عقب نشینی اینستاگرام در بازگرداندن پست های «سردار دل‌ها»
شهادت سردار قاسم سلیمانی بازخورد بسیاری در فضای مجازی داشت و عملاً شبکه‌های اجتماعی همچون اینستاگرام و توئیتر تحت تأثیر این خبر تأسف برانگیز قرار گرفت. کاربران به یاد این شهید، پست‌های زیادی روی پلتفرم‌های آنلاین قرار دادند اما اینستاگرام در اقدامی عجیب بسیاری از این پست‌ها و حتی برخی اکانت‌ها را حذف کرد. به‌دنبال پیگیری این موضوع، سرانجام اینستاگرام برخی پست‌های حذف شده کاربران را بازگرداند و در تازه‌ترین خبر عنوان کرده است که همه کاربران می‌توانند نسبت به حذف پست‌های اینستاگرامی خود اعتراض کنند تا این شکایت مورد رسیدگی قرار بگیرد.
یک تغییر موضع بزرگ
به دنبال شکایت تعدادی از روزنامه نگاران و فعالان سیاسی و… از حذف پست‌های خود با محتوای سردار شهید سلیمانی و همچنین اطلاع‌رسانی سایت انگلیسی زبان Coda Story، اینستاگرام به تازگی از موضع خود عقب نشینی کرده و برخی از این پست‌ها را به کاربران بازگردانده است.
یکی از این کاربران عمادالدین باقی است که موضوع را اطلاع‌رسانی کرده و البته بازگردانده شدن پست‌های اینستاگرامی خود را یک موفقیت برای دفاع رسانه‌های آزاد از آزادی بیان و در خور تقدیر دانسته است. وی در اینستاگرام خود نوشته است: در پی ترور حاج قاسم سلیمانی به دستور ترامپ، پستی را در اینستاگرام گذاشتم که توسط اپراتور اتومات حذف شد. چهار بار به اشکال گوناگون تکرار و هربار حذف شد که در نهایت یک پست اعتراضی گذاشتم. متعاقباً سایت انگلیسی زبان Coda Story گزارشی از رفتار اینستاگرام درمورد کاربران ایرانی ازجمله حذف پست‌های نگارنده منتشر کرد و این داستان در CNN، واشنگتن پست و سایر رسانه‌ها پوشش گسترده‌ای یافت. از طرف اینستاگرام بهCoda اطلاع دادند پست‌های حذف شده‌ام بازگردانده شده‌اند و اکنون همه آنها قابل مشاهده هستند. درجایی که صدای رسانه‌ها و نهادهای مدنی شنیده شود امکان جلوگیری یا جبران خطا هم وجود دارد. این یک موفقیت برای دفاع رسانه‌های آزاد از آزادی بیان و در خور تقدیر است.
در واقع به‌دنبال این اتفاقات، اینستاگرام اعلام کرد وقتی متوجه شدیم عمادالدین باقی روزنامه نگاری که به اشتباه پست‌های وی را حذف کرده بودیم خلاف سیاست‌ها و قوانین پلتفرم ما عمل نکرده بود همه این پست‌ها را به وی بازگرداندیم. حالا هم اگر کسی احساس می‌کند پست وی به اشتباه حذف شده می‌تواند به اینستاگرام اطلاع دهد تا مورد بررسی قرار بگیرد.
اما عمادالدین باقی تنها خبرنگار یا کاربری نبود که هدف سانسور اینستاگرام قرار گرفت. طبق گزارش فدراسیون بین‌المللی خبرنگاران، حداقل 15روزنامه نگار از تعلیق حساب‌های اینستاگرامی خود در این مدت خبر داده‌اند. در این گزارش همچنین آمده است که حساب‌های کاربری اینستاگرام روزنامه ایران، جماران و خبرگزاری تسنیم نیز با داشتن صدها هزار فالوور توسط اینستاگرام به حالت تعلیق درآمده است.
