«پنجم» جهان بودیم تا این‌که «جهرمی» آمد!
«رتبه پنجم بودیم که جهرمی آمد…» که این روزها به یکی از بحث‌های مهم فضای مجازی تبدیل شده، نشات گرفته از ادعای یک نماینده مجلس در خصوص رتبه پنجم ایران در صنعت فضایی و سقوط آن به رتبه پانزدهم در زمان وزارت آذری جهرمی است؛ اما آیا واقعا این‌طور است؟
قدم‌های مثبت و خوبی در حوزه فضایی برداشته شده است، آزمایشگاه‌های تست، ساخت موتورهای فضایی، ساخت ماهواره‌های سنجشی و پرتاب آن توسط پرتابگرهای بومی همگی جزو مواردی است که در سال‌های اخیر و با افزایش بودجه سازمان فضایی کشور محقق شده است، اما هیچکدام از این‌ها ما را به پنجمین قدرت فضایی در دنیا تبدیل نکرده و نمی‌کند.
مقصود، کوچک شمردن فعالیت‌های فضایی کشور نیست، اما باید این نکته را در نظر داشت که نه تنها ما، حتی خیلی از کشورهای دیگر که اکنون توان پرتاب فضایی موثر، توانایی طراحی و ساخت ماهواره، ایفای نقش در توسعه ایستگاه فضایی را در برنامه خود دارند نیز هنوز به قدرت فضایی تبدیل نشده‌اند. تبدیل شدن به قدرت بزرگ در حوزه فضایی با وجود تحریم‌ها، کمبود بودجه و مسائلی از این دست کار فعالان و نخبگان حوزه فضایی را کمی سخت می‌کند. اما همان‌طور که می‌بینیم این حوزه بر خلاف ادعاهای صورت گرفته، تعطیل‌بردار نیست.
آیا منطقی است ایران در حال توسعه‌مان را قدرت پنجم فضایی دنیا بدانیم؟ آن هم نه الان که پیشرفت‌های حوزه فضایی و بودجه‌ای که برای این کار در نظر گرفته شده، بیشتر از گذشته است؛ بلکه حدود ۱۱سال قبل؟ تقریبا نزدیک به دو روز است شبکه‌های اجتماعی پر شده‌اند از یک سوال مهم. این‌که «ما کجا و طبق کدام سند از قدرت‌های برتر جهان در حوزه فضایی بودیم؟»
صنعت فضایی نیاز به هزینه و صبر دارد
کارشناسان این حوزه اعتقاد دارند، چطور صنعت فضایی ایران که سالهاست در تحریم ظالمانه به سر می‌برد و چالش‌های زیادی در این بخش داشته، ۱۱ سال قبل در رتبه پنجم قرار داشته است.
باید به این نکته مهم توجه داشته باشیم صنعت فضایی هزینه‌بر است و موفقیت در آن به صبوری، زمان و آزمون و خطای زیادی نیاز دارد.
ایران نهمین کشوری است که توانسته به شکل مستقل ماهواره به مدار پرتاب کند. تاییدیه این مساله صحبت‌های «مرتضی براری» رئیس سازمان فضایی کشور است. او می‌گوید: با پرتاب ماهواره امید رتبه نهمین کشور دنیا که به چرخه کامل فناوری فضایی (شامل ساخت ماهواره، پایگاه پرتاب، پرتابگر، ایستگاه دریافت کنترل، ایستگاه دریافت داده) دست یافته را کسب کردیم.
دستیابی به چرخه‌ای که معاون وزیر ارتباطات از آن صحبت می‌کند از ما قدرت فضایی نمی‌سازد. ما در حال توسعه صنعت فضایی کشورمان هستیم. مسیر توسعه صنعت فضایی در تمام دنیا از همین مراحل آزمون و خطای ساخت و پرتاب ماهواره می‌گذرد، ولو این که پرتاب‌ها ناموفق باشد.
آمریکا، اتحادیه اروپا، سازمان ملی فضایی چین، روسیه، ژاپن، سازمان پژوهش‌های فضایی هند، آژانس فضایی انگلیس از جمله کشورهایی هستند که در حال حاضر می‌توان آن‌ها را قدرت‌های فضایی جهان نامید.
