پارادوکس آمازون در دوران کرونا
رویای جف بزوس در مورد دنیای خرید آنلاین، حالا پرسرعت‌تر از هر زمان دیگر در حال به وقوع پیوستن است. اما وظیفه گرداندن شرکت آمازون نیز حالا از هر زمان دیگری سنگین‌تر شده است.
تابستان ۱۹۹۵، جف بزوس یک جوان لاغر وسواسی بود که به همراه همسرش در زیر زمین خانه‌شان، کیف‌های کاغذی را داخل جعبه‌ها جا می‌دادند.
امروز، با گذشت ۲۵ سال، بزوس بدون شک یکی از مهم‌ترین اسطوره‌های تجارت در قرن ۲۱ محسوب میشود. وی که درحال‌حاضر از همسر خود متارکه کرده، شخصی است که در ماموریت‌های فضایی سرمایه‌گذاری می‌کند و صاحب روزنامه سرشناس واشنگتن پست است.
آمازون شرکت اصلی بزوس است. این شرکت زمانی، تنها در زمینه فروش کتاب فعالیت داشت اما حالا یک فروشگاه آنلاین عظیم و شناخته‌شده است که ارزشی معادل ۱۳۰۰ میلیارد دلار و مشتریان وفادار زیادی دارد. سیاستمداران نیز دل خوشی از آن ندارند و سرمایه‌گذاران و رقبا نیز در مقابل آن، بی‌دفاع هستند.
با شروع دوران پاندمی کرونا در دنیا، دنیای دیجیتال نیز با موج جدید و عجیب از کاربران مواجه شده و بیشتر از قبل ثابت شده که شرکت آمازون تا چه اندازه در زندگی روزمره مردم کشورهای اروپایی و آمریکایی تاثیرگذار است. آمازون تاثیر زیادی در دنیای تجارت، لجستیک و صنعت پردازش ابری دارد و همین تاثیر مهم، این شرکت را به یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین شرکت‌های صنعت تبدیل کرده است.
به‌دلیل شیوع پاندمی اخیر در دنیا، جف بزوس نیز تمرکز خود را بیشتر روی مدیریت شرکت آمازون معطوف کرده و کارهای حاشیه‌ای خود را متوقف کرده است. در واقع، بزوس مجبور شده همه تمرکز خود را روی آمازون اعمال کند، زیرا این شرکت که حالا چهارمین شرکت با ارزش دنیا محسوب میشود، با چالش‌های سنگینی روبه‌رو شده مانند افزایش انتقادها پیرامون قراردادهای اجتماعی، ایجاد حباب در جهان اقتصاد و رونق کسب و کار رقبا.
افزایش میزان استفاده از دنیای دیجیتال، دقیقا زمانی شروع شد که حجم عظیمی از مردم اقدام به سفارش آنلاین دستمال توالت و پاستا کردند. میزان فروش سه ماه اول سال شرکت آمازون، به اندازه ۲۶ درصد افزایش پیدا کرد. اواسط ماه آوریل، مردم آمریکا رنج جدیدی از محصولات را وارد این چرخه کردند. دو رقیب آمازون، eBay و Costco نیز اذعان کرده‌اند میزان فروش آنلاین آنها در ماه می(اردیبهشت) افرایش داشته است. به همین ترتیب، آمازون طی این دوران با حجم زیادی از افزایش تقاضا روبه‌رو بود و بزوس نیز خود را بیشتر از گذشته درگیر امور مدیریتی آمازون کرد. آمازون ۱۷۵ هزار کارمند جدید استخدام کرده و تمام کارکنان شرکت خود را به دستکش‌های ۳۴ میلی‌متری مجهز کرده است. به علاوه، ۱۲ دستگاه هواپیمای باربری جدید اجاره کرده و با این حساب تعداد هواپیماهای باربری خود را به ۸۲ فروند رسانده است.
اما توانایی جوابگویی به این حجم عظیم جدید در دنیای تجارت الکترونیک، به زیرساخت‌های سیستم‌های پرداخت و پردازش ابری حرفه‌ای این شرکت مدیون است. AWS سیستم پردازش ابری اختصاصی آمازون است که در سه ماه اول، افزایش فروش ۳۳ درصدی را شاهد بود.
اما سوال اینجاست که آیا این افزایش مصرف از دنیای دیجیتال فروکش خواهد کرد؟
فروشگاه‌های فیزیکی کم‌کم درحال بازگشایی هستند. شواهد حاکی از این است که قسمت‌هایی از افزایش استفاده از فضای مجازی، باقی می‌ماند. خرید مجازی حالا به قسمتی از عادات روزمره مردم دنیا تبدیل شده است. البته بسیاری از کسب‌وکارهای فیزیکی در این دوران دچار خسارت و صدمه شدند و بسیاری، بیشتر از گذشته کسب‌وکارهای خود را به سوی تجارت دیجیتال تغییر جهت داده‌اند.
جف بزوس بروز چنین وضعیتی را پیش‌بینی کرده بود و آن را سال‌ها به سهامداران خود گوشزد می‌کرد. بزوس همیشه مدعی بود آمازون وارد سیکلی شده که باید برای باقی ماندن در جایگاه خود در بازار، مدام هزینه کند. آمازون باید وارد دیگر صنعت‌های مجاور و مشابه خود شود. با همین شعار، آمازون از فروش کتاب به یک شرکت عظیم دنیای تجارت الکترونیک تبدیل شد و حالا در صنعت‌های پردازش ابری و لجستیک نیز سردمدار است.
