معاون وزیر ارتباطات: ضعف بسیار موتورهای جست‌وجوی داخلی/تشکیک در سیاست‌های کلی
به گفته معاون وزیر ارتباطات در ۱۰ روز قطعی اینترنت چند چیز مشخص شد؛ یکی از موارد این بود که خیلی از سرویس‌هایی که تا قبل از آن ادعا می‌شد کار نمی‌کنند، همگی به فعالیت خود ادامه دادند و بدون معضل، پایداری مشخصی داشتند. اما در بعضی از جنبه‌ها از جمله موتور جست‌وجوگر ضعف بسیار بالایی شاهد بودیم و باید شرایط را بازبینی کنیم و بعضا در برخی از سیاست‌های کلی هم تشکیک کنیم.
امیر ناظمی – رییس سازمان فناری اطلاعات درباره وضعیت فعلی جویشگرهای بومی گفت: پروژه جویشگرها از سال ۱۳۸۹ در وزارت ارتباطات با همکاری دو نهاد آغاز شد، گفت: جویشگر یوز متعلق به گروهی است که در دانشگاه امام حسین(ع) هستند و مجموعه سپاه باید درباره ادامه فعالیت آن تصمیم‌گیری کند. اگر این پروژه هم به بخش خصوصی واگذار می‌شد و رقابت ایجاد شده بود، به‌جای کمک‌های مستمر مالی، احتمالا با نتایج بهتری روبه‌رو بودیم.
وی ادامه داد: حوزه جست‌وجوگر یک حوزه کسب‌وکار است و شرکت‌هایی هم می‌توانند در آن فعالیت کنند، حوزه‌های جذابی هم در بخش جویشگر وجود دارد. یک حوزه کودکان است که در اغلب کشورهای دنیا سرویس ارزش افزوده سرچ کودکان اضافه میشود و بازار کسب‌وکار جدی است و می‌تواند برای ایران هم همینطور باشد و توسط شهروندان ایرانی که یک موتور جست‌وجوی کودک داشته باشند که بتواند با دید آموزشی به کودکشان کمک کند، مورد استقبال قرار بگیرند. کمااینکه نمونه‌های خارجی هم خصوصا زمانی که همراه میشود با سیستم‌های کنترل والدین که کارآمدتر است.
رییس سازمان فناوری اطلاعات حوزه انتشارات کتاب و مقالات فارسی را بخش دوم دانست و گفت: اینجا هم یک بازار جدی وجود دارد و اگر دولت دخالت نکند و فقط تسهیلگر باشد و برای همه یکسان رفتار کند و و نه فقط برای نهادهای خاص، این بخش هم حوزه جذابی برای فعالیت خواهد بود. حوزه سوم هم جست‌وجو در میان خود سایت‌های ایرانی است، خصوصا برای خدمات دولتی که می‌تواند برای استفاده از خدمات مورد استفاده قرار گیرد.
ناظمی با بیان اینکه بازارهای خاص برای موتورهای جست‌وجو موضوع جالبی است، افزود: تصمیم‌گیری برای ادامه این راه توسط نهادهایی است که بخشی از این ماجرا هستند و باید هرچه سریع‌تر تصمیم بگیرند. ما به عنوان سازمان فناوری اطلاعات دوست داریم که این حوزه از طریق خودش رشد پیدا کند، نه از طریق محدودسازی، مداخله مستقیم و یا انتخاب بعضی از بازیگران و حذف بازیگران دیگر. اگر این ویژگی‌ها را نداشته باشد، برای ما اولویت حساب میشود که به آن وارد شویم.
وی که امروز در حاشیه نشست خبری و امضای تفاهم‌نامه با سازمان نظام صنفی رایانه‌ای صحبت می‌کرد، با بیان اینکه جویشگرها تسهیلات خاص دولتی دریافت نکردند، گفت: در ۱۰ روز قطعی اینترنت چند چیز مشخص شد. یکی از موارد این بود که خیلی از سرویس‌هایی که تا قبل از آن ادعا می‌شد کار نمی‌کنند، همگی به فعالیت خود ادامه دادند و معضلی هم نداشته و پایداری مشخصی داشتند. اما در بعضی از جنبه‌ها از جمله موتور جست‌وجوگر ضعف بسیار بالایی شاهد بودیم که قاعدتا بر اساس همین ضعف باید شرایط را بازبینی کنیم و بعضا در برخی از سیاست‌های کلی هم تشکیک کنیم.
