پشت‌صحنه رشد استارت‌آپ‌های هندی
هنگامی که سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر(Venture Capital) یا VC در فرودگاه دهلی فرود می‌آیند، بسیاری از آنها مستقیما به ایستگاه متروی Aerocity می‌روند. یک مرکز فناوری با معماری مدرن که به‌نظر نمی‌رسد در سیلیکون‌ولی، سنگاپور یا شانگهای به چشم بخورد. براساس آمار مرکز پژوهشی Tracxn Technologies، بین سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ روی ۲۵۶۲ استارت‌آپ مستقر در این مرکز سرمایه‌گذاری شده است. این رقم در سایر مراکز فناوری مانند بنگلور، بمبئی و حیدرآباد، پونه و چنای، از ۴۵۰۰ فراتر رفته است. هند اکنون ۸۰هزار استارت‌آپ دارد. درآمد آنها در سال ۲۰۱۹ به میزان ۱۰ میلیارد دلار رشد کرد؛ درحالی‌که این رقم در سال ۲۰۱۲ بالغ بر ۱/ ۳ میلیارد دلار بود. به پشتوانه این رشد و سرمایه‌گذاری VC هند در ردهبندی پس از آمریکا (۱۱۴میلیارد دلار) و چین (۳۴ میلیارد دلار) قرار دارد؛ جایی که بالاتر از اقتصادهای بزرگ مانند آلمان یا فرانسه است.
براساس گزارش شرکت تحقیقاتی PitchBook، هند ۱۸ یونیکورن، استارت‌آپ با ارزش بیش از یک میلیارد دلار دارد که مجموع ارزش آنها بالغ بر ۷۲ میلیارد دلار است. بسیاری از نخبگان حوزه مهندسی و مدیریت درحال‌حاضر ترجیح می‌دهند به‌جای ماندن در شغلی مطمئن در یک شرکت چندملیتی یا دولتی، برای این یونیکورنها کار کنند. در این میان، ۱۵۰ استارت‌آپ در مراحل آخری جذب سرمایه و تبدیل به یونیکورن هستند. کسبوکارهایی که قول می‌دهند برای کارکنان خود امکانات رایگان و ثروت به ارمغان آورند. ممکن است آنها بخش‌هایی از اقتصاد ملی را دوباره پیکربندی کنند. بنابر پیشبینی موهانداس پای، رئیس یک شرکت سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر و یک غول فناوری هند، طی یک دهه استارت‌آپ‌های هند به سه برابر شدن تولید ناخالص ملی کمک خواهند کرد. البته چشمانداز روشن اکوسیستم استارتآپی هند تنها در پیشبینی این سرمایه‌گذاری مشاهده نمیشود، بلکه مطبوعات تجاری هند نیز داستان‌های شگفت‌انگیزی از آنها نقل می‌کنند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر امیدوارند از موفقیت Flipkart، پلت‌فرم تجارت الکترونیکی که والمارت آن را خرید، تقلید کنند. با وجود این وعده غیرقابل انکار هند، اما نگرانی‌هایی در رابطه با اکوسیستم استارتآپی هند انتظار می‌رود. سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر هند راه درازی را طی کرده‌اند. در سال ۲۰۰۵، زمانی که راجان آناند از شرکت سرمایه‌گذاری سکویا، از آمریکا به هند بازگشت، شرکت‌های VC مهمی شکل گرفتند. شرکت‌های خارجی به‌دنبال جبران شکاف بین استارت‌آپ‌ها و VCها بودند. شرکت‌های مهم آمریکایی از جمله Accel، Matrix و Lightspeed، از آن زمان، اغلب دفاتر خود در هند را تاسیس کردند. از طرفی سرمایه‌گذارانی مانند صندوق ثروت ملی سنگاپور، غول‌های تکنولوژی چینی مانند تنسنت و علیبابا، شرکت سافتبانک ژاپن، به این اکوسیستم وارد شدند.
