کاربردی شدن هوش مصنوعی؛ تضمین سرعت پیشرفت در کشور
امروزه هوش مصنوعی در دنیا برای بالا بردن بهره‌وری و درآمدزایی حرف اول را می‌زند و در این زمینه 35 کشور جهان برنامه‌های راهبردی خود را تدوین کرده و حتی برخی کشورها وزیر هوش مصنوعی هم برای کابینه دولت خود انتخاب کرده‌اند. در این میان کشور ما نیز چندان از این قافله عقب نیست و به علت دارا بودن دانش آن، در حال تدوین برنامه راهبردی برای استفاده از هوش مصنوعی در کشور است. در همین راستا، به سراغ استادان حوزه هوش مصنوعی رفتیم تا ضمن نگاهی به وضعیت هوش مصنوعی در جهان از آنها بپرسیم که وضعیت هوش مصنوعی در کشور ما چگونه است و برای کاربردی کردن دانش هوش مصنوعی که در کشور وجود دارد، چه اقدام‌های اساسی باید صورت بگیرد؟
تدوین برنامه راهبردی
«اکنون کشورهای چین، امریکا، ژاپن، هند و… برای توسعه هوش مصنوعی برنامه استراتژیکی خود را ارائه داده‌اند و بیشتر از 35 کشور دنیا برنامه راهبردی برای این موضوع تدوین کرده‌اند. حتی به تازگی روسیه برنامه راهبردی 2025 (برنامه پنچ ساله) و 2020 (برنامه کوتاه مدت)خود را ارائه داده است. حتی برخی کشورها مانند امارات وزیر هوش مصنوعی در کابینه‌شان در نظر گرفته‌اند.»
بهروز مینایی استاد هوش مصنوعی دانشگاه علم و صنعت با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: بسیاری از کشورها به اهمیت بالا بردن بهره‌وری با استفاده از هوش مصنوعی پی برده‌اند به‌همین دلیل در کشور خود برنامه‌های راهبردی کوتاه، میان و بلندمدت تعریف کرده‌اند، به طوری که می‌توان گفت کشورهایی که پیش از این در زمینه فناوری اطلاعات موفق بوده‌اند اکنون در زمینه دانش و کاربردی کردن هوش مصنوعی نیز پیشرو هستند. مینایی با اشاره به اینکه با هوش مصنوعی ماشین با توجه به پایگاه دانشی که دارد، به‌صورت خودمختار تصمیم‌گیری می‌کند تا کارها بهینه انجام شده و به هدف نهایی تعریف شده برسد، افزود: به‌همین دلیل از هوش مصنوعی در تمام علوم (از انسانی، اسلامی، سلامت، تکنولوژی، تجارت و…) می‌توان به‌عنوان دستیار استفاده کرد تا بتوان بهره‌وری و سرعت را افزایش داد. دقیقاً مانند آنچه که دستیاران گوگل در حال انجام آن هستند چون در آنها هوش مصنوعی به کار رفته، بنابراین کاربران را در رسیدن به هدف خود کمک می‌کنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه کشور چین یکی از پیشتازان صنعت هوش مصنوعی در جهان است، گفت: البته کشور ما نیز نه تنها از طریق معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حال تدوین برنامه راهبردی حاکمیتی استفاده از هوش مصنوعی است، بلکه رئیس جمهوری نیز در سفر اخیر خود به شانگهای قول همکاری گرفتند و در همین راستا همکاریی‌های آغاز شده به‌طوری که قرار است تعاملاتی را برای انتقال تجربیات در زمنیه راه‌اندازی استارتاپ‌های مبتنی برهوش مصنوعی آغاز کنیم.
وی افزود: اگر استارتاپ‌ها متوجه هوشمند‌سازی فعالیت خود شوند، می‌توانند نقش کلیدی در راهبرد پیشرفت کشور از نظر کارآفرینی و خلق ثروت، درآمدزایی از طریق هوش مصنوعی برای کشور به ارمغان بیاورند یا اینکه استفاده از هوش مصنوعی در اینترنت اشیا و ارزهای دیجیتالی می‌تواند کشور را در فعال‌سازی اقتصادی و اقتصاد مقاومتی کمک کرده و راهگشا باشد. این استاد دانشگاه هوش مصنوعی معتقد است طبق اعلام مجله نیچر، ایران در حوزه دانش در دنیا پیشرو است و رتبه 14 را دارد و حتی رتبه هفتم را در ارجاع به مقاله‌های ایرانی دارد بنابراین اگر بتوانیم دانشی را که در کشور وجود دارد در کشور خود کاربردی کنیم، می‌توانیم در این بخش هم حرفی برای گفتن داشته باشیم.
