توسکا منحل میشود؟
همراه اول به دنبال جانشین برای شرکت مجری تبلیغات صدا و سیما
وقتی رئیس سازمان صداوسیما به درخواست رئیس‌جمهور برای پخش تبلیغات رایگان فروشگاههای آنلاین در جلسه ستاد مقابله با کرونا، پاسخ منفی داد و گفت شرکت توسکا آنها را سو (شکایت) می‌کند، بحث درباره قدرت و نفوذ شرکت توسکا (شرکت توسعه کسب‌وکار ایرانی) خبرساز شد که چطور اختیار صداوسیما در پخش تبلیغات از آن سلب شده و تابع شرکت دیگری است.
اما این ماجرای جدیدی نبود و صرفا بحث پیرامون این شرکت را دوباره به صدر اخبار آورد. همراه اول که توسکا از شرکت‌های متعلق به آن به شمار میرود، با انتشار بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد قرارداد مدیریت تبلیغات در صداوسیما از آذرماه ۹۸ از شرکت توسکا به همراه اول منتقل شده و شرکت مذکور هیچ فعالیتی در این زمینه ندارد. بر اساس پیگیری‌های خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» همراه اول با راه‌اندازی شرکتی تحت عنوان «ایوانو» با عنوان اپراتور اول دیجیتالی قصد دارد وظایف توسکای در حال انحلال را کاملا به آن منتقل کند.
همراه اول در بیانیه خود آورده بود که شرکت توسکا از شرکت‌های تابعه همراه اول بوده و هیچ‌یک از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی در لایه سهامداری شرکت مخابرات ایران و همراه اول از جمله وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ستاد اجرایی فرمان امام(ره) و نیز سایر سهامداران، نقشی در مدیریت یا مالکیت این شرکت و همچنین اپلیکیشن «روبیکا» ندارند.
با این حال، همان زمان نیز ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد این ستاد، هیچ‌گونه نقش مالکیتی و مدیریتی در این شرکت و اپلیکیشن ندارد و این خبر از اساس تکذیب میشود. همچنین ستاد اجرایی تاکید کرده بود که از پاییز ۹۸ از طریق تنها نماینده خود در هیاتمدیره همراه اول مخالفت خود را با هرگونه انحصار در حوزه تبلیغات سرویس‌ها و کسب‌و‌کارهای دیجیتال اعلام کرده است.
به دنبال انتشار خبر پایان همکاری صداوسیما و توسکا، در این مدت، بحث انحلال شرکت توسکا به نقل از اخبار غیررسمی مطرح شد. در این راستا، پیگیری خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» از روابط عمومی شرکت توسکا بینتیجه بود و یکی از اعضای هیات مدیره این شرکت صرفا به بیان این مطلب که اتفاق جدیدی رخ نداده و باید خبر انحلال شرکت توسکا را از همراه اول پیگیری کرد، اکتفا کرد.
قرارداد صداوسیما با شرکت توسکا به تاریخ 26 مهر سال 1396 برمیگردد یعنی زمانی‌که تنها 10 روز از تاسیس و ثبت این شرکت توسط سه شرکت متعلق به همراه اول(شرکت ارتباطات سیار ایران، شرکت سرمایه‌گذاری نور دنا و شرکت نقش اول کیفیت) میگذشت. البته پیش از این صداوسیما از برگزاری مزایده حق پخش آگهی در دی سال 1394 خبر داده بود.
تاریخچه ورود توسکا به صدا وسیما
پای توسکا به مجموعه صداوسیما زمانی باز شد که مزایده دیگری برای واگذاری تبلیغات مرتبط با سرویس‌های ارزش افزوده و اپلیکیشن‌ها برگزار شد. توسکا یک قرارداد سه ساله از شهریور 1396 تا شهریور 1399 با صداوسیما منعقد کرد تا تمام تبلیغات دیجیتالی و خدمات ارزش‌افزوده (VAS) و کلیه سرویس‌های پیرامون آن به این شرکت واگذار شود و در ازای آن، توسکا مبلغی معادل هزار میلیارد تومان به سازمان صدا و سیما پرداخت کند.
بعد از انعقاد قرارداد، سازمان صداوسیما با انتشار بخشنامه‌ای اعلام کرد: «من‌بعد کلیه برنامه‌ها و طرح‌های مشارکتی در حوزه خدمات ارزش‌افزوده (VAS) و کلیه سرویس‌های پیرامون آن، باید به شرکت توسکا ارجاع و پس از دریافت مجوز همکاری و نامه تاییدیه آن شرکت نسبت به مشارکت فی‌مابین اقدام شود. بدیهی است کلیه قرارداد‌ها و مصوبات قبلی از تاریخ 26/ ۷/ 96 کان‌لم‌یکن تلقی میشود.»
