدهی خود را کنار هم جمع کنند و در پنجره واحدی ملاحظه کنند. آن ها می توانند از طر یق تاس برای دریافت محصولات مالی ثبت نام کنند که در این میان، مبلغی به عنوان حق کمیسیون عاید صاحب تاس می شود. یوآ، دانشجویی که در بالا از وی سخن گفتیم، در مورد مزایای تاس گفت: با این اپلیکیشن می توانم ببینم چقدر پول خرج کرده ام و حتی سهام شرکت های خارجی را خریداری کنم.
رشد و توسعه سریع این نورسیده های بانکی شاهدی است بر وضعیت خراب و آشفته سیستم بانکداری سنتی کره جنوبی. امروزه اپلیکیشن تاس 11 میلیون کاربر دارد که برابر با یک چهارم کل جمعیت کره جنوبی است. اما رویاهای این اپلیکیشن فراتر از این می رود. این اپلیکیشن خواستار دریافت مجوز تاسیس بانک دیجیتال شده است. هدف از این کار تبدیل تاس به اپلیکیشنی همه جانبه با ارائه کلیه خدمات بانکی است. به گفته آقای لی، مالک تاس، بانک ها تاس را تهدیدی برای خود تلقی نمی کنند بلکه آن را شریکی برای خود به حساب می آورند که می تواند هزینه های جذب مشتری را برای آنان کاهش دهد. اما به گفته وی در بلند مدت، ممکن است بانک ها ضرر کنند. وی گفت: «در حال حاضر، ما ارتباط مشتریان را با بانک برقرار می کنیم و این بانک ها هستند که خدمات را عرضه می کنند.»
اپلیکیشن دیگری به نام طنزآمیز «سالاد بانکی»(Bank Salad) رویکرد محدودتری را در پیش گرفته است. این اپلیکیشن توسط فینتکی به نام رینیست(Rainist) راه اندازی شده است. سالاد بانکی 4 میلیون کاربر دارد و عملیات تجمیع حساب ها و مدیریت پولی را برای کاربران انجام می دهد اما در حوزه پرداخت یا انتقال پول ورود نکرده است. کیم تائه هوون(Kim Tae-Hoon)، مدیر ارشد این اپلیکیشن می گوید سالاد بانکی در واقع می خواهد به عنوان یک مشاور مالی ایفای نقش کند و چیزی فراتر از آن نیست.
برخورداری از یک سیستم ارجاع کارآمد مبتنی بر داده، نقطه قوت فینتک رینیست است که محصولاتی را بر پایه الگوهای هزینه-کرد کاربران عرضه می کند. بر اساس تحقیقات انجام شده، مشتریان کارت های اعتباری که از راه های دیگری مثل دستفروشی عرضه شده اند به طور متوسط هر ماه 600 هزار وون از طریق این کارت ها هزینه می کنند و فقط چهار ماه از هر کارت خود استفاده می کنند. مشتریانی که از طریق اپلیکیشن سالاد بانکی کارت اعتباری دریافت می کنند سه برابر بیشتر در ماه هزینه می کنند و زمانی بیش از سه برابر، از کارت های اعتباری استفاده می کنند.
هر دو اپلیکیشنی که از آن سخن گفتیم در حال متحول کردن صنعت بانکداری کره جنوبی از طریق ایجاد سازوکارهای جدید برای انتخاب عقلانی مشتری، ایجاد انتظارات فزاینده برای بهبود کیفیت خدمات و همچنین افزایش رقابت هستند. اما یک مبارزِ سرسخت دیگر هم در این عرصه وجود دارد. بدون اغراق، 94 درصد مردم کره جنوبی از یک اپلیکیشن پیام‌رسان به نام «کاکائو تاک»(Kakao Talk) استفاده می کنند که توسط شرکت بزرگ رسانه ای و بازی موبایلی کاکائو(Kakao) ابداع شده است. کاکائو تاک همچون «وی چت»(WeChat) امکان پرداخت پول را برای کاربران فراهم آورده و در حال حاضر بیش از 28 میلیون نفر از آن در سراسر کره جنوبی استفاده می کنند. در سال 2018 بیش از 20 تریلیون وون معادل 17.5 میلیارد دلار پرداخت مالی از طریق این اپلیکیشن انجام شده است.
