تامین لایه خدمات شبکه ملی اطلاعات هم به وزارت ارتباطات محول شد
«امیر ناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات از ابلاغ دستوری (از سوی مرکز ملی فضای مجازی) برای پرداختن به لایه خدمات شبکه ملی اطلاعات از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات خبر داد و گفت: «طبق دستور جدیدی که به ما ابلاغ شده قرار است برنامه‌ریزی توسعه شبکه ملی اطلاعات در لایه خدمات را هم وزارت ارتباطات ارائه دهد. سازمان‌هایی که متولی لایه خدمات و محتوا در شبکه ملی اطلاعات بودند نتوانستند از عهده این کار برآیند و این مسئولیت به ما واگذار شده است از این‌رو برنامه وزارتخانه ظرف سه هفته آینده اعلام میشود.» در پی رسانهای شدن این خبر این سؤالات پیش می‌آید که آیا مسئولیت وزارت ارتباطات پرداختن به لایه خدمات است و حال که این مسئولیت را برعهده وزارت ارتباطات قرار داده‌اند با توجه به مسئولیت سنگینی که وزارتخانه در حوزه زیرساخت و رگولاتوری دارد آیا قادر خواهد بود از عهده این مسئولیت سنگین بدون همکاری دیگر نهادها برآید؟ برای دریافت پاسخ این سؤالات به سراغ کارشناسان این حوزه رفتیم و نظر آنان را در این زمینه جویا شدیم.
مسئولیتی سنگین
«وظیفه وزارت ارتباطات فراهم کردن لایه زیرساخت است و سپردن لایه خدمات به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تصمیم درستی نیست، چرا که به نظر می‌رسد دستگاه‌های متولی با وجود دریافت بودجه از مسئولیت خود شانه خالی کرده‌اند و دیواری کوتاه‌تر از وزارت ارتباطات نیافته‌اند که چنین وظیفه سنگینی را به عهده این وزارتخانه قرار داده‌اند.»محمدجواد مطهری شریف کارشناس فناوری اطلاعات با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات خود باید کارهای مهم و جدی از جمله فراهم کردن زیرساخت، رگولاتوری، مدیریت اپراتورها، اینترنت و… را انجام دهد و انجام همین مسئولیت‌ها بسیار وقت گیر و سنگین است و حال می‌خواهند مسئولیت چند کار دیگر را نیز بر عهده آنها قرار دهند که خود حوزه سنگینی محسوب میشود. این کارشناس فناوری اطلاعات اعتقاد دارد حوزه خدمات و محتوا ارتباطی به وزارت ارتباطات ندارد و اگر این اتفاق بیفتد پس وظیفه بقیه دستگاه‌ها چه میشود. وی با اشاره به اینکه وقتی قرار است خدماتی بر بستر اینترنت شکل بگیرد باید چند کار صورت بگیرد، گفت: ابتدا باید برای خدمات بازاریابی شود که حوزه اقتصاد باید به این بخش کمک کند. بخش دیگر فنی نرم افزاری است که توسعه‌‌دهنده‌ها این بخش را انجام می‌دهند و وقتی نرم‌افزاری تهیه شد باید روی بستری مانند دیتا سنتر، فضای ابری و… ارائه شود که هر دو بخش تهیه نرم افزار و فراهم کردن بستری مانند دیتا سنتر و فضای ابری و… بر عهده بخش خصوصی است. بخش آخر هم زیرساخت و رگولاتوری است. باید گفت از بین این سه بخش تنها بخش آخر بر عهده وزارت ارتباطات است.
مطهری شریف برای شفاف شدن موضوع مثال راه‌سازی را زد و گفت: اکنون ساخت جاده وظیفه وزارت راه و شهرسازی است ولی اینکه قرار است روی این جاده چه اتومبیلی حرکت کند و در کنار آن چه خدماتی مانند رستوران، پمپ بنزین، مجتمع رفاهی و خدماتی و… ارائه شود به وزارت راه و شهرسازی ارتباطی ندارد. وقتی جاده ساخته شد اصناف و اتحادیه‌های بخش خصوصی در این زمینه ورود و آنها را فراهم می‌کنند. همین مثال در زمینه فضای مجازی هم صدق می‌کند. وزارت ارتباطات جاده‌ای مانند زیرساخت را فراهم کرده و حالا شورای عالی فضای مجازی و دیگر نهادها انتظار دارند این وزارتخانه رستوران، پمپ بنزین و… این جاده را نیز فراهم و بر آن نظارت کند.
وی با تأکید بر اینکه انجام تمام کارها از عهده یک وزارتخانه بر نمی‌آید، افزود: باید بخش‌های خصوصی و دیگر نهادها در این زمینه ورود کرده و خدمات و محتوا ارائه دهند. در کل دنیا هم همین گونه است، وزارت ارتباطات زیرساخت آماده می‌کند تا بخش خصوصی و دانشجو و…. خدمات خود را روی آن ارائه دهند و محتوای تولید شده بر این بستر ارائه شود.
