کارشناسان حوزه فاوا در گفت و گو با «ایران»: «کرونا» دیجیتالی شدن سبک زندگی مردم را تقویت کرد
شیوع کرونا موجب شد تا اکثر مردم به فناوری و ابزارهای دیجیتالی روی خوش نشان دهند و این ابزارها را جزو نیازهای ضروری زندگی در دوران قرنطینه اجباری به حساب بیاورند اما این ابزارها چه تغییراتی در سبک زندگی مردم ایجاد کرده است؟ آیا این تغییرات پایدار خواهد ماند و چقدر این تغییر رفتار برای اقتصاد دیجیتالی کشور مفید خواهد بود. برای پاسخگویی به این سؤال‌ها به سراغ کارشناسان حوزه فاوا رفتیم.
تغییر رفتار دیجیتالی با شیوع کرونا
با شیوع کرونا، مردم مجبور شدند رفتارهای حضوری و سنتی خود را با غیرحضوری و دیجیتالی جایگزین کنند تا به نوعی بتوانند چرخه زندگی را ادامه دهند در همین راستا با مشاهده رفتاری در مدت سه ماه گذشته چندین تغییر در سبک زندگی مردم در دوران کرونا شکل گرفته است یکی در بخش ارتباطات است یعنی نه تنها ارتباطات تصویری افزایش یافت، بلکه استفاده از برنامه‌های زنده آموزشی، هنری، مذهبی و… نیز در پلتفرم‌های داخلی و خارجی روند رو‌به‌رشدی داشت.
از سوی دیگر با شیوع کرونا تغییرات در حوزه سلامت دیجیتال نیز بالا بود به‌طوری که اپلیکیشن‌های حوزه سلامت رشد صددرصدی پیدا کرد و مردم توانستند به‌جای مراجعه به مطب از طریق اپلیکیشن‌های موجود داخلی با پزشکان خود ارتباط برقرار کرده و ویزیت شوند یا به‌صورت غیرحضوری نوبت بگیرند و در این دوران نه تنها استفاده از یک اپلیکیشن (پزشکت) ۲۶۶۸ درصد رشد داشت بلکه، برنامه‌های جدیدی (مانند ماسک با ۳ میلیون نصب و سفیران سلامتی) هم طراحی و راه‌اندازی شد و مورد استقبال کاربران قرار گرفت.
شیوع کرونا مراسم مذهبی در مساجد و اماکن مذهبی را نیز به تعطیلی کشاند ولی مردم با تغییر سبک زندگی خود به پلتفرم های مذهبی روی آوردند. بخصوص در شب‌های قدر مراسم مذهبی پخش زنده (لایو) افزایش یافت. طبق گزارش آپارات فقط در شب ۱۹ ماه رمضان ۳۰۰ مجلس احیا بر این بستر با حضور بیش از ۱۲ هزار شرکت‌کننده برگزار شد و طبق اعلام نرم افزار هیأت آنلاین، در شب ۲۱ماه رمضان بیش از ۲۵ مراسم با بیش از ۱۷۰ هزار بازدید برگزار شد. افزایش خرید آنلاین به‌صورت خرده فروشی نیز در فروشگاه‌های آنلاین از دیگر تغییر رفتار مردم در این دوران بود. به‌طوری که میزان فروش فقط در مدت دوماه (اسفند ۹۸ و فروردین ماه ۹۹)در بزرگترین فروشگاه آنلاین کشور ۳۰ درصد افزایش یافت و در این مدت کسب وکارهای سنتی نیز به سمت فروش آنلاین گرایش پیدا کردند و درخواست غرفه فروش در پلتفرم‌های فروشگاه آنلاین در برخی فروشگاه‌ها ۱۱ (باسلام) تا ۳۰ درصد (دیجی کالا) افزایش یافت.
توسعه اقتصاد دیجیتال با شیوع کرونا
اما کارشناسان درباره این تغییررفتارها و تأثیر کرونا بر سبک زندگی مردم چه نظری دارند. مهدی محمدی دبیر ستاد توسعه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به «ایران» گفت: شیوع کرونا باعث شد مردم به ناچار سبک زندگی خود را در این دوران تغییر داده و برای تأمین نیازهای آموزشی، خدمات و… به‌سمت فضای دیجیتال کشور کشیده شوند.