سخنگوی این فدراسیون در جمله‌ای مشخص عنوان کرد: این عمل اینستاگرام عملاً تهدیدی برای آزادی اطلاعات در ایران محسوب میشود. اینفلوئنسرهای ایرانی در اینستاگرام، فعالان حقوق بشر و فعالان سیاسی هیچ یک از این اقدام اینستاگرام در امان نمانده‌اند. یکی از محققان امنیت اینترنت ایران در نیویورک دامنه مسدودسازی اینستاگرام را بسیار وسیع دانست. وی که رفتار اینستاگرام را به طور دقیق زیر نظر دارد گفت: با دیدن اکانت‌هایی که بسته شدند و پست‌هایی که یکی پس از دیگری از روی این پلتفرم برداشته شدند، متوجه شدم که تقریباً بخش اعظم پست‌ها درباره سردار سلیمانی از روی این پلتفرم پاک شده است. این موضوع عملکرد اینستاگرام و توجه مدیران آن به آزادی بیان و پافشاری آنها بر این موضوع را زیر سؤال می‌برد.
صفحه اینستاگرام یکی از تجار ایرانی- نروژی با نام «بهاره لتنس» هم از این مسدودسازی در امان نماند. این پلتفرم پستی که یک عکس سیاه و سفید از قاسم سلیمانی بود و وی را یک قهرمان توصیف کرده بود را حذف کرد. لتنس 29ساله که بیش از 20هزار فالوور دارد گفت: به‌دنبال نامه نگاری وی با اینستاگرام، این پلتفرم به من گفت که اجازه انتشار تصاویر خشونت بار را در پلتفرم خود نمی‌دهیم. لتنز گفت: شما می‌توانید خشونت را در این پست به من نشان دهید؟ وی در یک پست اینستاگرامی دیگر نوشت: امریکا می‌تواند اکانت مرا تعلیق کند، من را سانسور کند ولی نمی‌تواند مرا ساکت کند. آنچه این روزها می‌بینم این است که اکنون ایرانی‌ها عملاً مجبور به خودسانسوری شده‌اند و تلاش دارند تا اگر می‌خواهند پستی درباره موقعیت کنونی بر اینستاگرام قرار دهند به‌نام سردار سلیمانی یا سپاه پاسداران اشاره‌ای نکنند تا پستشان حذف نشود این عملکرد ایستاگرام به هیچ عنوان قابل قبول نیست.
موافقان و مخالفان عملکرد اینستاگرام
موضوع حذف پست‌های اینستاگرامی موافقان و مخالفانی در جهان داشت. به‌عنوان مثال «الیزا کمپبل» معاون برنامه‌های سایبری در مؤسسه خاورمیانه(Middle East) که در واشنگتن فعالیت دارد معتقد است این عملکرد اینستاگرام را نمی‌توان با آزادی بیان کنار هم قرار داد و حتی می‌توان گفت این پلتفرم مغایر با حرف‌هایش عمل کرده است.آنچه مسلم است اینکه سیستمی که برای شناسایی تروریست‌ها طراحی شده ابزاری مهم است ولی هنوز هم راه درازی دارد تا موفق عمل کند. وقتی دامنه این موضوع به پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی برسد موضوع کمی بغرنج‌تر هم میشود.
وی که با سایت codastory نیز همکاری دارد ادامه داد: تحقیقات ما در codastory نشان داد عمادالدین باقی که حدود 40هزار فالوور اینستاگرام دارد و این پلتفرم 4 پست اینستاگرامی وی که با سردار سلیمانی مرتبط بود را حذف کرده بود. اینستاگرام به‌دنبال حذف پست‌های باقی برای وی نوشته بود: اگر دستورالعمل‌های ما را بخوانید و رعایت کنید می‌توانید از حذف شدن اکانت خود ممانعت کنید.
«الیزا کمپبل» یادآور شد: مضمون یکی از پست‌های عمادالدین باقی این بود که ترور و شهادت سردار سلیمانی، بسیاری را غمگین کرد و البته عده‌ای هم خوشحال شدند. این ترور مغایر با قوانین بین‌المللی است. وی در پست دیگر اینستاگرامی خود نیز به تاریخ ایران برای رسیدن به نقطه امروزش اشاره کرده است. ما متوجه نشدیم کدام یک از کلمات این پست‌ها برای اینستاگرام سؤال برانگیز بوده است، شاید نوشتن کلمه شهید برای سردار سلیمانی آنها را حساس کرده است.
وی ادامه داد: به هرحال وقتی نوبت به زبان‌های غیرانگلیسی می‌رسد ابزارها برای سنجش میزان خطرناک بودن کلمات و واژه‌ها کمی مبهم است. حدس می‌زنم اینستاگرام تعدادی لغت خطرناک فارسی را در لیستی مشخص کرده که شاید شهید هم یکی از آنها بوده است.
