چینی‌ها زیرچتر شهرهای هوشمند بزرگ می‌شوند
همزمان با آغاز سال 2020 میلادی وزارت صنایع و اطلاعات چین اعلام کرد با حداکثر توان خود برای گسترش هرچه بیشتر نسل پنجم خدمات مخابراتی و ارتباطی موسوم به 5G برای تغییر الگوی ترابری هوشمند و خدمات صنعتی تلاش می‌کند تا نسل جدید شهرهای هوشمند جدید را به‌شکل متفاوت توسعه دهد. تلفیق نسل جدید فناوری‌های ارتباطی با زیرساخت‌های شهرسازی و مدیریت سیستم حمل و نقل براساس فناوری‌های هوشمند از جمله اهدافی است که دولت چین در مسیر توسعه پایدار شهرهای هوشمند خود پیش‌رو قرار داده است و در این میان دولت چین سرمایه گذاری‌های فراوان انجام داده است تا در جریان تلفیق فناوری 5G، شبکه اینترنت صنعتی، خدمات حمل و نقل و سیاست‌های مبتنی بر توسعه شهر هوشمند، بهترین سرویس‌های ممکن را در اختیار شهروندان خود قرار دهد.با وجود این، خبرگزاری‌های مختلف طی روزهای گذشته گزارش دادند که دولت چین این روزها انواع مختلف فناوری‌های نظارتی را به بهانه توسعه شهر هوشمند در اختیار گرفته است و این ابزارها به جای آنکه سرویس‌های کاربردی در اختیار مردم بگذارند، عامل نظارت هرچه بیشتر دولت شده‌اند تا همه شهروندان زیر ذره بین باشند.
یک شهر هوشمند پاک
دهکده ساحلی «شنژنیک» که حدود سه دهه قبل مملو از شالیزارها بود و ساکنان آن از طریق کشاورزی و ماهیگیری زندگی خود را پشت سر می‌گذاشتند هم‌اکنون به یکی از بزرگترین شهرهای هوشمند چین تبدیل شده است. این دهکده کوچک نخستین منطقه اقتصادی ویژه بود که دولت چین اجازه سرمایه گذاری‌های خارجی را در آن صادر کرد تا پس از گذشت مدتی به یک روستای مدرن تبدیل شود و با رونق گرفتن فعالیت‌های بازرگانی و تأسیس کارخانه‌های بزرگ، این منطقه به یک شهر بزرگ و پیشرفته تبدیل شد. این منطقه که هم‌اکنون با نام «شنژن» شناخته میشود 12 میلیون نفر را در خود جا داده است و دولت چین ادعا می‌کند بهترین و پیشرفته‌ترین امکانات و تجهیزات مرتبط با شهرهای هوشمند در «شنژن» مورد استفاده قرار گرفته است. ولی کارشناسان هم‌اکنون این سؤال را مطرح کرده‌اند که آیا چین این امکانات و فناوری‌ها را برای بهبود کیفیت زندگی مردم ارائه کرده است یا از آنها به گونه‌ای استفاده می‌کند تا شهروندان بیش از هر زمان دیگر تحت نظر قرار بگیرند.
براساس آخرین پیش‌بینی‌ها گفته شده است که تا سال 2050 میلادی حدود 300 میلیون نفر به جمعیت شهرنشین چین اضافه میشود و این در حالی است که سال 1980 میلادی تنها یک پنجم ساکنان این کشور شهرنشین بودند و این رقم هم‌اکنون بیش از 58 درصد محاسبه میشود. کشور چین در حال حاضر بیش از 662 شهر بزرگ را شامل میشود که 160 شهر از آنها جمعیت حداقل یک میلیون نفری دارند و «شنژن» طی سی سال گذشته در بین این شهرها قرار گرفته است و عنوان یکی از هوشمندترین شهرهای جهان را هم به خود اختصاص داده است.
چندی پیش یکی از بزرگترین نمایشگاه‌های شهر هوشمند در بارسلونای اسپانیا برگزار شد و در آن «شنژن» یکی از بزرگترین سالن‌ها را در اختیار گرفته بود تا بتواند آخرین دستاوردهای خود را در معرض دید عموم قرار دهد. «جیانگ وی دانگ» مدیر این سالن در جریان پرسش‌های خبرنگاران اعلام کرد «شنژن» به‌گونه‌ای توسعه یافته است که تمرکز اصلی روی آلودگی هوا در آن است و به‌همین خاطر می‌توانیم آن را یکی از پاک‌ترین شهرهای جهان معرفی کنیم. در این میان زمانی که خبرنگاران از او در مورد فناوری‌های نظارتی در «شنژن» سؤال کردند، او تمایلی به پاسخ دادن نداشت و همین مسأله باعث شد نگرانی‌ها در مورد استفاده نادرست از فناوری‌های هوشمند برای تحت نظر گرفتن شهروندان «شنژن» بیشتر شود.