موفقیت یک شرکت رسانه ای- اجتماعی در حوزه پرداخت مالی مورد توجه فینتک های دیگر قرار گرفته است. شرکت «انت»(Ant) در سال 2017 حدود 40 درصد سهام اپلیکیشن پرداخت کاکائو را به قیمت 200 میلیون دلار خریداری کرد. دستور کار انت بسیار شبیه آن چیزی است که اپلیکیشن پرداخت کاکائو برایش طراحی شده است و این عامل مهمی بود که انت را به خرید این اپلیکیشن ترغیب کرد. حالا، شرکت انت از این شانس برخوردار است که با نحوه کار کاکائو تاک نیز آشنا شود و ببیند یک اپلیکیشن پیام‌رسان چگونه کار می کند.
کاکائو، یورشی همه جانبه را علیه بانک های به خواب رفته کره ای آغاز کرده است. در سال 2017 کنسرسیومی که شرکت کاکائو نقشی اصلی در آن داشت توانست نخستین مجوز برای تاسیس بانک دیجیتال در کره جنوبی را کسب کند. بانک دیجیتال کاکائو شروع خوبی داشته است. این بانک طی 13 روز توانست 2 میلیون مشتری جذب کند و در حال حاضر 8.9 میلیون نفر در آن حساب دارند. تنها رقیب آن، با فاصله بسیار زیاد فقط توانسته است یک میلیون مشتری جذب کند. کمیسیون خدمات مالی کره جنوبی درنظر دارد به شرکت های غیرمالی اجازه دهد سهم بیشتری در نظام بانکی این کشور داشته باشند. در حال حاضر شرکت کاکائو فقط 10 درصد سهام بانک کاکائو را در اختیار دارد که این رقم بیشترین رقم مجاز در شرایط فعلی است. همچنین قرار است برای تاسیس دو بانک دیجیتال دیگر در این کشور مجوز داده شود. «تاس» برای دریافت مجوز یکی از این بانک ها خیز برداشته است.
بانک کاکائو به جای این که مثل بانک های سنتی کره خود را به عنوان بانکی قابل اعتماد و احترام معرفی کند به عنوان بانکی بازیگوش و شوخ خودش را به مشتریان شناسانده است. کارت های بدهی آن و همچنین کارت های اعتباری که اپلیکیشن پرداخت کاکائو منتشر می کند تصاویری خاص را در روی خود دارند. عکس هشت شخصیت ساختگی که به عنوان اموجی(emoji) در پیام‌رسان کاکائو تاک مورد استفاده قرار می گیرند بر روی این کارت ها درج شده است مثل یک تربچه صورتی یا یک خرگوش زرد. معروف ترین شخصیت، «ریان»(Ryan) نام دارد که در واقع یک شیر نجیب است که پادشاهی بر جزیره دونگ دونگ(Doong Doong) را رد کرده و یال هم ندارد.
این که آیا مردم کره جنوبی مراودات مالی خود را تماما از طریق کاکائو انجام می دهند یا نه مسئله دیگری است. روی همه رفته، شما وقتی که پنج حساب بانکی دارید، اضافه کردن یک حساب دیگر به این مجموعه شاید کار مهمی نباشد. اما اقبال گسترده به بانکداری دیجیتال نشان می دهد انتظارات مشتریان در حال تغییر است. آن ها به جای گذاشتن پول خود در بانکی با کارکنان اتو کشیده و بی احساس ترجیح می دهند با برندی سر و کار داشته باشند که یک شیر بی یال و کوپال یا یک تربچه صورتی ریزه میزه نمادش است.