فرصت‌های جهش در بازار اپلیکیشن
بیش از ۸۰درصد کاربران گوشی‌های موبایل در ایران از سیستم‌عامل اندروید استفاده می‌کنند و این نشان‌دهنده بزرگی فرصت‌های رشد و توسعه برای استورهای اندرویدی است. در ابتدا گوگل‌پلی تنها مرجعی بود که افراد برای دریافت اپلیکیشن‌های اندرویدی موردنظر خود می‌توانستند به آن مراجعه کنند. اما به مرور به‌دلیل محدودیت‌ها و مشکلاتی که این بستر برای کاربران و توسعه‌دهندگان ایرانی ایجاد می‌کرد، «کافه بازار» و «مایکت» به‌عنوان نمونه‌های داخلی این بازار اندرویدی، برای رفع نیاز کاربران ایرانی پا به میدان گذاشتند.
درحال‌حاضر ارزش بازار صنعت استور و اپلیکیشن ایران، سالانه حداکثر عددی در حدود ۵۰۰ میلیارد تومان برآورد میشود (فقط خریدهای مرتبط با اپ‌ها، بدون درنظر گرفتن تبلیغات) که این رقم در مقابل ارزش جهانی این بازار یا حتی بازارهای دیگر صنایع مبلغی بسیار ناچیز است. آمارها نشان می‌دهند در سال ۲۰۱۹، کاربران جهانی، مبلغی در حدود ۸۳ میلیارد دلار برای اپلیکیشن‌ها هزینه کرده‌اند و فاصله صنعت اپلیکیشن ما در ایران، با چنین ارقامی بسیار زیاد است. دیربازده‌بودن این صنعت و نیاز به بسترهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خاص و پرهزینه، باعث شده است که بازیگران زیادی جرات ورود و ماندن در این بازار را نداشته باشند.
مدیران مایکت مدعی‌اند که اکنون مایکت در جایگاه دوم استورهای اندرویدی ایران قرار دارد؛ این پلت‌فرم ۱۶ میلیون نصب فعال و ماهانه بیش از ۴ هزار ترابایت ترافیک دانلود اپ دارد و ۷ میلیون نفر از کاربران مایکت، حداقل یک بار در ماه به این استور سر می‌زنند. در یک سال اخیر به‌طور متوسط روزانه یک و نیم میلیون جست‌وجو برای یافتن اپلیکیشن موردنظر، در مایکت صورت می‌گیرد و چیزی در حدود یک میلیون نصب در روز انجام میشود.
با آنکه مایکت و کافه بازار، از نظر زمان آغاز فعالیت، اختلاف کمی در حد چند ماه دارند؛ اما سرعت رشد و توسعه آنها بسیار متفاوت بوده است. مدیران فعلی مایکت در ابتدا قصد داشتند سهام کافه بازار را خریداری کنند؛ ولی بعد از عدم حصول توافق در این باره، ایده تاسیس مایکت شکل گرفت. مدیران مایکت می‌گویند با وجود آنکه مایکت تقریبا همزمان با کافه بازار تاسیس شد، اما تا سال‌ها در حد یک پروژه بود، نه یک کسب‌وکار مستقل. اما بعد از چند سال تصمیم گرفتیم با سرمایه‌گذاری‌ها و تغییرات اساسی در ساختار تیم، این پروژه را به‌صورت جدی دنبال کنیم و هویت مستقلی به آن ببخشیم. علت اختلاف در بازده مایکت با رقیب و کند بودن سرعت رشد آن نیز همین است.
