خدمت کرونا به پیام‌رسان‌های داخلی!
درحالی‌که به نظر می‌رسد مردم هنوز انتخاب نخستشان در مسایل روزمره پیام‌رسان‌های داخلی نشده است، اکنون با افزایش بهره‌گیری از ابزارهای فناوری به‌دلیل شیوع کرونا و الزام افراد به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی، باید دید این ابزارها که در زمان قطعی اینترنت در پاییز نتوانستند آنطور که باید خدمات لازم را به کاربران ارائه دهند، تا کنون چه تغییرات مثبی داشته‌اند.
این روزها با شیوع ویروس کرونا در کشور که بسیاری از اماکن از جمله مراکز آموزشی را تعطیل کرده، استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات و آموزش از راه دور ازطریق اینترنت مطرح شده است؛ محمدجواد آذری جهرمی -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- در این زمینه اعلام کرد: با توجه به احتمال تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها تا پایان سال، برای همکاری با وزارت علوم و آموزش و پرورش، امکانات ویژه‌ای جهت آموزش مجازی و از راه دور فراهم کردیم تا میلیون‌ها دانش‌آموز و دانشجو ضمن حفظ سلامت خود، از تحصیل علم هم جا نمانند.
استفاده از ابزارهای فناوری برای دانش‌آموزان و دانشجویان از برگزاری کلاس در تلویزیون تا آموزش آنلاین و هماهنگی برای انجام تکالیف در شبکه‌های اجتماعی، منجربه واکنش جواد جاویدنیا، معاون فضای مجازی دادستانی کل کشور شد که گفت: طبق قوانین و مقررات کشور و مصوبات شورای عالی فضای مجازی هرگونه استفاده دستگاهها از شبکه‌های اجتماعی خارجی ممنوع است و تخلف و در برخی موارد جرم محسوب میشود؛ لذا با توجه به تعطیلات مراکز آموزشی هر گونه آموزش از راه دور از طریق این شبکه ها ممنوع است و باید بر بستر شبکه‌های اجتماعی داخلی باشد.
او همچنین خاطرنشان کرد: چنانچه در بسترهای خارجی ممنوعه، کلاس و آموزشی برگزار شود، فاقد وجاهت قانونی است و دانش‌آموزان و دانشجویان تکلیفی برای حضور در این آموزش‌ها ندارند و دانشجویان و والدین دانش‌آموزان می‌توانند نسبت‌به این امر از طریق حراست دستگاه‌های مربوطه شکایت و اعتراض خود را منعکس کنند. حراست دستگاهها هم مکلف به بررسی و ممانعت از این فعالیت‌ها هستند.
البته این اظهارات برمبنای مصوبه شورای عالی فضای مجازی است که در فروردین ماه سال ۹۶ تصویب شده است که به موجب آن «استفاده نهادها و موسسات دولتی و عمومی غیردولتی از پیام‌رسان‌های اجتماعی برخط خارجی برای مکاتبات و خدمات اداری ممنوع» اعلام شد. در آن زمان اگرچه هنوز فیلترینگ ادامه‌دار تلگرام که از اردیبهشت سال گذشته صورت گرفت، رخ نداده بود، اما دستگاهها ملزم‌به انتقال مکاتبات خود به پیام‌رسان‌های داخلی شدند.
فیلتر تلگرام که ابتدا در دی ماه سال ۹۶ به مدت دو هفته آغاز شد و در نهایت از اردیبهشت ماه سال گذشته تا کنون این پیام‌رسان که به نوعی در حال تبدیل شدن به یک رسانه بود، فیلتر است. البته علل مختلفی برای فیلترینگ این پیام‌رسان عنوان شد که از جمله آنها می توان به حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی اشاره کرد، اتفاقی که تا کنون چندان منجر به رشد این ابزارهای بومی نشده وبیشتر استفاده از فیلترشکن‌ها را رواج داده است.
البته بسیاری از کاربران هنگام فیلترینگ تلگرام، روش‌های جایگزین را انتخاب کردند، اگرچه همچنان بسیاری از خبرگزاری‌ها و سازمان‌ها بیشترین فعالیت‌های خود را بر بستر پیام‌رسان‌های خارجی که در صدر آنها تلگرام است صورت می‌دهند، برخی هم پیام‌رسان خارجی واتس‌اپ که فیلتر نیست را برگزیده‌اند و برخی دیگر به سمت پیام‌رسان‌های بومی روی آورده‌اند، کمااینکه برخی مسوولان معتقدند فیلتر تلگرام به کوچ بسیاری از کاربران به شبکه‌های داخلی منجر شده است.
واتس‌اپ و تلگرام در صدر پیام‌رسان‌های استفاده‌شده
با وجود این، نمی‌توان انکار کرد که پیام‌رسان‌های داخلی همچنان تا رسیدن به رتبه رقبای خارجی خود راه زیادی دارند. نظرسنجی انجام‌شده توسط ایسپا، در تیرماه سال جاری، حاکی از آن است که ۴۲.۸ درصد شرکت‌کنندگان از واتس‌اپ، ۴۲.۴ درصد از تلگرام، ۳۹.۵ درصد از اینستاگرام، ۲.۸ درصد از سروش، ۲.۳ درصد از فیس‌بوک، ۱.۹ درصد از توییتر، ۰.۸ درصد از لاین، ۰.۷ درصد از بله، ۰.۶ درصد از آی‌گپ، ۰.۵ درصد از گپ، ۰.۲ درصد از بیسفون و ۰.۱ درصد از ساینا استفاده می‌کنند.
از طرفی یکی از زمان‌هایی که پیام‌رسان‌های داخلی در بوته آزمایش قرار گرفتند، قطعی ۱۰ روزه اینترنت در آبان ماه سال جاری بود، زمانی که پیام‌رسان‌های داخلی در غیاب ۱۰۰ درصدی رقبای خارجی خود نتوانستند به نیازهای کاربران پاسخ دهند و این موضوع واکنش مسوولان را در پی داشت، با این مضمون که با وجود پیشرفت شبکه ملی اطلاعات، استفاده حداکثری از پیام‌رسان‌های خارجی نشان ضعف در خدمات پایه شبکه ملی است.
همچنین بعد از اتصال دوباره اینترنت، بسیاری از مردم که دست خود را در انتخاب سرویس باز دیدند، به استفاده از پیام‌رسان‌های خارجی برگشتند و شاید نتوان به‌درستی قضاوت کرد که اکنون با مراجعه دوباره افراد به پیام‌رسان‌های داخلی، این بار چطور از پس خدمت‌رسانی به مردم برمی‌آیند، اما در نهایت این کاربران بر اساس آمادگی فنی اپراتورها و یا اعتمادی که به آنها دارند، مایل به استفاده از آنها هستند؛ اتفاقی که شاید نیازمند فراهم کردن زیرساخت‌های لازم باشد.