به دنبال این موضوع انتقادهایی مبنی بر واگذاری انحصاری تبلیغات در فضاهای رسانه‌ای مطرح شد اما ماجرا زمانی سروصدای بیشتری کرد که وزیر ارتباطات انتقادهای گسترده‌ای را به بازیگران ارزش افزوده و همچنین رابطه و انحصار در این زمینه مطرح کرد. آغاز اعتراض‌ها به جریان نظرسنجی مردمی درباره محبوب‌ترین برنامه‌های تلویزیونی در اواخر سال 1397 برمیگشت. جایی که ناگهان آرای مسابقه تلویزیونی «برنده باش» با اجرای محمدرضا گلزار به شکلی غیرمنطقی افزایش یافت و زمزمه‌های «تقلب» بالا گرفت. در آن نظرسنجی «برنده باش» در حال رقابت با برنامه پرطرفدار «نود» بود.
ورود وزیر ارتباطات
پس از این اتفاق بود که حساسیت‌ها روی خدمات ارزش افزوده (VAS) و سرویس‌های USSD زیاد شد. این حساسیت‌ها با اعتراض مخاطبان برنامه‌های صداوسیما همراه شد که به واسطه تبلیغات برنامه‌های این سازمان و استفاده از این سرویس‌ها، شاهد افزایش پرداخت در قبض‌های موبایل خود شدند. بعدها به گفته وزیر ارتباطات کلاهبرداریهای کلانی از طریق ارائه این خدمات انجام گرفته و پرونده آن به مراجع قضایی تحویل شده است.
در آن زمان وزیر ارتباطات نخست با انتشار توییتی از دستکاری آمار نظرسنجی خبر داد سپس به دنبال آن توییت دیگری منتشر کرد و نوشت: «از ابتدای دولت دوازدهم به دو نماینده دولت – از پنج عضو – در هیاتمدیره همراه اول اعلام کرده‌ایم که قرارداد تجاری شرکت توسکا با صداوسیما با مدل فعلی برای کسب و کارهای نوپا مضر و به لحاظ اقتصادی تماما به ضرر همراه اول است و خاتمه یابد. در مورد حق‌الناس کوتاه نمی‌آیم.» هر چند پس از آن توسکا اطلاعیه‌ای صادر کرد. شرکت توسکا در واکنش به این توییت وزیر در آن مقطع زمانی اطلاعیه‌ای منتشر کرد مبنی بر اینکه این شرکت در حال حاضر به واقع به‌عنوان کارگزار صدا و سیما در حوزه تبلیغات ارزش افزوده و دقیقا بر اساس ضوابط و تعرفه‌های آن سازمان عمل می‌کند. در عین حال، این شرکت در این بیانیه اعلام کرد تبلیغ خدمات ارزش افزوده از حیطه فعالیت‌های این شرکت خارج و در کوتاه‌مدت محدود به برخی برنامه‌ها خواهد بود.
البته نکته دیگری که در بیانیه شرکت توسکا جالب توجه بود همکاری این شرکت با سازمان صداوسیما و پرداخت تمامی هزینه‌های تولید برنامه‌های پربیننده خندوانه، برنده باش، کودک شو، فرمول یک و… در مجموع ۷۹ برنامه تلویزیونی بود.
پایان ستاره مربع‌ها، ادامه VAS و رشد روبیکا
سرانجام سال گذشته با انتقادات فراوانی که از ستاره مربع‌ها در برنامه‌های صدا وسیما صورت گرفت موضوع USSDها از این سازمان کنار گذاشته شد. بعد از این موضوع نام اپلیکیشن روبیکا و موضوعات مربوط به آن در انتقادات وزیر ارتباطات مطرح شد اما پس از پاسخ روبیکا به این انتقادات، موضوع دیگر ادامه پیدا نکرد و وزیر ارتباطات فقط بحث USSDها را همچنان پیگیر بود.
اما روبیکا در واقع نقطه جبران‌کننده تعهدات درآمدی توسکا بود. شرکت توسکا با فرض اینکه میتواند در طول زمان قراردادش با صداوسیما مبلغ توافقی هزار میلیارد تومان را از محل درآمدهای خود تأمین کند، فعالیت خود را در رادیو و تلویزیون آغاز کرد. اما با گذشت زمان مشخص شد سفارش تبلیغات دیجیتالی و خدمات ارزش‌افزوده (VAS) و کلیه سرویس‌های پیرامون آن‌که به صداوسیما داده میشود، چنین درآمدی را ندارد و برآوردها اشتباه بوده است. بنابراین، توسکا تصمیم گرفت از ظرفیت خالی به جا مانده برای تبلیغات روبیکا استفاده و برای آن کاربر جذب کند. به هر حال، اکنون روبیکا به برند نخست تبلیغات صداوسیما تبدیل شده و آن را حتی در برخی طرح‌های ملی مانند اپلیکیشن شاد (که از سوی وزارت آموزش و پرورش برای ارتباط بین دانش‌آموزان و معلمان طراحی شده) یا حتی بازار سفارش از مراکز میوه‌و‌تره‌بار شهرداری و… هم می‌توان دید.