اپلیکیشنی برای نظارت بر کرونا یا مردم؟
به‌دنبال شیوع ویروس کرونا شرکت‌های مختلفی اقدام به طراحی و تولید اپلیکیشن‌های کاربردی برای مقابله با انتقال این ویروس کرده‌اند. حالا و با افزایش استقبال از این اپلیکیشن‌ها، اختلاف بر سر دغدغه‌های مربوط به حریم خصوصی کاربران هم بیشتر و بیشتر شده است.
این اپلیکیشن‌ها که اغلب برای مهار این همه‌گیری و بهبود محدودیت‌های مسافرتی افراد طراحی شده‌اند، حالا حساسیت دانشمندان و محققان اروپایی را برانگیخته‌اند. حالا محققان و کارشناسان بیش از ۲۵ کشور جهان نامه سرگشاده‌ای منتشر کرده و در آن به دولت‌ها هشدار داده‌اند که از این تکنولوژی‌ها برای زیرنظر گرفتن مردم‌شان سوءاستفاده نکنند. جالب است بدانید که این نامه سرگشاده به امضای بیش از ۳۰۰ نفر رسیده و در آن آمده است: «ما نگران بعضی راهکارهایی هستیم که احتمالا به خاطر بحران موجود با هدف جلوگیری از گسترش ویروس ارائه می‌شوند و منجر به ایجاد سیستم‌هایی می‌شوند که امکان نظارت بی‌سابقه‌ای را بر جامعه و در ابعاد گسترده فراهم می‌آورند.»
برخی متخصصان دنیای تکنولوژی هم به توسعه روش‌های دیجیتالی حمله کرده‌اند که برای مبارزه با بیماری کووید۱۹ توسعه داده شده‌اند؛ بیماری‌ای شبیه به آنفلوآنزا که به خاطر شیوع ویروس کرونا ایجاد شده است که تاکنون ۴/ ۲ میلیون نفر در سراسر دنیا را مبتلا کرده و باعث مرگ ۱۶۵ هزار نفر در جهان شده است. از نظر مدافعان و موافقان این راهکارها، ارزیابی و سنجش خودکار اینکه چه افرادی در خطر هستند و توصیه به آنها برای مراجعه به پزشک، آزمایش کردن یا خودقرنطینگی، راهی است برای سرعت بخشیدن به روند مبارزه با شیوع این ویروس. در حال حاضر اپلیکیشن‌‌هایی که اطلاعات تماس افراد را ردگیری می‌کنند، در کشورهای آسیایی مورد استفاده قرار دارند. با این حال اما الگوبرداری از آنها همراه با استفاده از اطلاعات مکانی افراد، موضوعی است که قوانین مربوط به حریم خصوصی کاربران در اروپا را نقض می‌کند. در عوض ارتباط بلوتوثی میان دستگاه‌های دیجیتال روش بهتری برای سنجش ارتباط و تماس میان افراد به حساب می‌آید.
محققان موسسه بزرگ‌داده‌های دانشگاه آکسفورد معتقدند استفاده از این اپلیکیشن‌ها باید اختیاری بوده و دست‌کم ۶۰ درصد جمعیت مردم آن را دانلود کرده باشند تا به «اجتماع ایمن دیجیتالی» برسیم و بتوانیم بحران شیوع ویروس کرونا را پشت سر بگذاریم. با وجود این مقابله با این راهکارهای دیجیتال می‌تواند باعث تاخیر در استفاده از این اپلیکیشن‌ها و کمک به دولت‌ها برای کنترل این همه‌گیری و حتی باعث روندهای شیوع جدید هم بشود.
مبارزه برای حفظ حریم خصوصی افراد
طرح ابتکاری آلمانی‌ها به نام PEPP-PT یا ردگیری مجاورت با حفظ حریم خصوصی در سراسر اروپا که انتقادات زیادی را درباره متمرکز بودن بیش از حد و همچنین احتمال نظارت دولتی به‌دنبال داشته، حالا اختلافات زیادی را هم ایجاد کرده است. این انتقادات به پشتوانه یک پروتکل تمرکززدایی از نظارت بر ارتباطات به نام DP-۳T است که محققان سوئیسی پیشگام آن هستند؛ پروتکلی که با اتحاد تکنولوژیک میان شرکت اپل و شرکت مادر گوگل یعنی آلفابت همراه شده است.