ریچارد نفیو یکی از محققان دانشگاه کلمبیا نیز گفت: درست است که پست‌های اینستاگرامی مربوط به سردار سلیمانی، به قدرت سپاه قدس و نظام ایران کمک می‌کند ولی یادمان باشد که این، یک منطقه خاکستری است چرا که ما باید از آزادی بیان نیز حفاظت کنیم. به هرحال حذف چنین پست‌هایی در اینستاگرام مصداق نقض آزادی بیان است و معتقدم شبکه‌های اجتماعی در این منطقه اشتباهات زیادی دارند. هرچند حالا اینستاگرام برخی از اکانت‌ها را برگردانده ولی برخی همچنان مسدود هستند. آنتونی بلنگر روزنامه نگار فرانسوی هم گفت: حذف اکانت‌ها یا پست‌های اینستاگرامی درست در زمانی اتفاق افتاد که کاربران ایرانی نیاز به اطلاع‌رسانی داشتند به همین دلیل هم این اقدام اینستاگرام سرکوبگرانه تلقی میشود و غیرقابل قبول است.
گزارش واشنگتن پست
به دنبال گزارش سایت، Coda Story واشنگتن پست در گزارشی آورده است: اینستاگرام، این شبکه اجتماعی زیرمجموعه فیس‌بوک که در ایران فیلتر نیست می‌گوید پست‌هایی که در حمایت از قاسم سلیمانی بوده را حذف کرده است اما به هرحال این رفتار اینستاگرام صدای بسیاری را درآورد. این افراد آن را مغایر با آزادی بیان دانستند چراکه با سانسور برخی پست‌های مشخص در اینستاگرام، عملاً این ابزار اطلاع‌رسانی از کاربران ایرانی گرفته شد. هرچند «استفانی اوتاوی» سخنگوی فیس‌بوک در این زمینه پاسخگو بود و گفت: ما تحت قوانین امریکا فعالیت می‌کنیم بنابراین مجبور به تعلیق کردن این صفحات یا حذف پست‌ها هستیم.
البته این نخستین بار نیست که اینستاگرام دست به مسدودسازی اکانت‌ها می‌زند و پیش از این نیز در سال 2019 به‌دنبال صحبت‌های ترامپ و قرار گرفتن نام فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست تروریستی امریکا، اینستاگرام اقدام به مسدودسازی پیچ‌های اینستاگرام آنها کرد که همان زمان نیز با واکنش‌های داخلی و خارجی تندی مواجه شد. حتی دامنه این موضوع گسترده‌تر شد تا جایی که نصرالله پژمانفر عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با بیان اینکه وزیر توئیتری دولت باید پاسخگو اقدام اینستاگرام در مسدود کردن صفحه سپاه و صفحات منتسب به فرماندهان سپاه باشد، گفت: زمان استیضاح وزیر ارتباطات فرارسیده است.
اینستاگرام یکی از محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی در ایران محسوب میشود و درحال حاضر حداقل 24میلیون کاربر فعال در ایران دارد. این پلتفرم که یک ابزار مهم اطلاع‌رسانی در ایران محسوب میشود حالا هدف تیغ سانسور مدیران اینستاگرام قرار گرفته است. بعد از حمله پهپادهای امریکایی به خودرو حامل سردار سلیمانی، تعداد زیادی از کاربران ایرانی که از شنیدن این خبر مات و مبهوت بودند با استفاده از پلتفرم محبوب خود اینستاگرام اقدام به انتشار عکس، طرح، متن و فیلم درباره این سردار شهید کردند ولی طی روزهای پس از این حمله تروریستی روزنامه نگاران، فعالان سیاسی، مقامات و حتی مردم عادی روی دیگر سکه اینستاگرام را نیز دیدند چرا که کاربران بی‌خبر از همه جا همچون گذشته پست‌های مورد نظر را روی این پلتفرم قرار دادند و هرگز گمان نمی‌کردند که با وجود نداشتن فالوورهای زیاد بازهم چنین پست‌هایی زیر تیغ سانسور اینستاگرام قرار بگیرد، آن هم پلتفرمی که بارها فیلتر برخی شبکه‌های اجتماعی ازجمله توئیتر را در ایران مورد انتقاد خود قرار داده بود.