رییس سازمان فناوری اطلاعات با بیان اینکه بزرگترین مانع توسعه یک سرویس بومی نبودن رقیب قدرتمند و مداخله دولت و جلوگیری از ایجاد بازار است، گفت: تصمیم‌گیری برای ادامه فعالیت جویشگرها توسط نهادهایی است که بخشی از این ماجرا هستند و باید هرچه سریع‌تر تصمیم بگیرند.
مشکل پیام‌رسان‌ها، اعتماد کاربران و توان فنی است
ناظمی در پاسخ به مشکلات پیام‌رسان‌های بومی بیان کرد: فراهم بودن زیرساخت ملی با زیرساختی که شرکت‌ها از آن استفاده می‌کنند، با هم تفاوت دارد. با وجود همه تلخی‌هایی که در مدت قطعی اینترنت وجود داشت، یک موضوع مشخص شد و اینکه خیلی از اپلیکیشن‌ها مانند تاکسی‌های اینترنتی و مسیریاب فعالیت خود را انجام می‌دادند و مشکلی هم نداشتند، بنابراین اگر امروز مشکلی وجود دارد که اپلیکیشنی نمی‌تواند پاسخگوی نیاز شهروندان باشد، باید آن را در دو نقطه جست‌وجو کرد.
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ادامه داد: یکی میزان اعتماد مردم که تمایل ندارند از پیام‌رسان داخلی که با محدودسازی حق انتخاب جلوی رویشان گذاشته شده، استفاده کنند و دیگر توان فنی اپلیکیشن‌ها. بین اپلیکیشن‌های موجود هم تفاوت را می‌بینید؛ آن‌هایی که توانمندتر هستند، بیشتر می‌توانند کاربر بگیرند و آن‌هایی که توانمند نیستند را به‌زور هم نمی‌توان مجبور کرد که از اپلیکیشنی استفاده کنند.
وی با بیان اینکه کسی که ناموفق است می‌خواهد برای ناکامی‌های خودش به دنبال مقصر باشد، افزود: اما با مقایسه می‌توان دریافت که مسیریاب‌ها که بدون محدودسازی و بدون فیلتر رقیب خارجی موفق شدند، با پیام‌رسانی که با محدودسازی و اجبار شهروند همراه بوده، چه تفاوتی دارند. کما اینکه شاهدیم بعد از اتصال اینترنت، بسیاری از اپلیکیشن‌های بومی مانند مسیریاب‌ها همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما پیام‌رسان‌ها حذف شدند.
رئیس سازمان فناوری اطلاعات خاطرنشان کرد: این یک هشدار جدی به سیاست‌گذاری موجود است که فکر می‌کنند با اجبار و سیاست‌گذاری حق انتخاب، می‌توان یک کالای ایرانی را جایگزین مصرف کرد، درحالی‌که اگر دولت و حاکمیت مداخله‌ای در بازار نکند، کالایی که کیفیت بهتری ارائه می‌دهد، به مرور زمان جایگزین میشود. در حوزه پیام‌رسان‌ها هم معتقدیم نباید مداخله کنیم تا آنها بر اساس کیفیت بتوانند جایگزینی برای سرویس‌های خارجی شوند.
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به مشکلات مالی پیام‌رسان‌ها بیان کرد: قرار نیست دولت تمامی هزینه‌های این شرکت‌ها را پرداخت کند، مشکلات مالی را همه دارند و در یک بازار رقابت می‌کنند و اینکه بخواهیم به بازیگری که مورد علاقه‌مان باشد پول بدهیم، دیگر خصوصی محسوب نمی‌شود. دولت باید تنها نقش تسهیلگر را داشته باشد، نه اینکه هزینه پرسنل و اشتباهات دیگران را پرداخت کند.