محمدی افزود: با توجه به اینکه ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های لازم در کشور تا حدودی وجود داشت بنابراین شرایط گذار در این دوران روی داد و مردم کم‌کم از غیردیجیتال به دیجیتال حرکت کرده و در این دوران از برخی از خدمات و سرویس‌های دیجیتالی مانند آموزش آنلاین، سلامت الکترونیک، سرگرمی، محتوا و خرید خرده فروشی بیش از قبل از کرونا بهره‌مند شدند.
دبیر ستاد توسعه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی افزود: آمار تقریبی میزان رشد صددرصدی را در حوزه‌های سلامت، سرگرمی و محتوا نشان می‌دهد. بخش خرده فروشی حاکی از رشد ۱۵ درصدی است. رشد ۴ تا ۵ برابری را در پلتفرم‌های آموزش و نمایش فیلم شاهد بودیم که نشان دهنده وجود ظرفیت خوب رشد است وی با اشاره به اینکه کرونا باعث شد استفاده از ظرفیت دیجیتال افزایش یابد، گفت: تغییر رفتار دیگری که رخ داد گرایش کسب و کارهای سنتی به فضای دیجیتال بود.
دستگاه‌ها و سازمان‌ها نیز شروع کردند به ارائه خدمات بیشتر به مردم تا کارها غیرحضوری انجام شود و در این بین مردم نیز متوجه شدند که استفاده از فناوری و غیرحضوری به نفع خودشان است و این تغییر رفتار را پذیرفتند.
محمدی درباره پایداری این تغییر سبک از زندگی مردم نیز گفت: گزارش‌های جهانی حاکی از آن است که در نهایت تغییر سبک رفتار و زندگی مردم در این دوران، دیجیتالی شدن را در تمام جوامع تقویت می‌کند و به‌نفع اقتصاد دیجیتال خواهد بود ولی با فروکش کردن بیماری کرونا، کمی این سبک از زندگی فروکش می‌کند اما به شرایط قبل از کرونا باز نمی‌گردد و سطح بالاتری از پیش از دوران کرونا را کماکان تجربه خواهیم کرد.
وی افزود: ظرفیت جدیدی نیز در اقتصاد دیجیتال ایجاد خواهد شد و باعث میشود میزان تقاضا در فضای مجازی و کاربری‌ها برای برطرف کردن نیازها از طریق فضای مجازی افزایش یابد و این خود نیز به توسعه فضای اقتصاد دیجیتال کمک می‌کند چرا که هر چقدر تعداد کاربران فضای دیجیتال افزایش یابد، صاحبان کسب و کارهای مجازی هم که به راه‌اندازی اپلیکیشن‌ها و خدمات دیجیتال می‌پردازند بیشتر ازاین فضا یاد خواهند گرفت و در همین راستا به‌دنبال استفاده از ابزارهای پیشرفته مانند هوش مصنوعی خواهند رفت.
محبوبیت دولت الکترونیک با شیوع کرونا
«با شیوع کرونا تمام کارهایی که سال‌ها حضوری انجام می‌شد و امکان ارائه آن خدمات و سرویس‌ها از طریق اینترنت وجود داشت کاملاً پررنگ شدند و بیشتر رفتارهای حضوری مردم به رفتارهای آنلاین و دیجیتالی تبدیل شد.»
محمدرضا قدوسی مشاور کسب و کارهای آنلاین با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: در سه جنبه سبک زندگی مردم تغییر کرده و به‌سمت دیجیتالی شدن رفته است. اول اینکه تمایلات مردم از رفتارهای حضوری و سنتی به‌سمت ارتباطات عمومی و سرگرمی‌های دیجیتالی تغییر کرد. دوم اینکه شرکت‌ها و سازمان ها نیز به‌سمت استفاده از ارتباطات دیجیتالی رفتند و در این راستا از ابزارهای فناورانه مانند ویدئو کنفرانس و دیگر نرم افزارها برای دورکاری استفاده کردند.نه تنها سازمان‌ها و شرکت‌ها شرایط دورکاری را برای کارکنان خود فراهم کردند، بلکه تبادل اسناد و مکاتبات بین مشاغل و سازمان‌ها و شرکت‌ها نیز دیجیتالی شد و ارسال نامه با پیک و پست جای خود را به سیستم‌های الکترونیکی داد و در نهایت بخشی که بیشترین تغییرات را در رفتار مردم گذاشت، دولت الکترونیک بود. با بستری که فراهم شده بود مردم به استفاده از این بستر سوق داده شدند.
