خطرات ناشی از پرتوهای موبایل و کابل‌های فشار قوی بر بدن/کودکان و نوجوانان قربانیان رده اول
عضو هیئت‌علمی گروه فیزیک و مهندسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به نتایج تحقیقات جهانی در زمینه اثرات مخرب میدان‌های مغناطیسی تلفن‌های همراه گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد پرتوگیری ناشی از تلفن‌های همراه در نوجوانان و کودکان به دلیل نازکتر بودن پوست سر و جمجمه بیشتر است، ضمن آنکه بزرگترین مقدار پرتوگیری در آن سمتی از سر صورت می‌گیرد که تلفن همراه در آن سمت نگه داشته میشود.
هاشم رفیعی‌تبار در همایش "بیو الکترومغناطیس" با اشاره به مضرات امواج الکترومغناطیس ناشی از تلفن‌های همراه، اظهار کرد: اگر نمی‌توانیم این دستگاه‌ها را کنار بگذاریم، باید به سمت ایمنی کردن آنها حرکت کنیم و این موضوع به اندازه‌ای مهم است که امروزه کانون توجه پژوهشگران و محافل علمی قرار گرفته است.
وی ادامه داد: آنتن‌های BTS هر چند مصارف زیادی دارند؛ ولی در جامعه، فرهنگ بازگو کردن معایب این فناوری وجود ندارد و از وظایف ما است که همانند علومی چون نانو تکنولوژی که دارای معایبی است، معایب آنتن‌های BTS را نیز بازگو کنیم.
رفیعی‌تبار با بیان اینکه تلفن همراه از سال ۱۹۹۰ میلادی استفاده گسترده‌ای یافت، اظهار کرد: این فناوری نسل یک و دو خود را طی کرد و نسل سوم آن بر پایه روش TDMA و با فرکانس ۸۰۰ مگاهرتز تا ۱۹۰۰ مگاهرتز عرضه شده است. نسل سوم تلفن‌های همراه نسل بسیار جالبی است؛ چرا که در آن واحد اجازه می‌داد که چندین کاربر از یک کانال با فرکانس ۸۰۰ مگاهرتز پیام ارسال و دریافت کنند، بدون آنکه تداخلی در این ارسال و دریافت پیام ایجاد شود.
وی با بیان اینکه تلفن‌های همراه با امواج الکترومغناطیسی کار می‌کنند، خاطر نشان کرد: این امواج به دلیل نوسانات میدان‌های مغناطیسی است که از آن ساطع میشود. فرکانس‌های بین ۳۰۰ کیلوهرتز تا ۳۰۰ گیگاهرتز برای تماس‌های ماهواره‌ای، رادیو و تلویزیونی و رادارها مورد استفاده قرار می‌گیرد و پهنای باندی در داخل این بازه وجود دارد و به آن "رادیو فرکانسی" می‌گویند و این بخش رادیو فرکانس بخشی است که بیشترین اطلاعات از آن رد و بدل میشود.
عضو هیئت‌علمی گروه فیزیک و مهندسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه برخی از کشورها مانند هند اجازه نمی‌دهند که میزان فرکانس از ۹۰۰ مگاهرتز بالاتر برود، یادآور شد: هر چه میزان فرکانس بالاتر برود، دریافت و ارسال پیام بهتر خواهد شد.
وی به بیان عملکرد آنتن‌های BTS ها اشاره کرد و توضیح داد: در یک چیدمان معمولی هر برج از ۳ رپ آنتن تشکیل میشود که هر کدام تابش خود را در یک زاویه ۱۲۰ درجه در داخل سلول ساطع می‌کند.
رفیعی‌تبار ادامه داد: بخش مهمی از توان ساطع شده بر روی یک باریکه (beam) تقریبا افقی قرار دارد که عرض آن یک زاویه ۶ درجه با عمود می‌سازد و مابقی توان ساطع شده تبدیل به یکسری پرتوهای ضعیف میشود که در حول و حوش باریکه اصلی قرار دارد. آنچه که در این بین مهم است، این است که باریکه اصلی که زاویه ۶ درجه با عمود می‌سازد تا ۲۰۰ متر برد دارد و در برخی از کشورها اعلام شده که افراد تا فاصله ۵۰۰ متری این آنتن‌ها قرار نگیرند؛ چرا که در اطراف "بیم" اصلی که زاویه ۶ درجه می‌سازد، باریکه‌های کوچکتری ایجاد میشود که آنها نیز برای بدن مضر هستند.
به گفته پایه‌گذار علم نانو فناوری ایران، کوچکترین موج غیر متعارفی که وارد مغز میشود، بدون شک اثر خود را خواهد داشت و این اثر بلاشک مثبت نخواهد بود.
اثرات ایکس‌ری و کابل‌های فشار قوی بر بدن
وی نمونه این پرتوگیری را پرتوگیری ایکس ری دانست و یادآور شد: اگر رادیولوژی در بالای بدن مثلا در سر باشد، یکسری پرتو در بدن ذخیره میشود که خطرناک است؛ ولی اگر از کف پا صورت گیرد، خطر آن چنانی متوجه بیمار نخواهد بود. میزان اثرات این پرتوگیری بستگی به منطقه‌ای دارد که رادیولوژی در آن صورت می‌گیرد. علاوه بر آن امواج ماکروویو برای مغز انسان اثرات جانبی و نسبتا مخربی دارد.