اپ‌های بین‌المللی در استور ایرانی
وحید رحیمیان، مدیرعامل مایکت معتقد است یکی از نقاط قوت مایکت نسبت به دیگر استورهای اندرویدی ایرانی، ارائه بیشترین تعداد اپ‌های بین‌المللی و ایرانی به‌صورت یکجاست. وی می‌گوید: درحال‌حاضر ۳۵۰ هزار اپلیکیشن داخلی و خارجی در مایکت فعالند و این پلت‌فرم با ۲۲ هزار توسعه‌دهنده ایرانی و خارجی همکاری دارد. درحالی‌که تعداد اپ‌های فعال در کافه بازار به‌عنوان اولین استور اندرویدی ایران، چیزی در حدود ۱۳۰ هزار اپلیکیشن است. علاوه بر فراهم کردن دسترسی به اپ‌های بین‌المللی در این پلت‌فرم ایرانی سعی شده تا در جهت غنی کردن توضیحات برنامه‌ها، داده‌هایی اختصاصی توسط تیم مایکت به هر اپ اضافه شود و حتی نظرات کارشناسی صاحب‌نظران هر حوزه به توضیحات مربوط به آن برنامه افزوده شود. به این ترتیب کاربران می‌توانند از هر برنامه شناخت بهتری کسب کنند و بعد نسبت به دانلود و استفاده از آن اپ اقدام کنند.
همچنین کاربران می‌توانند اپلیکیشن‌های موردنیاز خود از پلی‌استور را که در مایکت موجود نیست، درخواست دهند و در کمتر از ۳۰ دقیقه دسترسی کاربران به آن اپلیکیشن‌ها توسط تیم مایکت برقرار خواهد شد.
رحیمیان می‌گوید: مایکت سعی کرده است ارزش‌های متفاوتی نسبت به امکانات رایج دیگر پلت‌فرم‌ها، برای مخاطبان ایجاد کند. یکی از این ایده‌ها که از دو سال پیش به مجموعه امکانات این پلت‌فرم اضافه شده، فراهم کردن شبکه اجتماعی تخصصی اپلیکیشن‌ها در دل مایکت بوده است. به این ترتیب کاربران می‌توانند پیرامون موضوعات مرتبط با اپلیکیشن‌ها با یکدیگر گفت‌وگو و تعامل کنند، سوالات یکدیگر را پاسخ دهند، یکدیگر را فالو کنند و اپ‌های مورد علاقه خود را به دوستان خود پیشنهاد دهند.
مدیرعامل مایکت معتقد است از آنجا که مایکت یکی از زیرمجموعه‌های گروه حصین (از شرکت‌های فعال در حوزه امنیت فناوری اطلاعات) است، تاکید بسیار زیادی بر بحث امنیت اطلاعاتی کاربران و تست امنیت برنامه‌های ارائه‌شده در این پلت‌فرم وجود دارد. وی درباره روند سنجش امنیتی اپ‌های این استور می‌گوید: تمام اپ‌ها پیش از قرارگیری در پلت‌فرم، ابتدا توسط چند برنامه آنتی‌ویروس چک می‌شوند. سپس برنامه توسط متخصصان این حوزه به‌صورت دستی روی یک دستگاه نصب و تمام فرآیندهای برنامه، از دسترسی‌های درخواستی تا نحوه عملکرد دستگاه چک می‌شوند و در صورتی که مشکلی نباشد برای استفاده کاربران به پلت‌فرم مایکت اضافه می‌شوند. حتی میزان داده‌های تبلیغاتی و پاپ‌اپ‌های هر برنامه نیز با سختگیری مورد بررسی قرار می‌گیرند تا داده‌های اسپم ارسالی به کاربر حداقل باشد.
مایکت و گیمرهای ایرانی
مدیران مایکت یکی دیگر از مزیت‌های مایکت نسبت به دیگر استورهای اندرویدی ایرانی را ارائه حداکثری بازی‌های بین‌المللی در این پلت‌فرم ایرانی می‌دانند. رحیمیان می‌گوید: بسیاری از بازی‌های پرطرفدار این روزها، بازی‌هایی با گرافیک بسیار بالا (یا به اصطلاح بازی‌های دیتادار) هستند که در دیگر استورهای ایرانی پیدا نمی‌شوند و برای دانلود آنها از پلی‌استور، باید حجم زیادی ترافیک خارج از کشور صرف کرد. مایکت با قرار دادن این اپلیکیشن‌ها در پلت‌فرم خود و روی سرورهای ایرانی، امکان دسترسی و دانلود این بازی‌ها را با سرعت بسیار بالاتر و با ترافیک نیم بها، برای گیمرهای ایرانی فراهم کرده است. در بسیاری از بازی‌های خارجی، سرعت ارائه آپدیت‌ها برای کاربران اهمیت زیادی دارد. به گفته رحیمیان، این استور، در ارائه سریع آپدیت‌های چنین بازی‌هایی پیشگام است و در نهایت می‌توان گفت تنوع بالای بازی‌ها خصوصا بازی‌های خارجی در هر دسته موضوع، امتیاز مایکت در ارائه بازی به کاربران است.
