چرا جستوجوگرهای وطنی در قطع اینترنت پاسخگوی کاربران نبودند؟
در قطعی اینترنت جهانی یکی از نرم‌افزارهای پایه که روی بستر شبکه ملی اطلاعات قرار دارد و باید بتواند در چنین شرایطی به مردم سرویس ارائه دهد، موتور جست‌و‌جوی ملی است. در مدت 10 روزه قطعی اینترنت جهانی موتور جست‌و‌جوهای ملی اعم از پارسی جو و یوز وقتی با افزایش ناگهانی کاربران (200 برابری) مواجه شدند، نتوانستند پاسخگوی این خیل عظیم باشند که پیش از این از موتورجست‌و‌جوهای خارجی مانند گوگل، بینگ و… استفاده می‌کردند. اما چرا جویشگرهای ملی در مدت قطعی اینترنت جهانی موفق نبودند؟ پیش از قطعی اینترنت جهانی حاکمیت باید چه اقدام‌های مهمی را پیاده‌سازی می‌کرد تا موتورهای جست‌و‌جوی ملی بتوانند جوابگوی خیل عظیم کاربران باشند. برای دریافت پاسخ این سؤالات به سراغ علیرضا یاری مجری طرح پروژه جویشگرهای بومی و دو نفر از کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات رفتیم.
سه رأس یک مثلث
«جویشگرهای ملی به مدت دو سال از سوی حاکمیت رها شده و حمایتی از آنها نمی‌شد به‌طوری که به‌علت روند نزولی تعداد کاربرانشان پهنای باندی که در اختیار آنها قرار گرفته بود کاهش یافت و از سوی دیگر تعداد سرورهایی که این موتورهای جست‌و‌جو در اختیار داشتند پاسخگوی افزایش غیرمنتظره کاربران (100 تا 200 برابری) نبود به همین دلیل سرورها هنگ کرده و نتوانستند پاسخگوی جست‌و‌جوی کاربران باشند.»
علیرضا یاری مجری طرح پروژه جویشگرهای بومی با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: تاکنون نه تنها سیاستگذاری‌هایی که تدوین شده و به تأیید بالاترین مقامات کشور رسیده اجرایی نشده، بلکه در داخل کشور هیچ توافقی مبنی بر داشتن موتور جست‌و‌جوی بومی که جایگزین موتور جست‌و‌جوهای غیربومی شود وجود ندارد. بنابراین مهم‌ترین کاری که باید برای رسیدن به موتور جست‌و‌جوی بومی موفق انجام بگیرد این است که همزمان به سه رأس مثلث (رگولاتوری، محتوایی و استفاده مردم از جویشگر) توجه شود تا پاسخگوی نیاز کاربران باشد.
یاری با بیان اینکه برای دو جویشگر پارسی جو و یوز 5 میلیارد تومان (2میلیارد تومان برای پارسی جو و 3میلیارد تومان برای یوز) هزینه شده، گفت: اگر ما نیز به‌دنبال موفق بودن موتورجست‌و‌جوهای خود مانند «بایدو» چین هستیم باید حاکمیت و دولت ورود کند و سه رأس مثلث به درستی ترسیم و اجرایی شود.
وی افزود: مشکل عمده جویشگرهای
بومی نه سخت‌افزاری است و نه نرمافزاری. چون امکان خرید سخت‌افزاری از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات وجود دارد و از لحاظ نرمافزاری نیز جویشگرهای بومی به رشد قابل قبولی رسیده‌اند. مشکل اصلی این است این جویشگرها هنوز از سوی مردم مورد پذیرش قرار نگرفته و مردم ترجیح می‌دهند به جای جویشگرهایی که دارای محدودیت در ارائه محتوا و دقت پایین‌تری است از جستجوگرهای خارجی مانند گوگل و بینگ استفاده کنند.