این کارشناس فناوری اطلاعات معتقد است وظیفه وزارت ارتباطات این است که راهی مهیا کند تا کسانی که خدمات ارائه می‌دهند بتوانند به دست مشتریان خود برسانند. حال اگر کسی مثل بخش خصوصی خدماتی تولید کرده و روی بستر و زیرساخت فراهم شده از سوی وزارت ارتباطات ارائه داده ولی خوب و باکیفیت نیست به وزارت ارتباطات هیچ ارتباطی ندارد و نهادهای نظارتی باید روی کیفیت خدمات نظارت کنند. پیام رسان و نقشه و… باید جای دیگری تولید شود و از وزارت ارتباطات بخواهند برای ارائه این خدمات بستر مناسب ارائه دهد.
وی افزود: نمی‌دانم چرا مرکز ملی فضای مجازی یا شورای عالی فضای مجازی چنین تصمیمات غلطی می‌گیرند و با کارشناسان و آگاهان این حوزه مشورت نمی‌کنند. کارشناسان حوزه دانش بنیان که به این موضوع‌ها اشراف دارند می‌توانند مسئولان این مرکز را بدرستی راهنمایی کنند. با مشورت، کارها بدرستی شکل گرفته و پیش می‌رود.
فراموشی تقسیم کار
«به‌نظر می‌رسد مرکز ملی فضای مجازی تصمیم درستی نگرفته که مسئولیت خدمات را به وزارت ارتباطات سپرده است. لایه‌های خدمات و محتوا تنها با تقسیم کار بین دستگاهای مرتبط می تواند عملیاتی شود.»
حسن نجفی سولاری کارشناس حوزه فضای مجازی با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: تا آنجایی که اطلاع دارم و در جلسات مرکز ملی فضای مجازی در زمان ریاست حسین انتظاری حضور داشتم با کمک نصرالله جهانگرد رئیس وقت سازمان فناوری اطلاعات تقسیم کار خوبی تعریف شد و وظایف هر نهاد و دستگاه بخوبی روشن بود ولی نمی‌دانم چرا آن تقسیم کار عملیاتی نشد.
وی افزود: طبق تقسیم کار باید از دستگاه‌ها بخواهند در زمینه خدمات و محتوا ورود کنند و در این زمینه از سازمان‌های مردم نهاد و بخش خصوصی نیز کمک بگیرند و نباید تمام مسئولیت را بر عهده وزارت ارتباطات گذاشت. باید نقشه راهی فراهم شود و همه طبق آن به سمت جلو حرکت کنند تا بتوان خدمات و محتوا را روی شبکه ملی اطلاعات ارائه داد، چرا که با وجود فراهم شدن زیرساخت، شبکه ملی اطلاعات بدون خدمات و محتوا عملاً معنایی ندارد. این کارشناس فضای مجازی معتقد است که ضمن اینکه بخش خصوصی را برای ارائه خدمات و محتوا روی شبکه ملی اطلاعات فعال و سپس نظارت کرد باید یک مسئول پاسخگو نیز تعیین شود.
وی اعتقاد دارد به نظر می‌رسد دیگر نهادها وظایف خود را بخوبی انجام نداده‌اند که این وظیفه سنگین را به وزارت ارتباطات سپرده‌اند ولی فشار آوردن به یک وزارتخانه و افزایش مسئولیت‌های آن باعث میشود کارها بخوبی پیش نرود و نتیجه قابل قبولی هم به‌دست نیاید به همین دلیل بهتر است تقسیم وظایف و کار صورت بگیرد.
خدمات وظیفه وزارت ارتباطات
سهیل تقوی کارشناس فناوری اطلاعات اعتقاد دارد که طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی سال 95 فراهم کردن لایه خدمات به وزارت ارتباطات واگذار شده و طبق همین مصوبه نیز محمود واعظی وزیر وقت اقدام به راه‌اندازی لایه خدمات شبکه ملی اطلاعات کرد.
این کارشناس فناوری اطلاعات به «ایران» گفت: در حقیقت بعد از قطعی اینترنت و آزمایش شبکه ملی اطلاعات که دارای نواقصی در زمینه لایه‌های خدمات و محتوا بود مرکز ملی فضای مجازی دوباره وظیفه فراهم کردن لایه خدمات را به آنها یادآوری کرده و فرصت سه هفته‌ای به این وزارتخانه داد تا درباره لایه خدمات و محتوا برنامه‌ریزی کرده و آن را اجرایی کنند. وی افزود: به‌عبارتی پیش از این نیز وظیفه لایه‌های زیرساخت و خدمات بر عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات گذاشته شده بود و در زمان محمود واعظی در این زمینه کارهای زیادی انجام شد به‌طوری که پایه راه‌اندازی پیام رسانهای داخلی، موتورهای جست‌و‌جو، ایمیل و… نیز در زمان وی زده شد. ولی محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات به این موضوع که وزارت ارتباطات باید لایه خدمات را ارائه دهد، اعتقادی نداشت و تنها به فراهم کردن زیرساخت پرداخت و پروژه‌های لایه خدمات را پیگیری نکرد.
این کارشناس با بیان اینکه با فراهم کردن صددرصدی زیرساخت شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی نمی‌شود و ناقص است، افزود: این شبکه بدون خدمات و محتوا معنایی ندارد و جای خالی این دو در قطعی اینترنت به وضوح مشاهده شد و از اینکه وزارت ارتباطات دوباره در این زمینه می‌خواهد ورود کند جای خوشحالی دارد. بواقع در زمینه لایه خدمات، نهاد و سازمان دیگری نمی‌تواند ورود کند و نباید از دیگر نهادها انتظار داشت.