جزئیات این طرح کاملا فنی است، با این حال اما بررسی اینکه آیا اطلاعات حساس روی دستگاه‌های دیجیتالی یا ذخیره شده روی یک سرور مرکزی آن‌قدر در امنیت هستند که احتمالا به هکرها و سوءاستفاده‌گران امکان ثبت و بهره‌برداری از اطلاعات مربوط به مکان و زمان ارتباط افراد با یکدیگر را ندهند. دانشمندان در این نامه سرگشاده گفته‌اند: «راهکارهایی که امکان بازیابی سریع اطلاعات مربوط به مردم را ایجاد می‌کنند، باید بدون نیاز به تصمیمات بعدی رد شده و پذیرفته نشوند.»
«مایکل بیکز» رئیس مرکز امنیت اطلاعات CISPA Helmholtz آلمان یکی از امضاکنندگان این نامه است که در آخر هفته گذشته همکاری خود را با طرح PEPP-PT کنار گذاشت. محققان سوئیسی هم خودشان را از طرح PEPP-PT جدا کرده و نگرانی‌های خودشان را درباره متمرکز بودن دولت‌ها بر اطلاعات شخصی افراد و در خطر بودن حریم شخصی آنها مطرح کرده‌اند. منتقدان همچنین طرح PEPP-PT را که هفت کشور اروپایی شامل اتریش، آلمان، فرانسه، ایتالیا، مالتا، اسپانیا و سوئیس در ابتدا آن را پذیرفته بودند، زیر سوال برده‌اند. منابع دولتی و تحقیقاتی اعلام کرده‌اند اسپانیا و سوئیس در حال حاضر به طرح رقیب یعنی DP-۳T پیوسته‌اند.
طرح PEPP-PT می‌گفت در هر زمانی متعهد به حفظ حریم خصوصی کاربران و اطلاعات آنهاست. این طرح همچنین ادعای خود برای حفظ حریم شخصی کاربران را در سندی ۲۵ صفحه‌ای تایید و آن را در هفته گذشته روی پلت‌فرم توسعه‌دهندگان نر‌م‌افزار GitHub هم منتشر کرده است. در این سند آمده است: «اگر این سیستم باعث افشای اطلاعات مربوط به رفتار کاربران، هویت یا حتی لو دادن هویت فرد مبتلا به کووید-۱۹ بشود، کاربران کاملا این حق را دارند که از به‌کارگیری این سیستم امتناع کنند.»
مقامات دولتی آلمان در هفته گذشته اعلام کردند که این کشور قصد دارد در طول هفته‌های آینده یک اپلیکیشن ردگیری تماس و ارتباط افراد را برمبنای پلت‌فرم PEPP-PT منتشر کند. رئیس موسسه تحقیقات دیجیتالی INRIA فرانسه هم از این اقدام حمایت کرده است. پلت‌فرم PEPP-PT برای حمایت از اپلیکیشن‌های ملی طراحی شده است که می‌توانند فراتر از مرزهای فیزیکی با یکدیگر در ارتباط باشند؛ هدفی که در صورت رفتن کشورهای اروپایی به سمت استانداردهای متفاوت دیگر، رسیدن به آن سخت‌تر هم میشود. «جولین تیک» مدیرعامل شرکت بیمه تکنولوژی WeFox در برلین که در پروژه طراحی اپلیکیشن ردگیری تماس Healthy Together برای مبارزه با شیوع ویروس کرونا فعالیت می‌کند، در این مورد می‌گوید: «این مباحث باعث انحراف تمرکز بر مسائل واقعی میشود. یک اپلیکیشن اینچنینی برای ردگیری ویروس تولید میشود، نه انسان‌ها و قرار است این کار را تا حد امکان سریع‌تر انجام بدهد.»