به بهانه واژه ملی و بومی، از شکل‌گیری بازار دریغ کردیم
ناظمی با بیان اینکه بزرگترین مانع توسعه یک سرویس بومی نبودن رقیب قدرتمند و مداخله دولت و جلوگیری از ایجاد بازار است، گفت: گاهی ما به بهانه واژه ملی و بومی، امنیت و مانند اینها، آنچه دریغ کردیم این بوده که نگذاشتیم بازار شکل بگیرد و رقابت ایجاد شود. شاهدیم جایی که رقابت بوده، کسب‌وکارها بدون چالش به فعالیت ادامه دادند. دو سال پیش هیچ مسیریاب ایرانی وجود نداشت، اما اکنون کار می‌کنند. شاید دلیل اصلی را باید در این ببینیم که چه تفاوتی در سیاست ما در قبال اینها وجود دارد. چون همه اینها با توجه به سند تبیین الزامات شبکه ملی، جزو خدمات پایه بودند.
وی با بیان اینکه باید به دور از حساسیت‌ها موضوع را تحلیل علمی کرد، گفت: باید دید تفاوت سیاستی که برای رشد پیام‌رسان گذاشته شد، چه تفاوتی با سیاستی داشت که برای رشد نقشه گذاشته شد. شاید این تفاوت‌ها باعث شده یکی از آنها بتواند کار کند و دیگری نتواند. تفاوتش این است که در پیام‌رسان به‌زور خواستیم مردم را سوق دهیم و حق انتخاب مردم را با قطع کردن پیام‌رسان خارجی محدود کردیم، اما در نقشه این اتفاق نیفتاده است.
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ادامه داد: اگر نیروی انتظامی خیلی مدافع این است که پیام‌رسان بومی وجود داشته باشد، چرا خدمات مربوط به دولت الکترونیک خودش را نمی‌دهد به پیام‌رسان‌ها؟ اگر می‌خواهیم این ابزار رشد کنند، باید یک مزیت رقابتی ایجاد کنیم. مزیت رقابتی پول دادن و سرور دادن نیست، اتفاق این عین مداخله در بازار است؛ برای ایجاد مزیت باید داده‌ای که داریم را آزاد کنیم اما این کار را انجام نمی‌دهیم.
رییس سازمان فناوری اطلاعات خاطرنشان کرد: مقایسه دو سرویس که در این حوزه که در این سالها رشد کرده، یعنی پردازش ابری و نقشه را مقایسه کنید با پیام‌رسان و موتور جست‌وجو، وضعیت را روشن می‌کند. اگر ایران و کسب‌وکارهای ایرانی برایمان مهم هستند، باید از گذشته درس بگیریم و بدون جهت‌گیری سعی کنیم رفتارمان را تصحیح کنیم تا درخواستمان دوباره تبدیل به سیاست اشتباه نشود.
تهیه خدمات و محتوا از ابتدا برعهده وزارت ارتباطات نبود
ناظمی در پاسخ به میزان تحقق شبکه ملی اطلاعات اظهار کرد: بر اساس دید ما، شبکه ملی اطلاعات در سه لایه زیرساخت، خدمات و محتوا تعریف شده است؛ ممکن است زیرساخت لازم موجود باشد اما محتوایی نباشد که مردم استفاده کنند و در مقابل اگر محتوای جذاب وجود داشته باشد، مشخص میشود که آیا مردم تمایل دارند یا خیر و زیرساخت تا چه اندازه مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبق مصوبات نهادهای سیاست‌گذار عالی کشور، تهیه زیرساخت برعهده وزارت ارتباطات بود و خدمات و محتوا نبود.
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ادامه داد: در حوزه زیرساخت اکنون نتیجه و تجربه ملموس وجود دارد که نشان می‌دهد در حال فعالیت است، تجربه‌ای که البته در اتفاق ناخوشایند قطعی اینترنت به دست آمد. از طرفی دستور جدیدی به ما ابلاغ شده که برنامه‌ریزی توسعه شبکه ملی اطلاعات در لایه خدمات را هم ارائه دهیم. شاید یکی از دلایلی که این موضوع بر عهده ما گذاشته شده، این است که کسانی که متولی لایه خدمات و محتوا بودند، نتوانستند به‌نحو متناسب این کار را انجام دهند.