آنها توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری قدرتمند محلی مانند Blume به مجموعه کسبوکارهای نوپای هند پیوستند. بیشتر این سرمایه‌ها به سوی پلت‌فرم‌های شناخته‌شده مانند Ola در حوزه حمل‌ونقل، Swiggy در صنعت تحویل غذا، Zoomcar در بخش اجاره خودرو، Byju در آموزش آنلاین و bigbasket در خرده‌فروشی آنلاین هدایت شده است. علاقه وافر به این استارت‌آپ‌های خوشنام قابل‌درک است. این پلتفرمها بدون نگرانی درباره زیرساخت‌های دیجیتالی و فیزیکی در هند کار می‌کنند. با این حال، رشد آنها محدود به یک کشور پرجمعیت است؛ اما درآمد پایینی دارند. این درحالی است که رشد این استارت‌آپ‌ها مستلزم دریافت سرمایه‌گذاری کلان است تا به مشتریان جدید و مقیاس بزرگ‌تر لازم دست پیدا کند. سنجش موفقیت این استراتژی دشوار است. زیرا اطلاعات در مورد بازدهی‌های محقق‌شده، یعنی سود حقیقی که سرمایه‌گذاران VC از سرمایه‌گذاری دریافت می‌کنند، ناچیز است و از نبود بازگشت نقدی حکایت میکند. درحالی‌که بررسیها نشان میدهد پول زیادی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد. هرچند تعدادی صندوق طی یک دهه برای سرمایه‌گذاری وجود دارد. اما ممکن است عملکرد عملیاتی ضعیف داشته باشد. Oyo، یک شرکت هفت ساله است که خدمات فناوری حوزه گردشگری در ۸۰۰ شهر جهان ارائه میدهد، مجبور به اخراج کارگران شده و برای بقا با چالش مواجه است. ارزیابی شرکت‌های شخصی ازجمله Oyo با سوءظن همراه است. بسیاری از آنها دوست دارند به‌عنوان یک شرکت شخصی بزرگ شده و تبدیل به یونیکورن شوند تا اینکه سهام خود را در بازار عرضه کنند. به این ترتیب، عرضه عمومی و فروش بخشی از مالکیت کمتر اتفاق میافتد. براساس گفته یک مشاور مالی، سهم معامله بین Flipkart و والمارت از استارتآپهایی که به نقطه خروج در سال ۲۰۱۸ رسیدند، حدود ۸۰ درصد است. در مجموع ۱۰ سال گذشته تنها ۴ میلیارد دلار جمع شده است. نیمی از آنها شامل فروش سهام ثانویه توسط یک شرکت VC به شرکت دیگر است.
یکی از چالشهای اکوسیستم استارتآپی هند به بوروکراسی سختگیرانه سرمایه‌گذاری برمیگردد که موانع بیشتری برای واگذاری ایجاد میکند. برای نمونه، برخی از سرمایه‌گذاران Flipkart همچنان درگیر مبارزه با دولت برای بازپرداخت مالیات هستند؛ درحالی‌که همین سرمایه‌گذاران در سایر کشورها به راحتی فعالیت می‌کنند. استارت‌آپ‌ها برای پذیرفته شدن در جمع فعالان بازارهای اصلی هند، باید صورتهای مالی پرسودی را به نمایش بگذارند. این در حالی است که قوانین هند مانع از ورود این کسبوکارهای نوپا در بازارهای سایر کشورها هستند؛ زیرا این استارت‌آپ‌ها باید در وهله نخست در هند عرضه عمومی کنند. عوارض پیچیده و متغیر بورس هند به دولت اجازه داده در واگذاری سهام به سرمایه‌گذاران و کارمندان مداخله کرده و حتی مبالغی دریافت کند.
به‌رغم وعدههای حامی کسبوکارها، دولت هند فعالیت را برای استارت‌آپ‌ها به روشهای مختلف سختتر کرده است. آنها همواره با قوانین پیچیده و درحال تغییر روبه‌رو هستند. البته این قوانین برای همه یکسان نبوده و برخی شرکت‌ها از امتیازاتی برخوردارند. در ماه دسامبر، دولت ارائه‌دهندگان پرداختهای دیجیتال را از همکاری با بازرگانانی که از خدمات آنها استفاده می‌کنند، منع کرد و به مدل تجاری Paytm، بزرگ‌ترین یونیکورن هند آسیب رساند. در عین حال، یک سیستم پرداخت دولتی راه‌اندازی کرد که با ارائه‌دهندگان خصوصی رقابت میکند. Flipkart با محدودیتهایی در زمینه انبارداری و ارائه تخفیف مواجه شده و برای پرداخت مالیات و اجرای استراتژیهای فروش بلندمدت چالش دارد.هزینه، پیچیدگی و هرج‌ومرج در هند باعث شده که بسیاری از استارت‌آپ‌ها به‌دنبال جای دیگر برای ادامه فعالیت باشند. ۷۳ شرکت حوزه رایانش ابری که هر یک حداقل ۲۰ میلیون دلار بودجه دریافت کرده‌اند، ۵۰ دفتر مرکزی خود را از هند خارج کردند. بسیاری از آنها به سنگاپور پناه بردند؛ چراکه با یک پرواز ۶ ساعته از دهلی و بمبئی به آنجا دسترسی دارند و میتوانند به راحتی در رفت و آمد باشند. البته در این میان، آمریکا با ارائه یک بازار وسیعتر، حفاظت بهتر از مالکیت معنوی، مالیات‌های کمتر و شبکه‌ای عمیق از تحلیلگران، شرکت‌ها، وکلا و بانکداران درصدد جذب این مدیران و استارت‌آپ‌ها است. به هر حال، همچنان این سوال وجود دارد اگر هند یکی از قطب‌های استارت‌آپ جهان است، چرا برخی از کارآفرینان و VC درصدد خروج از این اکوسیستم هستند.