صنعت فضایی را خلق کردیم
نکته‌ای که در این بین خیلی به آن توجه نمی‌شود، مساله تحریم صنعت فضایی ایران است که چهل سال است ادامه دارد اما به موازات آن صنعت فضایی هم روی زمین نمانده است.
در سال های گذشته، حوزه فضایی ایران تحریم بوده و حتی زمان ساخت ماهواره پیام، طرف‌های خارجی حاضر نشدند در طراحی و نظارت بر ساخت ماهواره به ما کمک کنند.
همان‌طور که «حسین بلندی» رئیس مرکز تحقیقات فضایی دانشگاه علم و صنعت در حاشیه مراسم تحویل ماهواره‌های «ظفر ۱ و ۲» در جمع خبرنگاران حاضر شد و در خصوص دانش بومی ساخت ماهواره گفت: برای ساخت ماهواره‌های «ظفر ۱ و ۲» تنها چهار قطعه از تجهیزات مورد نیاز را از بیرون تهیه کردیم و تمام تجهیزات دیگری که برای ساخت ماهواره ظفر مورد نیاز بود، توسط دانشجویان ساخته شده است. بچه‌های ما در شرایط سختی وارد میدان شدند و حرکت کردند. اما با وجود تمام تحریم‌ها توانستیم کار را پیش ببریم.
تمام کشورهای دنیا با مهندسی سیستم، کار ساخت ماهواره را انجام می‌دهند اما به دلیل تحریم چنین امکانی را نداریم.
وی افزود: پژوهشگران برای ساخت این ماهواره تجهیزاتی که بیش از ۹۰ درصدشان در اختیار نبود را به وجود آوردند. ما امروز تحریم‌ها را شکسته‌ایم و هرچقدر فشار تحریم بیشتر شد ما بار دانشی خود را افزایش دادیم.
نباید سیاست را جایگزین صداقت کنیم
«مرتضی براری» رئیس سازمان فضایی کشور در خصوص ادعای نماینده مجلس که اعتقاد دارد ایران ۱۰ رتبه در جدول‌بندی موفقیت در حوزه فضایی نزول پیدا کرده و قبل‌تر نیز اعلام کرده بود که سازمان فضایی ایران مدتهاست منحل شده در توئیتر خود نوشت: طی شش سالی که ماهواره‌ای پرتاب نشد، زیرساخت‌های لازم (ایستگاه پرتاب، ماهواره، ماهواره‌بر، مرکز کنترل و هدایت، ایستگاه دریافت و مرکز پردازش) برای گذر از مدار تحقیقاتی ۲۵۰ کیلومتر به مدار عملیاتی ۵۰۰ کیلومتر و تزریق ماهواره‌ها تا وزن ۲۵۰ کیلومتر در این مدار توسعه یافت. اکنون نیز در حال تثبیت فناوری هستیم.
وی افزود: هم‌زمان نیز زیرساخت‌های لازم برای دستیابی به مدارهای بالاتر در حال توسعه است. مانند بلوک انتقال مداری «سامان» که قابلیت انتقال ماهواره از مدار ۴۰۰ کیلومتری به مدار ۷۰۰۰ کیلومتری دارد و اکنون مدل کیفی آن تکمیل و ساخت نمونه پروازی نیز تا چند ماه دیگر تمام میشود.
رئیس سازمان فضایی کشور در ادامه در پاسخ به اظهارات کاربر دیگری در فضای مجازی با تأکید بر این‌که سیاست نباید را جایگزین صداقت کنیم، نوشت: «بودجه فضایی در دولت، دو برابر دولت قبل شده است. آقای جهرمی نه تنها فعالیت فضایی را متوقف نکردند بلکه رونق بی‌سابقه دادند.»
در این راستا نیز، امروز نوزدهمین جلسه کمیسیون راهبردی شورای عالی فضایی به ریاست وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، با حضور اعضای حقیقی شورای عالی فضایی و اعضای این کمیسیون برگزار و در این جلسه نقشه راه توسعه ماهواره‌بر و ایستگاه‌های پرتاب مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.