وی با بیان اینکه برنامه لایه خدمات در دو بخش پایه و کسب‌وکار، ظرف سه هفته آینده اعلام میشود، افزود: این برنامه ملاحظاتی دارد؛ از جمله اینکه شبکه ملی اطلاعات مکمل اینترنت است، رقیب و جایگزین اینترنت نیست و نمی‌تواند باشد. شبکه ملی اطلاعات شبکه‌ای است که به رفاه شهروندان برای ارائه سرویس بهتر کمک می‌کند و مقرون به‌صرفه‌تر است و زمانی برای شهروندان معنا دارد که بتوانند از آن سرویس بگیرند مثل تماشای فیلمی که رقیب صداوسیماست. ما با این دیدگاه برنامه لایه خدمات را ارائه می‌دهیم تا اگر تغییراتی هم صورت گرفت، شفافیت داشته باشد و مردم بدانند چه پیشنهادی داده شده است.
ضدبدافزار پادویش، حمله سایبری را شناسایی کرد
ناظمی با اشاره به حمله سایبری چند روز پیش بیان کرد: در این حمله بدافزاری شناسایی‌شده که در سازمان‌های دولتی فعال بوده و از نوع APT27 بوده است. اینکه آیا عامدانه بوده و به‌صورت سازمان‌یافته توسط دولت یا حکومتی اعمال شده، مشخص نیست اما حمله گسترده‌ای صورت گرفته بود. در حال حاضر اطلاعات بیشتری نمی‌توان در مورد این حمله سایبری منتشر کرد و نیازمند این هستیم که داده‌های بیشتری را در خصوص آن جمع آوری کنیم، زیرا شاید افشای اطلاعات مانع این باشد که بخواهیم ابعاد آن را شناسایی کنیم.
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به استفاده از ضدبدافزار پادویش بیان کرد: در جریان این حمله، از یک سری ابزارها استفاده کردیم که پیش از این هم مورد استفاده قرار گرفته بودند، از جمله پادویش که به‌عنوان ابزار شناسایی بدافزارها در سازمان‌های دولتی استفاده میشود و یکی از اجزای مهم سپر سایبری دژفاست و در این ماجرا نشان داد که می تواند ابزار کمکی خیلی خوبی برای شناسایی بدافزار و کنترل حملات سایبری باشد.
وی در پاسخ به‌سوالی مبنی بر وضعیت سیستم عامل اندروید بومی بیان کرد: اشتباه کاربرد واژه بومی و ملی برای موضوعات زیاد باعث نوعی دلزدگی جامعه شده از این واژه‌ها شده است. سیستم عامل اندروید بومی درحقیقت، یک سیستم عامل متناسب‌سازی‌شده با ویژگی‌های مورد استفاده جامعه از نسخه متن باز اندروید است؛ مدلی که تقریبا در همه کشورهای دنیا از آن استفاده میشود. اینکه بنا به نیاز، یک نسخه متناسب‌سازی‌شده مورد استفاده قرار گیرد. یکی از دلایل آن این است که پدیده قفل شدگی کاربر در یک نرم‌افزار تجاری اتفاق نیفتد.
رئیس سازمان فناوری اطلاعات با ذکر مثالی از اینکه در آمریکا از نسخه متناسب‌سازی‌شده متن باز لینوکس در مدارس استفاده میشود، افزود: این سیستم عامل قرار نیست جایگزین انتخاب آزاد شهروندان برای استفاده از سیستم عامل اندروید باشد. این سیستم عامل اکنون در چندین نسخه موبایلی شرکت‌ها به صورت آزمایشی نصب میشود که ببینند تا چه اندازه مورد نیاز کاربران است چون این نرم‌افزارها قرار نیست مورد استفاده همه مردم باشد، بلکه می‌تواند برای بخشی از کاربران کارآمد باشد.