مینایی گفت: کشور در زمینه نیروی انسانی و مغزافزار هوش مصنوعی وضع مناسبی دارد اما بسیاری از وزارتخانه‌های ما مانند نفت، علوم، آموزش و پرورش و… که در حال ارائه سرویس‌های دانش بوده یا تولیدات دارند از این تکنولوژی استفاده نمی‌کنند و باید به‌صورت پیشرفته از هوش مصنوعی استفاده کنند. هوش مصنوعی را براحتی می‌توان روی فناوری اطلاعات پیاده‌سازی کرد اما متأسفانه در بسیاری از وزارتخانه‌ها حتی فناوری اطلاعات به‌صورت کامل وجود ندارد. بنابراین به تبع آن آمادگی استفاده از هوش مصنوعی نیز وجود ندارد.
وی افزود: آنها هنوز از روش‌های سنتی برای معاملات کلان بازاریابی و درآمدزایی استفاده می‌کنند. بنابراین بهره‌وری آنها پایین است و امکان تحلیل اطلاعات نیز وجود ندارد. این در حالی است که باید سازمان‌ها به سمت استفاده از هوش مصنوعی برای درآمدزایی بالاتر و بهینه‌سازی و بهره‌وری پیش روند. حتی باید بجز قوه مجریه، قوای مقننه و قضائیه نیز در این راه سریع‌تر گام بردارند چون نه تنها باعث سرعت گرفتن کارها میشود، بلکه عاملی برای شفاف‌سازی و جلوگیری از فساد است. این استاد دانشگاه از حاکمیت و دولت و صدا‌وسیما خواست تا برنامه‌های ترویجی برای استفاده از هوش مصنوعی را تدوین و ارائه دهند تا تمام ذینفعان از این ابزار برای بهره‌وری و درآمدزایی بالا آگاه شده و برای استفاده از آن ترغیب شوند. وی معتقد است اگر سازمان‌ها، نهادها و … برای هوش مصنوعی از طریق جذب نیروی انسانی و راه‌اندازی فناوری اطلاعات سرمایه‌گذاری کنند، چندین برابر هزینه‌ای که انجام داده‌اند، سود خواهند کرد.
بهره‌وری و سود بالا
«هوش مصنوعی امروزه فراتر از کارکردهای متعارف انسان است بنابراین در جاهایی که انسان نمی‌تواند به‌دلیل حجم زیادی از اطلاعات پردازش لازم را انجام دهد هوش مصنوعی می‌تواند آن را بخوبی پردازش کند به همین دلیل اکنون در دنیا بیشتر از هوش مصنوعی در صنایع مختلف مانند بیزینس، تجارت، درآمد، سود، اشتغال و… استفاده میشود.»
ناصر مزینی استاد هوش مصنوعی دانشگاه علم و صنعت با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: شرکت‌های بزرگ مانند اپل، هوآوی و سامسونگ و… که می‌خواهند درآمد و سود خود را به همراه بهره‌وری افزایش دهند، از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند. مثلاً هوآوی در سال 2019 سریع‌ترین پردازنده هوش مصنوعی خود را معرفی کرد که قابلیت‌های محاسباتی بالایی دارد از این‌رو هوش مصنوعی دارای کاربردهای زیادی مانند پردازش چهره، تصویر، خودرو خودران، حوزه امنیتی و سلامت، بهداشت و تجارت الکترونیکی و…. است که می‌توان از آن بهره برد.
مزینی نیز کشورهای پیشرو در هوش مصنوعی را عمدتاً امریکا، اروپا و در آسیا، چین، عنوان کرد و گفت: آسیا توسعه خوبی پیدا کرده به‌طوری که گفته میشود آینده بازار هوش مصنوعی دنیا از آن این قاره خواهد بود. مهمتر اینکه تا 2025، سهم هوش مصنوعی در تجارت دنیا 120میلیارد دلار خواهد بود، چرا که دید 72درصد مدیران به کاربرد هوش مصنوعی کاملاً مثبت است از این‌رو ادعا می‌کنند 60 تا 70 درصد زمان را برای آنها صرفه‌جویی می‌کند و 40 تا 60 درصد هم هزینه‌ها را کاهش می‌دهد.