مجری پروژه جویشگرهای بومی
درباره نقاط قوت و ضعف موتور جستوجوگرهای بومی نیز گفت: نقطه قوت آنها در این است که ما به یک فناوری در کشور دست یافتیم که با دقت قابل قبولی کار می‌کند و توسعه‌پذیر است و حتی با افزایش سرور امکان خدمات دهی به میلیون‌ها کاربر وجود دارد اما مهم‌ترین نقطه ضعف آن همان‌طور که گفتم هنوز از سوی مردم مورد پذیرش قرار نگرفته.یعنی مردم آنها را جایگزین جویشگرهای غیربومی نکرده‌اند و این یعنی ضعف در بازاریابی و برندینگ.
یاری با بیان اینکه از آنجایی که سیاست‌های قبلی حاکمیت و دولت در زمینه جویشگرهای بومی نتیجه مثبتی در بر نداشته و آنها باید سیاست‌های خود را در زمینه موتورهای جست‌و‌جوی ملی تغییر دهند، گفت: به عبارتی دولت نباید تنها حمایت مالی کند چون تنها فراهم کردن یک رأس مثلث جوابگو نخواهد بود و باید به رگولاتوری و محتوایی هم نیز توجه شود. در زمینه محتوایی نیز باید در صندوقچه اطلاعات سازمان‌ها به روی موتور جست‌و‌جوی ملی باز شود. اطلاعاتی که حتی گوگل نیز آنها را در اختیار ندارد.
مقایسه پراید با بنز
محمـــدجواد مطهــری شریـــــف کارشناس فناوری اطلاعات معتقد است آنچه در زمینه موتورهای جست‌و‌جوی ملی اتفاق افتاده این است که متأسفانه ما تکنولوژی به بلوغ رسیده را وارد کشور کردیم و بعد به‌دنبال بومی‌سازی آن رفتیم و حال محصول بومی خود را با یک محصول خارجی که 20 سال زمان برده و برای آن میلیاردها دلار هزینه شده تا به بلوغ رسیده، مقایسه می‌کنیم.
مطهری شریف به «ایران» گفت: مقایسه دو محصول به بلوغ رسیده و ابتدای راه شدنی نیست. گویی ما در حال مقایسه محصولی به‌نام پراید با بنز هستیم. گوگل که از ابتدا گوگل کنونی نبوده و از یک سوله با هزینه‌ای میلیارد دلاری به اینجا رسیده است. اگر ما موتور جست‌و‌جوی ملی را با خودش و با میزان پولی که برای آن هزینه، تبلیغ و استفاده‌ای که از آن شده یا با میزان فناوری که برای آن به‌کار رفته، مقایسه کنیم دیگر کلمه ناموفق را برای آن به‌کار نمی‌بریم.
وی افزود: یک فرد دانش بنیانی موتور جست‌و‌جویی به‌نام پارسی‌جو را طراحی و راه‌اندازی کرده این در حالی است که تا پیش از قطعی اینترنت جهانی مردم نام این موتور جست‌و‌جوی ایرانی را نشنیده بودند چون برای دیده شدن و معرفی آن هیچ اقدامی مؤثری نشده بود.
این کارشناس فناوری اطلاعات با اشاره به اینکه اگر موتورجست‌و‌جویی مانند «یاندکس» روسیه موفق بوده به این دلیل است که حاکمیت به تمام معنا از آن حمایت کرده، گفت: پروژه‌های ملی مانند ایمیل، موتور جست‌و‌جو، پیام رسان‌ها و… که جزو نرم‌افزارهای پایه هستند با 5 میلیارد تومان هزینه به‌جایی نمی‌رسند و باید آنها را به تیم‌های دانشگاهی دانش بنیان واقعی سپرد و از آن پشتیبانی کرد و سپس ابتدا به‌صورت محدود پشتیبانی و آزمایش کرد.