زیر ذره‌بین شهر هوشمند
«شنژن» نخستین شهر چین محسوب میشود که تمامی وسایل حمل‌و‌نقل عمومی آن از انرژی الکتریسیته استفاده می‌کنند و همچنین یک سیستم مراقبت بهداشتی هوشمند برای آن در نظر گرفته شده است که حتی ساکنان دورافتاده‌ترین نقاط این شهر را هم تحت پوشش قرار می‌دهد تا به‌عنوان مثال زمانی که یکی از ساکنان روستاهای اطراف «شنژن» قصد استفاده از خدمات درمانی در مرکز این شهر را داشته باشد، در کوتاه‌ترین زمان تمامی پرونده درمانی او به‌صورت الکترونیکی ارائه شود. ولی مسأله به اینجا ختم نمی‌شود و برای تمام نقاط عمومی در شهر «شنژن» دوربین‌های مدار بسته در نظر گرفته شده است که علاوه بر مدیریت سیستم حمل‌و‌نقل، اطلاعات لازم شهروندان را در اختیار مدیران شهری قرار می‌دهد.
مدیر سالن «شنژن» در بزرگترین نمایشگاه شهر هوشمند جهان در اسپانیا در پاسخ به سیستم‌های امنیتی که در این شهر نصب شده است از این مسأله ابراز بی‌اطلاعی کرد و البته ادعا کرد که از اطلاعات به‌دست آمده فقط برای مدیریت ترافیک استفاده می‌کند وهیچ وقت این داده‌ها را مورد استفاده قرار نمی‌دهد تا مردم را زیر نظر بگیرد.
چین با تغییر چشم‌انداز مناطق شهری هم‌اکنون نقشه جامع 19 کلانشهر بزرگ و اولین ابرشهر جهان با 40 میلیون جمعیت را در اختیار دارد و با سرعت باورنکردنی برنامه‌ریزی‌های خود را به‌سمتی می‌برد که این شهرها در هوشمندترین حالت ممکن راه‌اندازی شوند. دولت چین برای جلوگیری از ایجاد ترافیک در این شهرهای پرجمعیت، به سیستم حمل‌و‌نقل هوشمند تکیه کرده است و همچنین می‌کوشد زیرساخت‌های شهری را به‌گونه‌ای پیش ببرد که پاک‌ترین کلانشهرهای جهان را هم در اختیار داشته باشد.
با همه این توضیحات باید توجه داشت که دولت چین به شکل فزاینده حسگرها و سایر فناوری‌های هوشمند را برای جمعآوری حجم گسترده اطلاعات شهری مورد استفاده قرار می‌دهد و «شنژن» از جمله شهرهایی محسوب میشود که تمامی شهروندان آن بواسطه همین فناوری‌ها زیر نظر دولت هستند.
در این میان دولت چین همکاری‌های گسترده‌ای را با شرکت‌های بزرگ چینی نظیر هوآوی، علی‌بابا، تِنسِنت و… آغاز کرده است تا اطلاعات شهروندان را به‌کمک آنها هم در اختیار بگیرد. این شرکت‌ها به‌صورت گسترده بر جمعآوری اطلاعات مذکور تأکید دارند. به طور مثال دفتر مرکزی شرکت علی‌بابا که در شهر هانگژو در شرق چین واقع شده است طی دو سال گذشته سرمایه گذاری‌های فراوان انجام داد تا شبکه گسترده دوربین‌های هوشمند را راه‌اندازی کند و از این طریق بتواند موقعیت لحظه‌به‌لحظه اتومبیل‌ها و وسایل حمل‌و‌نقل عمومی را به کمک گیرنده ماهواره‌ای جی‌پی‌اس زیر نظر بگیرد و از این طریق بتواند ترافیک جاده‌ای را کم کند. ولی همین تجهیزات هم‌اکنون به عاملی برای انتقال اطلاعات شهروندان به دولت چین تبدیل شده‌اند و این مسأله مردم را نگران کرده است. باید دید دولت چین در آغاز دهه سوم از هزاره سوم میلادی این نگرانی‌ها برای توسعه شهر هوشمند را چگونه برطرف می‌کند.