برخی از کارشناسان نسبت به قرار گرفتن بازی‌های خارجی در پلت‌فرم مایکت انتقاد دارند و معتقدند که با قرار دادن بازی‌های خارجی در دسترس کاربران ایرانی، کار برای تولیدکنندگان بازی‌های ایرانی سخت میشود. مدیران مایکت معتقدند باید نسبت به این موضوع با دید بهتری نگاه کرد. رحیمیان می‌گوید: نکته اولی که باید به آن اشاره کرد این است که ما صرفا این بازی‌ها را در پلت‌فرم مایکت در اختیار کاربران قرار می‌دهیم و پروموشن چندانی برای آنها انجام نمی‌دهیم. در صورتی که برای بازی‌های ایرانی امکانات خاصی برای جلب توجه کاربران به بازی‌ها ارائه میشود. دوم اینکه نسخه‌های دستکاری شده‌ای از این بازی‌ها در سراسر فضای وب در دسترس است و با توجه به میزان شهرت و محبوبیت این بازی‌ها، بدون شک کاربران به هر طریقی به‌دنبال این بازی خواهند رفت. ارائه این بازی‌ها در مایکت باعث میشود، افراد به‌جای دریافت نسخه‌های دستکاری شده و نامطمئنی که می‌تواند امنیت اطلاعاتی آنها را به‌خطر اندازد، به نسخه‌های تست شده و معتبر دسترسی پیدا کنند. از طرف دیگر با توجه به اینکه بازی‌ها برای نصب در گوشی هستند، دریافت و نصب جداگانه آنها از فضای وب تلاش و انجام مراحل متعددی را می‌طلبد که باعث اذیت کاربران خواهد شد. حتی گاهی کاربر بعد از دانلود حجم بالایی از فایل متوجه میشود که این فایل با سیستم گوشی‌اش سازگاری ندارد، اما با ارائه این اپ‌ها در بازار اندرویدی مایکت، این مشکل نیز مرتفع میشود.
مایکت و انحصارگرایی کافه بازار
مدیران مایکت از برخی رفتارهای کافه بازار به‌عنوان بازیگران شاخص این حوزه گلایه‌مندند و معتقدند برخی از رفتارهای این شرکت، مصداق انحصارگرایی است. رحیمیان می‌گوید: «رفتارهای انحصارگرایانه رقیب ما یعنی کافه بازار، نه برای توسعه‌دهنده خوشایند است و نه کاربران. در صورتی که توسعه‌دهندگان برنامه‌های جدید، بخواهند از امکانات تشویقی کافه بازار برای پروموت شدن هرچه بهتر برنامه خود استفاده کنند، مثلا اپلیکیشن‌شان در اپ‌های پیشنهادی و دسته بندی‌های صفحه اول کافه بازار قرار گیرد، اجازه ندارند برنامه خود را در استور ایرانی دیگری قرار دهند. این امر باعث میشود ما شانس همکاری با توسعه‌دهندگان جدید در زمان مناسب را از دست بدهیم و بخش عمده پتانسیل‌های درآمدزایی هر توسعه‌دهنده در آن مقطع ابتدایی حضور انحصاری در کافه بازار، مصرف شود. اما چنین مشکلی در مورد توسعه‌دهندگان و برنامه‌های معروف وجود ندارد، چون آنها نیازمند پروموت شدن از جانب کافه بازار نیستند و کاربران خاص خود را دارند.»