قدوسی افزود: تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی و رفتاری مردم و گرایش به سمت استفاده از فناوری، به نفع دیجیتالی شدن کشور است. باید گفت نقشی که کرونا در دیجیتالی شدن کشور داشت و آن را به این سمت هل داد تاکنون هیچ کدام از الزام‌های قانونی، تشویق‌ها و تنبیه‌ها نتوانسته بود، انجام دهد و چند مرحله کشور را جلو برد و آن را به فاز جدیدی از دولت الکترونیک و اقتصاد دیجیتالی وارد کرد.
وی درباره اینکه آیا این سبک زندگی پایدار خواهد ماند یا خیر، گفت: این پایداری از یکسو به عمر این بیماری در کشور و اینکه چقدر بحث رعایت فاصله اجتماعی طول بکشد، بستگی دارد بنابراین هر چقدر ادامه دار باشد این رفتارها در مردم تأثیر عمیق تری خواهد گذاشت. از سوی دیگر بستگی به ادامه دار بودن ارائه خدمات الکترونیکی نهادها به مردم دارد. اگر دستگاه‌ها کماکان به ارائه خدمات خود از راه دور و بر بستر دولت الکترونیک ادامه دهند و در دوران پساکرونا نیز آن را متوقف نکنند، این تغییر رفتار پایدار خواهد ماند.
این مشاور کسب و کارهای آنلاین معتقد است اگر این تغییر رفتاری و سبک زندگی مردم پایدار بماند، بزرگترین ثمره‌ای که برای مردم خواهد داشت، شفافیت و سرعت است از سوی دیگر شاهد کاهش آلودگی‌های زیست محیطی، هزینه‌ها و… خواهیم بود. از این طریق مردم می‌توانند بسرعت فعالیت‌های خود را انجام داده و وضعیت شان را رصد کنند و نیازی به حضور تعاملات ساختگی در کشور نداشته باشند.
قدوسی با بیان اینکه شیوع بیماری کرونا یک اثر مثبت دیگر هم در اقتصاد دیجیتال به همراه داشت و آن افزایش اعتمادپذیری مردم نسبت به حوزه فناوری بود، گفت: البته با شرایط پیش آمده مردم چاره‌ای جز استفاده از ابزارهای فناوری و تغییر سبک زندگی خود نداشتند اما بعد از استفاده از آن متوجه شدند که می‌توان به سامانه‌های فناوری اعتماد و از آنها استفاده بهینه کرد.
وی افزود: برای تداوم آن باید دولت الکترونیک بیشتر تقویت شود و پیشنهاد میشود خدمات دیگر نهادها مانند قوه قضائیه، پلیس فتا، اموربانکی و… نیز بر بستر دولت الکترونیک ارائه شود تا مردم به‌صورت غیرحضوری از آنها بهره‌مند شوند.
مهدی پشتکوهی کارشناس حوزه اقتصاد دیجیتال فناوری نیز با بیان اینکه در حوزه خدمات روی سبک زندگی و رفتار مردم تأثیر گذاشته و آن را تغییر داد، به «ایران» گفت: با شیوع کرونا مردم به‌سمت فناوری و دیجیتال بیش از پیش روی آوردند و این فناوری توانست سبک زندگی مردم را در حوزه خریدهای اینترنتی به‌صورت خرده فروشی، صنعت سرگرمی، آموزش آنلاین، دولت الکترونیک و… تغییر دهد.
پشتکوهی افزود: دولت پیش‌از این به‌دنبال دیجیتالی کردن بود و با جبر کمی آن را پیاده‌سازی کرد که نتیجه مطلوبی در بر نداشت ولی شیوع کرونا موجب شد فرهنگ استفاده از فناوری بیش از قبل شکل بگیرد بنابراین در این دوران حوزه تجارت الکترونیک، دولت الکترونیک و بانکداری الکترونیک و اطلاع‌رسانی الکترونیک و… توسعه یافت.
وی این تغییرات سبک زندگی را به نفع اقتصاد دیجیتال دانست و افزود: ولی به‌نظر نمی‌رسد این تغییر سبک زندگی مردم و دیجیتالی شدن پایدار بماند، چرا که این اتفاق به‌دلیل بحران کرونا به‌وجود آمد و تأثیرات مقطعی در برخی از حوزه‌ها گذاشت ولی باید گفت به سطح قبلی خود نیز بازنخواهد گشت.