وی افزود: برای رشد آن هم باید از مدارس شروع کرد. باید 14میلیون دانش‌آموز خود را مجبور کنیم تا اطلاعات خود را از موتورجست‌و‌جوی‌های داخلی پیدا کنند. باید نسل جدید را با موتورهای جست‌و‌جوی ملی آشنا کنیم. یا چون کارمندان اداره‌ها کار تحقیقاتی انجام نمی‌دهند می‌توان آنها را ملزم کرد تا از موتور جست‌و‌جوهای داخلی برای جست‌و‌جوی مطالب فارسی استفاده کنند. از سوی دیگر باید برای جویشگرهای بومی کسب و کار تولید شود و یکی از آنها این است که دولت از این موتورهای جست‌و‌جو، داده بخرد. مثلاً اگر دانش‌آموزان در جست‌و‌جوگر داخلی سرچ کنند مشخص میشود که دانش‌آموزان ما به‌دنبال چه نوع داده‌هایی هستند و می‌توان آن داده‌ها را خرید و برای متون درسی، پرورشی و برنامه‌ریزی استفاده کرد.
ورود حاکمیت
«در زمان قطعی اینترنت جهانی بزرگ‌ترین مشکلی که کاربران با آن مواجه شدند و کسب و کارها نیز خسارت دیدند، نبود موتور جست‌و‌جوی ملی قوی بود.»
مصطفی مؤمنی استاد دانشگاه با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: موتورهای جست‌و‌جوی ملی را برای چنین روزهایی آماده نکرده بودند. به‌همین دلیل با افزایش ناگهانی کاربران نتوانست به نیاز آنها پاسخ دهد، به طوری که یکی از این موتورهای جست‌و‌جوی ملی همان ابتدای کار با هجوم کاربران از کار افتاد و دیگری هم نتوانست به خوبی پاسخگوی خیل عظیم کاربران باشد.
مؤمنی با اشاره به اینکه مردم آدرس هیچ سایتی را یادداشت نمی‌کنند و همیشه برای پیدا کردن آن به موتور جست‌و‌جو مراجعه می‌کنند، افزود: کاربران در مدت 10 روز قطعی اینترنت نتوانستند از طریق موتورجست‌و‌جوهای ملی به آدرس‌ها دست یابند و به‌همین دلیل کسب و کارهایی هم که در داخل میزبانی می‌شدند، مشتری نداشتند.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: اگر کشوری مانند چین با قطعی اینترنت جهانی دچار آسیب نشده و کسب و کارهای آنها دچار ضرر و زیان نمی‌شوند به این دلیل است که حاکمیت آنها در زمینه موتور جست‌و‌جوی ملی بموقع ورود کرده و توانسته موتورهای جست‌و‌جوی خود را راه‌اندازی و به قدری ارتقا دهد که جوابگوی نیاز کاربران خود باشد. موتورهای جست‌و‌جوی ملی هنوز نتوانستند پیشرفتی حاصل کرده و در زمینه ارائه خدمات به کاربران موفق عمل کنند.
وی افزود: علت اینکه جویشگرهای ملی نتوانستند پاسخگوی نیاز کاربران در شرایط حساس باشند به این دلیل است که مجموعه بخش خصوصی در حقیقت پتانسیل لازم را برای ارائه موتور جست‌و‌جوی ملی با آن گستردگی بالا را ندارد. باید حتماً در این زمینه حاکمیت (شورای عالی فضای مجازی) و دولت (وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات) ورود کرده و خود یک موتور جست‌و‌جوی ملی ایجاد کنند. زیرساخت لازم را سازمان فناوری اطلاعات دارد و می‌تواند از متخصصان خود استفاده کند و در عرض یک سال موتور جست‌و‌جوی خوبی را روانه بازار کرده و آن را به مردم معرفی کند که اگر خدای نکرده دوباره با قطع اینترنت به‌دلیل مشکلات داخلی یا از سوی دشمنان خارجی روبه‌رو شدیم کسب و کارهای داخلی و کاربران دچار مشکل نشوند.