مدیرعامل مایکت همچنین می‌گوید: «از آنجا که بخش عمده درآمدزایی بازار اپلیکیشن، مربوط به بازی‌هاست، کافه بازار درباره حضور بازی‌های توسعه‌دهندگان ایرانی روی دیگر استورها سختگیری بسیار زیادی می‌کند و بازی‌های ارائه شده از سوی توسعه‌دهندگان ایرانی ۶ ماه تا یک سال پس از عرضه به بازار، به‌دلیل قوانین وضع شده توسط کافه بازار برای توسعه‌دهندگان، اجازه حضور در مایکت را پیدا نمی‌کنند. به همین دلیل درآمدزایی بازی‌ها در استور مایکت، بر خلاف روند معمول در دیگر پلت‌فرم‌ها، چیزی در حدود ۵۰ درصد درآمد این استور است.» از مجموع ۳۵۰ هزار اپلیکیشن موجود در پلت‌فرم مایکت، ۱۰۰ هزار مورد آن بازی و ۲۵۰ مورد آن، دیگر اپلیکیشن‌های کاربردی‌اند. از این تعداد، ۱۲ هزار بازی و ۵۵ هزار اپلیکیشن کاربردی ایرانی هستند.
مزیت‌های مایکت برای توسعه‌دهندگان
بدیهی است که هرچه توسعه‌دهنده برنامه خود را در استورهای بیشتری ارائه دهد، شانس درآمدزایی و دریافت نصب برای آن برنامه بالا می‌رود و به این ترتیب مایکت با فراهم کردن گزینه دومی برای توسعه‌دهندگان ایرانی، می‌تواند درآمدزایی و پیشرفت اپ‌های ایرانی را تسهیل کند.
مدیرعامل مایکت می‌گوید: با تمام اینها سعی کرده‌ایم برای توسعه‌دهندگان نیز خلق ارزش کنیم. اول اینکه هیچ هزینه سالانه‌ای برای قرار دادن اپ‌ها در استور از آنها گرفته نمی‌شود. مورد دیگر، داده‌ها و گزارش‌های پنل توسعه‌دهندگان است که به آنها در تحلیل عملکرد و رفتار کاربران آن اپلیکیشن کمک می‌کند. برگزاری کمپین‌های مشترک، ارائه داده‌های خاص موردنظر توسعه‌دهندگان و اضافه کردن ویژگی خاص مدنظر به پنل از دیگر مواردی است که مایکت برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند. رحیمیان می‌گوید: «معتقدیم انحصارگرایی‌های کافه بازار، در درآمدزایی مایکت تاثیر منفی مستقیمی داشته است. فعلا تمایل به ارائه رقم درآمد توسعه‌دهندگان در پلت‌فرم مایکت نداریم. اما به‌طور کلی می‌توانیم بگوییم درآمد توسعه‌دهندگان در دسته‌های برنامه‌ای مختلف، هم مقیاس با ارقام کافه بازار است. باید به این نکته اشاره کرد که طی یک سال اخیر، درآمد توسعه‌دهندگان در مایکت، رشدی ۱۵۰ درصدی نسبت به سال قبل داشته است.»
در مجموع براساس اظهارات مدیران مایکت می‌توان گفت بیش از ۸۰ درصد توسعه‌دهندگان فعال در استور مایکت و کافه بازار مشترکند و باقی موارد که عمدتا اپلیکیشن‌های جدید هستند ممکن است به‌صورت اختصاصی فقط در یکی از این استورها حضور داشته باشند. رحیمیان در پاسخ به این سوال که درحال‌حاضر سهم مایکت از بازار اپلیکیشن ایران چقدر است، می‌گوید: پاسخ به این سوال به‌دلیل ابهام در ارائه اطلاعات و تنوع در تعریف پارامترهای سنجش، کمی دشوار است. درحال‌حاضر نقش پلی‌استور به‌عنوان بستری برای دانلود اپلیکیشن انکارناپذیر است و در عین حال داده‌ای از میزان مشارکت کاربران در این پلت‌فرم موجود نیست. جز مایکت و کافه بازار، چند بازیگر کوچک دیگر مانند چهارخونه در این حوزه فعالند که سهم اندکی دارند. در مجموع برای تعیین سهم مایکت در مقابل کافه بازار در بازار اپلیکیشن ایران، باید به عملکرد این دو استور، در فاکتورهایی مانند تعداد کاربران فعال، تعداد نصب، ترافیک و… دقیق شد. براساس اظهارات مدیران مایکت، سهم این پلت‌فرم نسبت به کافه بازار در حوزه‌های مختلف، از یک سوم تا یک پنجم متغیر است و هدف تیم مایکت رسیدن به سهم برابر با کافه بازار تا انتهای سال ۱۴۰۰ است. آنها تاکید دارند که این کاری دشوار و نیازمند تغییرات اساسی و تلاش بسیار است ولی به دستیابی به این اعداد خوش‌بین هستند.