رفیعی‌تبار با تاکید بر اینکه مضرات اثرات میدان‌های مغناظیسی تنها در زمانی نیست که موبایل در نزدیکی سر باشد، اظهار کرد: حتی اگر خانه و یا محل کار نیز در نزدیکی آنتن‌های BTS و یا حتی کابل‌های فشار قوی باشد، افراد در معرض پرتوگیری مستمر هستند؛ چرا که این پرتوها حتی می‌توانند از دیوار نیز عبور کنند.
وی، نمونه این پرتوگیری را در ساختمان‌های رادیولوژی دانست و گفت: اپراتوری که تصویربرداری را انجام می‌دهد، از اتاق خارج میشود و به فرد داخل اتاق نیز پوشش سربی داده میشود؛ ولی این پوشش از سر در برابر پرتوها محافظت نمی‌کند، ضمن آنکه منشی‌های این مکان نیز در امان نیستند؛ چون چنین ساختمان‌هایی نیازمند مصالح و سیمان‌های خاصی هستند و به طور مداوم در معرض پرتو قرار دارند؛ چرا که پرتوهای ساطع شده با دیوار برخورد کرده و به خارج از اتاق نفوذ می‌کند.
این استاد فیزیک نظری ذرات بنیادی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خاطرنشان کرد: مضرات تلفن همراه در استفاده مستمر از آن است؛ چون پرتوهای آن در مغز جمع میشود و ممکن است در حال حاضر عوارض آن در بدن ما نمایان نشود، ولی در نسل بعد خود را نشان خواهد داد.
اثرات موبایل بر مغز
رفیعی‌تبار با بیان اینکه تصور عموم بر این است که با خاموش شدن موبایل خطرات آن از بین می‌رود، گفت: ولی حتی با خاموش بودن آن میدان‌های الکترومغناطیسی وجود دارد، مگر آنکه باتری از دستگاه خارج شود.
وی چشمه‌های تشعشع میدان الکترومغناطیسی از یک موبایل را شامل آنتن، فرستنده و باتری دانست و یادآور شد: در نقاطی از بدن (سر) که ۲.۲ سانتی‌متر از آنتن فاصله دارند که فاصله نزدیکی محسوب میشود، حداکثر مقادیر میدان الکتریکی وارد شده به گوش که محاسبه شده در حدود ۴۰۰ ولت بر متر برای یک تلفن با توان ۲ وات و فرکانس ۹۰۰ مگاهرتز و ۲۰۰ ولت بر متر برای یک تلفن با توان یک وات و فرکانس ۱.۸ گیگاهرتز است. حداکثر میدان مغناطیسی محاسبه شده در حدود یک میکرو ولت است.
این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با بیان اینکه این پرتوگیری در نوجوانان و کودکان بیشتر است؛ چون پوست سر و جمجمه آنها نازکتر بوده، محتوای آب مغز آنها نیز بیشتر است و همچنین حجم مغز آنها کمتر است، افزود: صرف نظر از نوع تلفن موبایل، بزرگترین مقدار پرتوگیری در آن سمتی از سر است که تلفن موبایل در آن سمت نگه داشته شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد (چپ یا راست).
رفیعی‌تبار ادامه داد: موقعیت قرارگیری موبایل نسبت به سر، هندسه جمجمه، فاصله بین سر و موبایل و توان بروندادی موبایل که می‌تواند از یک محل استفاده به محل دیگر تغییر کند، برای اثر گذاری بر بدن بسیار مهم است.
وی تصریح کرد: هندسه جمجمه همه افراد یکسان نیست؛ از این رو برای یافتن هندسه آن اقدام به مدل‌سازی میشود.
نتایج دو نمونه تحقیقات جهانی
عضو هیئت‌علمی گروه فیزیک و مهندسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به بیان برخی از یافته‌های محققان جهانی در باره اثرات پرتوهای موبایل پرداخت و گفت: در سال ۲۰۰۷ میلادی در یک آزمایش دقیق بر روی مگس سرکه (حشره‌ای که به طور وسیع در آزمایش‌های ژنتیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد) نشان داده شد که پرتوگیری از یک تلفن موبایل برای فقط ۶ دقیقه در روز و برای ۶ روز باعث تکه تکه شدن مولکول DNA در داخل سلول این حشره شد و این باعث از بین رفتن نیمی از تخمک‌های این حشره شده است.
وی اضافه کرد: علاوه بر آن مطالعات مستقل در کشورهای استرالیا، مجارستان و ایالات متحده نشان داده‌اند که استفاده سنگین از تلفن موبایل می‌تواند مقدار اثرگذاری اسپرم در مردان را کاهش دهد. به عنوان مثال در کالج پزشکی کلیولند آمریکا نشان داده شد که استفاده از موبایل برای بیش از ۴ ساعت در روز باعث کاهش ۲۵ درصدی اثرگذاری و تحرک اسپرم در مردان میشود.
سرپرست گروه نانوتکنولوژی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با طرح این سوال که با وجود این خطرات آیا مجاز هستیم که از تلفن‌های موبایل استفاده کنیم؟ خاطرنشان کرد: تعداد بسیار کمی از شهروندان یک کشور حاضر هستند که استفاده از موبایل را کنار بگذارند؛ ولی با این حال بهتر است که افراد برای سلامتی خود به‌ویژه فرزندانشان مکالمات تلفنی خود را کوتاه‌تر کرده و فاصله زمانی استفاده از موبایل بین دو مکالمه را بیشتر کنند تا بدن بتواند تخریب‌های ناشی از امواج الکترومغناطیسی ساطع شده از موبایل را تا حد امکان ترمیم کند. همچنین افراد تا حد امکان استفاده از پیامک را جایگزین مکالمه مستقیم کنند.