این استاد دانشگاه درباره اینکه این اقدام ممکن است به دیگر مشاغل ضربه بزند نیز گفت: نگرانی در این زمینه وجود دارد به طوری که آمار می‌گوید در سال 2030، 38درصد مشاغل در امریکا، 35 درصد در آلمان و 30درصد در انگلیس و 21درصد در ژاپن ممکن است با ماشین جایگزین شوند ولی با این حال نباید به آن به دیده منفی نگریست چون ممکن است مشاغل تحت تأثیر هوش مصنوعی قرار گیرند و حذف شوند ولی هوش مصنوعی می‌تواند مشاغل جدید ایجاد کند به همین دلیل وظیفه داریم که توسعه مشاغل و ایجاد مشاغل مبتنی بر هوش مصنوعی را در کشور خود ایجاد کنیم چون می‌تواند بازار جدیدی ایجاد کند که نیازمند تکنولوژی‌های مدرن نیست و بیشتر مبتنی بر توان نیروی انسانی تحصیلکرده کامپیوتر و دیگر رشته‌های حوزه مهندسی است بنابراین اگر در حوزه هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کنیم دستاوردهای خوب و سود بیشتری عاید کشور خواهد شد.
آگاه‌سازی مسئولان
محمد خالویی، دانشجوی دکترای هوش‌مصنوعی دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز با اشاره به کشورهای پیشرو در حوزه هوش مصنوعی به «ایران» گفت: بر اساس جدیدترین رتبه‌بندی سایمگو (که یکی از جامع‌ترین رتبه‌بندی‌های نظام پژوهشی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی جهان است) کشور چین پیشرو در عرصه پژوهشی هوش مصنوعی است. امریکا در مقام دوم و بعد از آنها هند، انگلیس، ژاپن، آلمان، فرانسه، ایتالیا در رتبه‌های بعدی قرار دارند. کشور ما نیز در بین 152 کشور در مقام نهم جای دارد. البته کشور ما در منطقه رتبه اول را به خود اختصاص داده و پیشتاز است. بعد از ایران در منطقه کشورهایی نظیر ترکیه، عربستان، یونان، امارات، رژیم صهیونیستی، عراق، اردن و قطر در حوزه هوش مصنوعی فعال هستند.
خالویی یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای کاربردی کردن دانش هوش مصنوعی در کشور را آگاه‌سازی فضای کشور و مسئولان و مردم دانست و افزود: شرکت‌ها، سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف، اگر از مزایای زیادی که هوش‌مصنوعی در فعالیت‌های روزمره برای آنها به ارمغان می‌آورد، آگاه باشند، بیش از پیش از آن استفاه خواهند کرد. درواقع دلیل مهمی که موجب سرمایه‌گذاری کلان کشورها و شرکت‌های بنام خارجی در هوش مصنوعی شده، همین آگاهی و آینده‌نگری آنها از مزایای هوش مصنوعی است. اگر مسئولان ما نیز از مزایای هوش مصنوعی باخبر باشند، دوچندان روی آن سرمایه‌گذاری خواهند کرد و کشور مسیر رشد را سریع‌تر طی خواهد کرد.
وی درباره مزایای همکاری با کشورهای منطقه در زمینه هوش مصنوعی نیز گفت: اگر سازوکار ارتباط فراهم شود، استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای ایرانی براحتی می‌توانند محصولات مبتنی بر هوش‌مصنوعی خود را به فرامرزها ببرند و ابعاد کاری خود را گسترش دهند. این امر هم به سود آنها خواهد بود و هم قدرت پیشرفت آنها را بیشتر خواهد کرد، زیرا در هوش مصنوعی، داده حرف اول را می‌زند و هرچه بتوان ابعاد کاری را گسترش داد، بستر برای تولید داده بیشتر فراهم شده و چالش‌های علمی به‌روزتری ایجاد میشود و همین امر موجب خواهد شد که در راستای حل چالش‌های علمی جدید، تحقیق و توسعه افزایش یافته و در نتیجه پیشرفت را دوچندان کند، دقیقاً روشی که کشورهای مختلف نظیر چین و امریکا در ارائه محصولات پیگیری و دنبال می‌کنند.