آینده صنعت بازارهای اپلیکیشن در ایران
با آنکه به‌دلیل شرایط اقتصادی فعلی کشور، صنعت سرگرمی و بازی‌ها با چالش‌های زیادی روبه‌رو بوده و انتظار رشد چشمگیری در این حوزه در سال‌های پیش‌رو وجود ندارد، اما روند اقبال کسب‌وکارهای مختلف به سمت اپ‌های کاربردی روزبه‌روز در حال افزایش است. به‌طوری‌که این روزها هر کسب‌وکاری به نوعی سعی دارد خدمات قابل ارائه خود را در قالب اپلیکیشنی در اختیار مخاطبان خاصی قرار دهد. روانه شدن تعداد زیاد برنامه‌ها توسط توسعه‌دهندگان و کسب‌وکارهای مختلف، اهمیت ارائه درست این برنامه‌ها به مخاطبان درست را برجسته‌تر می‌کند و اینجاست که باید استورها و دیگر پلت‌فرم‌های ارائه‌دهنده اپ‌ها وارد عمل شده و خلق ارزش کنند.
اهمیت استورها در جلب توجه مخاطبان به یک برنامه و ترغیب وی به نصب و استفاده آن انکارناپذیر است. زیرا مراجعه‌کنندگان استورها، در آن لحظه بیشترین آمادگی برای آشنایی و پذیرش برنامه‌های جدید را دارند. بدون شک طراحی رویکردهایی برای نیازسنجی درست، طراحی کمپین، برندینگ و پروموت کردن مناسب اپلیکیشن‌ها از اساسی‌ترین دغدغه‌های سال‌های آتی استورها و توسعه‌دهندگان خواهد بود و به‌نظر می‌رسد نقطه عطف رقابتی فعالان این حوزه را توانمندی آنها در ایجاد تعامل هرچه موثرتر و بهینه میان کاربران و توسعه‌دهندگان تعیین کند.
از طرف دیگر ریشه‌یابی چگونگی شکل‌گیری رفتار نصب اپلیکیشن‌ها و نقش حضور در جمع در انتخاب و نصب اپ‌ها، مواردی است که قابلیت بررسی زیادی دارد و به‌نظر می‌رسد مدیران مایکت در سال‌های آتی تمرکز خود را بر توسعه و تکمیل یک شبکه اجتماعی تخصصی برای تعاملات پیرامون برنامه‌های کاربردی میان کاربران قرار دهند. کما اینکه گام‌های اولیه این کار با اضافه کردن چند ویژگی به پلت‌فرم برداشته شده است.
نکات مهم:
طی یک سال اخیر، درآمد توسعه‌دهندگان در مایکت، ۱۵۰ درصد رشد کرد.
از مجموع ۳۵۰ هزار اپلیکیشن موجود در پلت‌فرم مایکت، ۱۰۰ هزار عنوان آن بازی و ۲۵۰ هزار عنوان آن، دیگر اپلیکیشن‌های کاربردی‌اند. از این تعداد، ۱۲ هزار بازی و ۵۵ هزار اپلیکیشن کاربردی ایرانی هستند.
بازی‌های ارائه‌شده از سوی توسعه‌دهندگان ایرانی ۶ ماه تا یک سال پس از عرضه به بازار، به‌دلیل قوانین وضع‌شده توسط کافه بازار برای توسعه‌دهندگان، اجازه حضور در مایکت را پیدا نمی‌کنند.