مشتریان آمازون نیز با ترفندهایی همچون پرایم(مدلی از سرویس اشتراک آمازون) و الکسا(دستیار هوشمند صوتی)، حفظ شدند و به این شرکت وفادار ماندند.
با چنین دیدگاه‌ها و استراتژی‌هایی، آمازون تبدیل به شماره یک در حوزه فعالیت خود شده است. براساس گزارش اخیر وال استریت، سهام آمازون در تاریخ هفدهم ژوئن امسال، به بالاترین میزان ارزش خود رسیده است.
اما جف بزوس با چالش‌هایی نیز روبه‌روست. مثلا مساله شکستن قراردادهای اجتماعی که از جمله انتقادهایی است که همیشه متوجه شرکت آمازون بوده است. آمازون سال گذشته ۴۰ درصد از صنعت تجارت الکترونیک و ۶درصد از صنعت خرده‌فروشی در آمریکا را از آن خود داشت. البته هنوز هم شواهد زیادی در دست نیست که ثابت کند آمازون در روند توسعه شغل‌ها اختلال ایجاد می‌کند. تحقیقات پیرامون تاثیرات آمازون نشان می‌دهد ساخت انبارهای جدید و سِمت‌های شغلی جدید در آمازون، تاثیرات مثبتی بر صنعت فروشگاهی داشته است. علاوه بر این، حداقل حقوق پایه ساعتی در این شرکت، ۱۵ دلار در ساعت است که در آمریکا از حد متوسط نیز بالاتر است.
اما در هر صورت بسیاری از منتقدان مدعی هستند استراتژی‌های آمازون باعث شده در صنعت شغل‌ها و به‌دنبال آن در گردش اقتصاد، اختلال ایجاد شود. همچنین خبرهای منتشر شده از شرایط بد کاری در انبارهای شرکت نیز مزید برعلت بوده تا صدای ۱۳ وکیل ایالتی آمریکایی در بیاید.
همچنین سوالات دیگری نیز در این زمینه مطرح است که هنوز پاسخی به آنها داده نشده است: آیا آمازون با فروشندگان شخص ثالت همان برخوردی را دارد که درباره محصولات اختصاصی خود اعمال می‌کند؟ کنگره آمریکا و اتحادیه اروپا درحال تحقیق روی این مساله هستند.
یا اینکه شرکت‌های دیگر(از جمله رقبای آمازون) تا چه میزان با دادن اطلاعات اساسی و حساس خود به پلت‌فرم AWS راحت هستند نیز از جمله مواردی است که فعلا جوابی به آن داده نشده است.
دومین مساله آمازون، ایجاد حباب در اقتصاد است. شرکت بزوس با سرعت زیادی وارد صنایع مختلف شده است. این شرکت حالا سرمایه هنگفت و عظیمی دارد که حتی از رقیب قدیمی خود، والمارت نیز بیشتر است. شیوع پاندمی نیز باعث محدود کردن مرزهای صنعت تجارت الکترونیک شده که این مساله نیز مزید بر علت است.
مشکل آخر بزوس، مساله «رقابت» است. شعار بزوس مدت‌ها این بود که تمرکزش بر مشتریان است نه رقبا. اما بدون شک بزوس در شرایط ویژه پاندمی کرونا متوجه انرژی و قدرت گرفتن رقبای خود شده است. فروش دیجیتال در شرکت‌های والمارت، تارگت و کاستکو در ماه آوریل افزایش چشمگیری داشته است. به علاوه، شرکت‌های دیجیتالی مستقل نیز درحال شکوفایی هستند. مثلا شرکت‌هایی مانند Shopify، Netflix و ups طی سال‌جاری عملکرد بسیار چشمگیرتری نسبت به آمازون داشته‌اند. این قاعده نه تنها در آمریکا بلکه در دیگر مناطق دنیا نیز دیده میشود.
آمازون، برترین شرکت حوزه کسب و کار در دنیا، حالا با پازل‌های پیچیده و متعددی روبه‌روست. اگر میزان درآمد کارکنان را زیاد کند تا سیاستمداران را راضی کند، هزینه بیشتری متحمل خواهد شد و مجبور به افزایش قیمت محصولات خود میشود و بالطبع جایگاهش در بازار تغییر پیدا می‌کند. اگر بخواهد شرایط مدیریت پلت فرم AWS را به‌گونه‌ای تغییر دهد که به مذاق قانون‌گذاران خوش بیاید، باید از لحاظ اقتصادی دچار ضرر شود. و اگر تصمیم بگیرد قیمت‌ها را افزایش دهد تا سرمایه‌گذاران خشنودتر شوند، رقبای فرصت‌طلب زیادی را راضی خواهد کرد. درست است که امروز، بزوس دیگر مجبور نیست در زیر زمین خانه‌اش کار بسته‌بندی انجام دهد و روزبه‌روز به رویای ۲۵ سال پیش خود نزدیک‌تر شده اما مدیریت شرکت عظیمی همچون آمازون، مسوولیت سنگینی است که بر دوش‌هایش است.